Đó là việc phương Tây bật bãi khỏi Trung Đông. Đây là hậu quả của những sai lầm. Chính chúng đã khiến họ bị “xóa sổ” ở Trung Đông và ngay lập tức Nga tới để thế chỗ.
Bất lực toàn diện
Những diễn biến khó lường ở khu vực Trung Đông thời gian qua đang khiến giới phân tích phương Tây liên tưởng tới viễn cảnh bị mất hoàn toàn ảnh hưởng ở khu vực trọng yếu này.
Trên tờ Le Figaro, nhà bình luận Renaud Girard mới đây khẳng định “phương Tây đã bất lực tại Trung Đông”.
Theo đó, mọi việc bắt đầu từ đầu những năm 2010. Làn sóng biểu tình và bất ổn mà báo chí phương Tây gán cho tên gọi mỹ miều “Mùa xuân Arab” đã cho thấy rõ sự đối kháng giữa 2 hệ tư tưởng: Một bên theo xu hướng tự do phương Tây và bên kia là tư tưởng Hồi giáo cực đoan bắt nguồn từ phong trào Anh em Hồi giáo.
Người biểu tình trên quảng trường Tahrir ở thủ đô Cairo của Ai Cập tháng 12/2011
Theo nhà báo Renaud Girard, đó là cuộc chiến mà không bên nào thắng cuộc, nhưng lại đặt nền móng cho con đường quay lại thực tế quốc gia. Thay vì bị xóa nhòa, các đường biên giới được vạch rõ hơn bao giờ hết. Người dân không còn tin tưởng vào một thế giới Arab được toàn cầu hóa và hiện đại hóa qua việc tự do ngôn luận trên các mạng xã hội.
Làn sóng trở lại với khái niệm quốc gia đang tiếp diễn ở Trung Đông khi các quốc gia không ngừng tự củng cố. Điều này được thực hiện thông qua cạnh tranh cũng như qua các mối liên minh mà những nước đó thiết lập giữa họ với nhau hay với nước ngoài.
Tuy nhiên, khi nhìn sự việc từ bên ngoài, một hiện tượng còn đáng chú ý hơn nữa đang diễn ra ngay từ đầu năm 2019: Phương Tây đang bất lực về mặt chiến lược tại Trung Đông. Hiện tượng này được thấy rõ ở khắp nơi, ở tất cả các nước trong khu vực.
Hiện có nhiều điểm nóng ở Trung Đông mà mà tiếng nói của phương Tây không còn trọng lượng. Trong hồ sơ Syria, phương Tây hầu như không còn gì để nói. Mọi quyết định giờ đây nằm trong tay “câu lạc bộ Astana” gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Nga, bất chấp những khác biệt về lợi ích giữa 3 cường quốc này tại Syria.
Với Thổ Nhĩ Kỳ, phương Tây cũng không thuyết phục được Tổng thống Recep Tayyip Erdogan trong vấn đề người Kurd tại Syria. Không những phương Tây bất lực nhìn Thổ Nhĩ Kỳ chiếm vùng Afrin từ tay người Kurd, mà uy tín của phương Tây cũng xói mòn theo quyết định rút quân khỏi Syria của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Tại Lebanon, quốc gia Hồi giáo do Pháp dựng lên năm 1920, ảnh hưởng của phương Tây không bằng Iran với phong trào Hezbollah được Teheran hậu thuẫn.
Sự hiện diện quân sự ít ỏi của Mỹ ở Syria không đủ để "đấu" lại Nga
Ở Yemen, phương Tây không thể ngăn chặn thảm họa nhân đạo xảy ra do các chiến dịch can thiệp quân sự của liên quân Arab do Saudi Arabia dẫn đầu nhằm chống lại lực lượng Houthi cũng được Iran yểm trợ.
Còn tại vùng Vịnh, phương Tây “việt vị” trước những sai lầm của Saudi Arabia. Thái tử Mohammed bin Salman, vốn được phương Tây coi là một nhà cải cách, ủng hộ phe nổi dậy thánh chiến cực đoan nhất ở Syria, can dự vào cuộc nội chiến ở Yemen, lôi kéo các đồng minh cô lập Qatar nhưng cuối cùng vẫn không khuất phục được tiểu vương quốc Arập này.
Ngoài ra, các vấn đề Libya, Palestine và Iran cũng cho thấy sự “bất lực” của phương Tây.
