Lakanwal từng là đặc nhiệm chống khủng bố ở Afghanistan, nhưng cuộc sống tị nạn bế tắc ở Mỹ và chấn thương tâm lý khiến cựu binh này trở thành kẻ giết người.
Năm 2011, Rahmanullah Lakanwal gia nhập Đơn vị số 3, hay còn gọi là Lực lượng Tấn công Kandahar, và nhanh chóng được ghi nhận là binh sĩ xuất sắc trong lực lượng tinh nhuệ của quân đội Afghanistan. Đơn vị này là một phần trong Zero, lực lượng đặc nhiệm Afghanistan do Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) xây dựng trong cuộc chiến chống Taliban.
Zero là lực lượng thiện chiến đến mức từng được gọi là "biệt đội tử thần" trong các trận giao tranh khốc liệt với Taliban. Một người từng làm việc với Zero mô tả Lakanwal là "người lính cứng cỏi và nói tiếng Anh khá".
Lakanwal đã trải qua nhiều vòng thẩm tra khắt khe về khả năng tuân thủ mệnh lệnh và mức độ tin cậy trong những trận đánh phối hợp, cũng như lòng trung thành với các cố vấn Mỹ. Việc đánh giá này diễn ra thường xuyên trong thời gian lính đặc nhiệm này phục vụ tại đơn vị.
Binh sĩ được cho là thuộc đơn vị Zero ở Afghanistan. Ảnh: JSOC
Đơn vị của Lakanwal đóng quân tại tỉnh Kandahar, nhưng tác chiến khắp miền nam và đông nam Afghanistan. Họ thường là nhóm đầu tiên đột nhập các khu vực nguy hiểm ở miền nam Afghanistan, trinh sát và xác định vị trí chỉ huy cấp cao của Taliban cùng những mục tiêu trọng yếu khác trong những chiến dịch tiềm nhập ban đêm. Sau đó, lực lượng do CIA hậu thuẫn sẽ ập đến truy bắt và tiêu diệt những mục tiêu này.
"Họ thường xuyên đối mặt với những trận đánh ác liệt", Mick Mulroy, cựu sĩ quan CIA kiêm lính thủy đánh bộ Mỹ, cho hay.
Lakanwal và các đồng đội thực hiện trung bình ba chiến dịch mỗi tuần, phần lớn nhắm vào các cá nhân có liên quan đến al-Qaeda và phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, theo nguồn tin thân cận. Người này cho hay Lakanwal đóng vai trò là "người phá cửa", thành viên được đội giao nhiệm vụ đặt chất nổ phá cửa trong các cuộc đột kích ban đêm.
"Họ là những người lính chiến đấu thành thạo và rất trung thành", người này nói về thành viên các đơn vị Zero.
Những đơn vị Zero như của Lakanwal rất ít thay đổi nhân sự, bởi họ được trả lương cao hơn những lực lượng quân đội Afghanistan thông thường. Đồng thời, công việc này cũng giúp họ trở thành những người có địa vị trong xã hội.
Tuy nhiên, vị thế của lực lượng Zero sụp đổ vào tháng 8/2021, khi Mỹ quyết định rút quân khỏi Afghanistan và Taliban tiến vào Kabul, giành lại quyền lực. Lakanwal cùng các thành viên khác trong đội Zero đã tham gia lực lượng đảm bảo an ninh cho sân bay Kabul trong quá trình sơ tán đầy căng thẳng và hỗn loạn.
Lakanwal đến Mỹ vào khoảng tháng 9-10/2021 thông qua Chiến dịch Chào mừng Đồng minh (OAW), chương trình của chính quyền tổng thống Joe Biden nhằm giúp khoảng 76.000 công dân Afghanistan rời bỏ quê hương tới Mỹ định cư.
Dù từng được thẩm tra lý lịch nghiêm ngặt trước khi gia nhập đơn vị Zero, Lakanwal vẫn phải trải qua quá trình kiểm tra chuyên sâu do các cơ quan chống khủng bố Mỹ thực hiện trước khi được phép vào nước này.
Ban đầu, CIA không muốn chia sẻ danh tính những người thuộc đơn vị Zero sơ tán đến Mỹ, nhằm bảo vệ họ cùng các thành viên gia đình vẫn còn ở Afghanistan không bị Taliban hoặc IS nhắm mục tiêu.
Tuy nhiên, cơ quan này sau đó đồng ý cung cấp danh sách với các cơ quan quản lý khác của Mỹ, bởi những người như Lakanwal có thể sẽ xuất hiện trên hệ thống rà soát của FBI khi ở Mỹ và đối mặt nguy cơ bị điều tra, khiến cuộc sống định cư của họ bị đảo lộn.
Lakanwal từng tin rằng mối quen biết giữa anh với các cố vấn Mỹ đã cùng tham chiến ở Afghanistan sẽ giúp đảm bảo cho anh cùng gia đình có cuộc sống ổn định. Song điều đó không xảy ra.
Theo Bộ An ninh Nội địa Mỹ, Lakanwal cùng vợ và 5 người con sống tại Bellingham, bang Washington sau khi được cấp quy chế tị nạn nhân đạo, nhưng giấy phép này hết hạn vào giữa năm 2024. Lakanwal đã nộp đơn xin tị nạn chính trị thay thế vào cuối năm ngoái và được chính quyền Tổng thống Donald Trump chấp thuận hồi tháng 4 năm nay.
