Tâm điểm quyền lực mới của Pakistan và nỗ lo về cơ chế kiểm soát kho vũ khí hạt nhân

[Romano]

Pakistan có thể đang bước vào một giai đoạn chính trị đầy bất ổn khi quyền lực của Tổng tư lệnh quân đội Asim Munir được tăng cường ở mức chưa từng có.Tháng trước, Quốc hội Pakistan đã nhanh chóng thông qua Tu chính án Hiến pháp lần thứ 27, đây là động thái bị giới quan sát và phe đối lập gọi là một “cuộc đảo chính hiến pháp”. Tu chính án trao cho Tướng Asim Munir quyền kiểm soát cả ba quân chủng lục quân, hải quân và không quân, cho phép gia hạn nhiệm kỳ vượt xa thông lệ, đồng thời cấp cho ông quyền miễn trừ truy tố hình sự suốt đời.

Theo tờ The Guardian, một lãnh đạo đối lập đã ví việc này như biến Tướng Munir thành “một vị vua đứng trên tất cả”, khi các cơ chế kiểm soát quyền lực còn sót lại gần như bị vô hiệu hóa.

Quyền lực tập trung chưa từng có

Kể từ khi nhậm chức Tổng tư lệnh quân đội năm 2022, Tướng Munir được cho là đã âm thầm củng cố ảnh hưởng lên chính phủ dân sự và hệ thống tư pháp. Việc thành lập một tòa án hiến pháp mới, với thẩm phán do chính phủ lựa chọn, đã khiến nhiều thẩm phán Tòa án Tối cao từ chức để phản đối. Cao ủy Nhân quyền Liên hợp quốc Volker Turk cảnh báo động thái này có thể gây ra những hệ lụy sâu rộng đối với dân chủ và nhà nước pháp quyền.

Giới học giả quốc tế cũng đặc biệt lo ngại. Bà Farzana Shaikh, chuyên gia tại Chatham House, nhận định mức độ được người dân và xã hội thừa nhận của chính phủ Pakistan hiện nay mong manh đến mức nếu không có sự hậu thuẫn của quân đội thì khó có thể tồn tại.

Tướng Munir không xuất thân từ một gia đình quân đội danh giá. Cha ông là một giáo viên di cư từ Ấn Độ sang Pakistan sau cuộc phân chia năm 1947. Ông Munir thăng tiến nhanh chóng trong quân đội, từng giữ chức Cục trưởng Tình báo Quân đội và sau đó là Giám đốc Cơ quan Tình báo Liên quân (ISI) – cơ cấu tình báo quyền lực nhất Pakistan.

Năm 2019, Tướng Munir bị Thủ tướng Pakistan khi đó là Imran Khan miễn nhiệm khỏi vị trí lãnh đạo ISI, đánh dấu sự rạn nứt sâu sắc trong quan hệ giữa hai người. Kể từ khi Tướng Munir được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh quân đội, ông Imran Khan bị bắt giữ, trong khi đảng Phong trào vì Công lý Pakistan (PTI) đối mặt với chiến dịch trấn áp quy mô lớn.

Xung đột quân sự leo thang với Ấn Độ trong năm 2024-2025 đã vô tình giúp củng cố vị thế của Tướng Munir. Sau các vụ không kích, tấn công bằng tên lửa và thiết bị bay không người lái (UAV) giữa hai nước, chính phủ Pakistan trao toàn quyền quyết định đáp trả quân sự cho giới tướng lĩnh, do Tướng Munir đứng đầu.

Nỗi lo hạt nhân và tương lai bất định

Việc quyền lực quân sự tập trung vào một cá nhân cũng làm dấy lên lo ngại về cơ chế kiểm soát kho vũ khí hạt nhân của Pakistan. Một cựu tướng lĩnh giấu tên cảnh báo rằng việc loại bỏ vai trò giám sát của chính quyền dân sự là vô cùng nguy hiểm, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng khu vực leo thang.

Theo các chuyên gia an ninh, Pakistan hiện đang phải đối mặt đồng thời với khủng hoảng kinh tế, các cuộc nổi dậy trong nước và nguy cơ xung đột với các nước láng giềng. Lịch sử Pakistan từng chứng kiến nhiều tướng lĩnh tìm cách nắm quyền lâu dài, nhưng hiếm có trường hợp nào kết thúc yên ổn.

Quyền lực tuyệt đối có thể giúp Tướng Munir trở thành nhân vật mạnh nhất Pakistan trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, nó cũng có thể là phép thử đầy rủi ro đối với cả ông và tương lai của đất nước 240 triệu dân này.