Sai lầm từ sự ngạo mạn
Nhà phân tích người Pháp cho rằng giờ đây, khi phương Tây bày tỏ mong muốn về tương lai của khu vực Trung Đông thì không còn ai nghe theo nữa, bất kể là về đối nội hay đối ngoại. Sự bất lực chiến lược của phương Tây bắt nguồn từ 3 sai lầm lớn.
Đầu tiên là do tư tưởng tân bảo thủ với niềm tin có thể áp đặt mô hình dân chủ cho người dân các nước khác thông qua vũ lực.
Mỹ xâm lược Iraq năm 2003 đã gây ra tình trạng hỗn loạn khủng khiếp. Đây là một sai lầm nhưng sau đó việc Mỹ rút quân sớm vào năm 2010 cũng để lại hậu quả do Iraq chưa được bình ổn.
Sai lầm thứ hai là chính sách đối ngoại phải tuân theo các đòi hỏi của cử tri trong nước.
Các tính toán trong chính sách đối nội có liên quan chặt chẽ đến quyết định của ông Nicolas Sarkozy (Tổng thống Pháp nhiệm kỳ 2007-2012) can thiệp quân sự vào Libya, cũng như chính sách của Tổng thống Trump đối với Iran, quốc gia luôn bị tuyên truyền hình ảnh không mấy thân thiện ở Mỹ.
Hai ví dụ tai hại về Iraq và Libya cũng đủ thuyết phục người dân Trung Đông rằng phương Tây không thèm đoái hoài gì đến cuộc sống của người dân ở đây, nhất là khi các nước này can thiệp quân sự vào Trung Đông.
Sai lầm cuối cùng, theo nhà bình luận người Pháp, chính là thái độ do dự của phương Tây. Phương Tây từng nhiều lần cho thấy họ không có khả năng ra quyết định.
Người Nga đang "vươn cánh" ở Trung Đông
Ví dụ điển hình là Mỹ, Anh và Pháp đã phớt lờ đề nghị của Đại sứ Nga tại Liên hợp quốc Vitaly Churkin vào tháng 2/2012 liên quan tới tình hình Syria.
Ông Churkin đã cố gắng thuyết phục các nước này tìm một giải pháp để Tổng thống Syria Bashar al-Assad ra đi trong danh dự và thiết lập một chính phủ chuyển tiếp.
Sự cự tuyệt của phương Tây xuất phát từ sự tự tin rằng nhà lãnh đạo Syria sớm muộn cũng phải ra đi.
Nhà bình luận Renaud Girard nói thẳng: "Điều hay thấy ở những nước phương Tây là họ suy nghĩ viển vông về Trung Đông, họ thường để mong ước thế chỗ cho những chính sách".
Theo nhà báo Pháp, những sai lầm của phương Tây đã khiến họ bị “xóa sổ” ở Trung Đông và ngay lập tức Nga tới để thế chỗ.
Không chỉ có 2 căn cứ quân sự trên lãnh thổ Syria, nước Nga dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Vladimir Putin như có tài “phù phép”, lần lượt cải thiện quan hệ với nhiều đồng minh của Mỹ như Saudi Arabia, Israel, Ai Cập và Libya.
Dầu lửa Trung Đông không còn hấp dẫn Mỹ?
Tuy nhiên, nhà bình luận Renaud Girard cũng cảnh báo hậu quả khi phương Tây bị đánh bật khỏi Trung Đông với việc nhắc lại “đóng góp” của phương Tây trong việc giải phóng Kuwait hay giải quyết xung đột giữa Israel và Palestin.
Sau khi Iraq tấn công Kuwait ngày 2/8/1990, Mỹ đã thành lập được một liên quân lớn quy tụ nhiều nước Arab.
Còn đến tháng 10/1991, Mỹ triệu tập một hội nghị hòa bình lớn ở Madrid (Tây Ban Nha) mà Palestine là khách mời để rồi chưa đầy 2 năm sau đó, Palestine của ông Yasser Arafat và Israel thời Thủ tướng Yitzhak Rabin đã bắt tay nhau trước thềm Nhà Trắng.
Với tình cảnh hiện nay, nhà báo Pháp nhận định: "Sự bất lực chiến lược của phương Tây có nhiều nguy cơ kéo dài". Lý do là Mỹ không còn cần đến dầu lửa của Trung Đông nên đã quyết định giảm can dự quân sự và chính trị, đồng thời chỉ giới hạn chiến lược trong việc bóp nghẹt Iran.
Trong khi đó, Anh và Pháp thì quá yếu về mặt quân sự để có thể nắm giữ vai trò quan trọng ở khu vực.