Nhưng việc cấp tị nạn mới không đi kèm với việc được gia hạn giấy phép làm việc và điều này khiến anh khó tìm việc. Áp lực phải nuôi sống gia đình ngày càng đè nặng lên Lakanwal. Ban đầu, Lakanwal và em trai sống chung cùng gia đình ở Washington để tiết kiệm chi phí. Nhưng hai anh em đã nhiều lần tranh cãi về vấn đề tài chính, theo cựu chỉ huy cấp cao người Afghanistan.
"Họ từng là lính tinh nhuệ, có sự nghiệp và nhà cửa ở Afghanistan. Nhưng khi đến đây, họ chẳng còn gì. Mọi người nói họ nên đi làm, nhưng họ không có đủ kỹ năng để tìm các công việc phù hợp", một cựu chỉ huy Afghanistan hiện sống tại Mỹ, nói.
Theo các email mà AP thu thập được, Lakanwal dường như đã trượt dài trong khủng hoảng suốt nhiều năm, không giữ được công việc ổn định và có những khoảng thời gian dài sống cô lập trong tăm tối. Tình trạng của anh ta sa sút nghiêm trọng đến mức một nhà hoạt động cộng đồng đã phải liên hệ với một tổ chức hỗ trợ người tị nạn để cầu cứu, do lo sợ rằng Lakanwal có ý định tự sát.
"Lakanwal đã không còn làm tròn vai trò của một con người, một người cha và một trụ cột gia đình kể từ tháng 3/2023, khi anh ấy bỏ việc và bắt đầu thay đổi hành vi", một email được nhà hoạt động cộng đồng gửi tới Ủy ban về Người tị nạn và Nhập cư Mỹ (USCRI) có đoạn.
Đôi khi, Lakanwal ở lì hàng tuần liền trong căn phòng tối om, không nói chuyện với ai, kể cả vợ hay những đứa con lớn. Có thời điểm vào năm 2023, gia đình này đối mặt với nguy cơ bị trục xuất khỏi nhà sau nhiều tháng không trả tiền thuê.
Lịch sử làm việc của Lakanwal tại Mỹ không hoàn toàn rõ ràng, nhưng Amazon xác nhận rằng một người có tên như vậy từng là đối tác độc lập của công ty trong một tháng vào mùa hè này, làm việc cho dịch vụ giao hàng Flex của họ.
Các email cũng cho thấy có vài lần khi vợ của Lakanwal để anh ta ở nhà trông con một tuần để đi thăm họ hàng, những đứa trẻ đã không được tắm rửa, không được thay quần áo và ăn uống không đảm bảo. Nhà trường của các em đã từng lên tiếng lo ngại về tình trạng này.
Tuy nhiên, sau đó lại có những tuần xen kẽ mà Lakanwal cố gắng chuộc lỗi và "làm những điều đúng đắn", như liên hệ lại với Sở Xã hội và Dịch vụ Y tế bang Washington, vốn là điều bắt buộc theo các điều khoản nhập cảnh của anh ta vào Mỹ.
Các điều tra viên Mỹ nắm được thông tin rằng Lakanwal có thể đang mắc chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD). Theo các nguồn tin, các thành viên gia đình cho biết chứng PTSD này bắt nguồn từ quá trình tham chiến của Lakanwal tại Afghanistan.
Nhiều cựu binh của đơn vị Zero rơi vào tình cảnh như Lakanwal, khi họ gặp khó khăn cả về tài chính và tinh thần trong quá trình sinh sống ở Mỹ. Họ phải tìm cách thích nghi với cuộc sống mới ở đất nước mà họ không hiểu rõ ngôn ngữ và văn hóa.
Cựu chỉ huy Afghanistan cảnh báo hậu quả của những năm tháng chiến đấu căng thẳng cao độ cộng với những áp lực trong cuộc sống tại Mỹ khiến nhiều người dễ cảm thấy họ bị bỏ rơi. Và điều này tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng.
Lakanwal tuần trước một mình lái xe từ Bellingham đi xuyên nước Mỹ tới thủ đô Washington. Ngày 26/11, cựu đặc nhiệm này tới ga tàu điện ngầm Farragut West, cách Nhà Trắng hai dãy nhà, rồi thực hiện vụ phục kích nhắm vào hai lính Vệ binh Quốc gia đang tuần tra ở đây.
Vụ tấn công khiến một vệ binh Mỹ thiệt mạng, người kia bị thương nặng. Lakanwal bị một lính vệ binh khác bắn trọng thương và đang được điều trị trong bệnh viện.
"Hiện chưa rõ điều gì khiến anh ta gây ra hành động kinh hoàng đó, là do suy sụp tinh thần hay điều gì nghiêm trọng hơn", Geeta Bakshi, cựu sĩ quan CIA từng làm việc ở Afghanistan và hiện là giám đốc tổ chức hỗ trợ những người Afghanistan từng làm việc cho Mỹ FAMIL, cho hay.
VietBF@sưu tập
