Theo như nguyên nhân gây ra thảm họa tàu chiến Mỹ bắn nhầm trên Biển Đỏ, khiến có cuộc điều tra của Bộ Tư lệnh Hải quân Mỹ đã chỉ ra một loạt các vấn đề, từ những thiếu sót trong quá trình lập kế hoạch đến những khiếm khuyết trong hệ thống chiến đấu của tàu Gettysburg và lưu ý rằng tình trạng mệt mỏi của thủy thủ đoàn có thể cũng đóng một vai trò nhất định.
Một phi công Hải quân Mỹ - người điều khiển chiến đấu cơ bị tàu chiến Mỹ bắn nhầm trên Biển Đỏ - nói rằng anh thấy cuộc đời mình vụt qua trước mắt trước khi nhảy dù khỏi máy bay.
Tờ Business Insider đưa tin, kết quả điều tra của Bộ Tư lệnh Hải quân Mỹ về vụ bắn nhầm hồi cuối tháng 12/2024 được công bố vào ngày 4/12/2025 cho thấy thủy thủ đoàn trên tàu chiến đã nhầm hai chiến đấu cơ F/A-18 Super Hornet của Hải quân Mỹ với tên lửa hành trình chống hạm do lực lượng Houthi ở Yemen bắn ra.
Trong một nhầm lẫn nghiêm trọng, tàu tuần dương USS Gettysburg đã phóng tên lửa đất đối không vào cả hai chiến đấu cơ F/A-18, bắn hạ một chiếc và suýt trúng chiếc thứ hai. Tàu Gettysburg cũng nhắm vào một máy bay đồng minh thứ ba nhưng không khai hỏa.
Một phát trúng và một phát suýt trúng
Theo Business Insider, tàu Gettysburg và các tàu chiến khác trong nhóm tác chiến do tàu sân bay USS Harry S. Truman dẫn đầu được triển khai hồi tháng 9/2024 và tiến vào Biển Đỏ ba tháng sau đó để tiếp quản các hoạt động chiến đấu của Hải quân Mỹ chống lại lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn - lực lượng này đã tấn công các tuyến đường vận chuyển quan trọng trong gần một năm vào thời điểm đó.
Sáng sớm 22/12/2024, chỉ bảy ngày sau khi tiến vào Biển Đỏ, tàu Gettysburg đã vô tình bắn hạ một chiếc Super Hornet thuộc phi đội của tàu sân bay Truman trong một vụ việc mà quân đội Mỹ mô tả là "một trường hợp rõ ràng là bắn nhầm". Cả phi công chính và sĩ quan vũ khí đều thoát hiểm an toàn khỏi chiếc máy bay chiến đấu trị giá khoảng 60 triệu USD, thuộc Phi đội Chiến đấu Cơ Tấn công 11 (VFA-11), hay còn gọi là "Red Rippers".
Tàu tuần dương USS Gettysburg đã khai hỏa vào hai máy bay chiến đấu của Hải quân Mỹ hồi tháng 12/2024. Ảnh: Hải quân Mỹ
Cuộc điều tra của Bộ Tư lệnh Hải quân Mỹ cho thấy vụ bắn nhầm suýt dẫn đến một thảm họa lớn hơn nhiều. Trong khi các báo cáo ban đầu tập trung vào chiếc máy bay bị bắn trúng, cuộc điều tra cho thấy một chiếc thứ hai đã may mắn thoát nạn, và chiếc thứ ba cũng nằm trong tầm ngắm.
Cuộc điều tra cho thấy, khi tên lửa đất đối không đầu tiên bay lên từ ống phóng tên lửa của tàu Gettyburg, phi công và sĩ quan vũ khí trên chiến đấu cơ đầu tiên nghĩ rằng tên lửa đang đuổi theo một máy bay không người lái của Houthi mà họ chưa phát hiện ra.
Họ nhìn tên lửa bay lên rồi đột nhiên đổi hướng. Khi tên lửa lao về phía họ, viên phi công bất ngờ thấy cuộc đời mình vụt qua trước mắt, anh kể lại với các nhà điều tra. Không còn lựa chọn nào khác, phi hành đoàn gồm hai người đã phải nhảy dù ngay trước khi tên lửa đâm trúng máy bay.
Trong khoảnh khắc hỗn loạn đó, tàu Gettysburg đã phóng một tên lửa khác vào một chiến đấu cơ thứ hai của Mỹ. Phi công trên máy bay đã phát đi tín hiệu cấp cứu nhưng vẫn chọn cách né tránh tên lửa thay vì nhảy dù. Tên lửa đã đuổi theo và điều chỉnh hướng bay để truy đuổi chiến đấu cơ.
Tên lửa suýt trúng mục tiêu, động cơ phản lực của máy bay rung lên khi lướt qua chỉ cách đó vài chục centimet trước khi tên lửa bốc cháy và phát nổ trên mặt biển.
Một chỉ huy trực thăng của Hải quân Mỹ chứng kiến vụ việc nói với các nhà điều tra rằng "nhìn thấy tên lửa bay trên đầu và nó lóe sáng". Họ cho biết không có cảnh báo nào trước khi tên lửa được bắn ra.
Quyết định bắn là 'sai'
Về nguyên nhân gây ra thảm họa này, cuộc điều tra của Bộ Tư lệnh Hải quân Mỹ đã chỉ ra một loạt các vấn đề, từ những thiếu sót trong quá trình lập kế hoạch đến những khiếm khuyết trong hệ thống chiến đấu của tàu Gettysburg và lưu ý rằng tình trạng mệt mỏi của thủy thủ đoàn có thể cũng đóng một vai trò nhất định.
Cuộc điều tra cho thấy, ngay từ đầu quá trình triển khai, Hải quân Mỹ đã phát hiện "sự xuống cấp đáng kể" trong hệ thống tương tác cốt lõi của tàu Gettysburg. Các vấn đề bao gồm quản lý mạng, báo cáo giám sát và theo dõi, nhận dạng, theo dõi lẫn nhau, tham gia nhiệm vụ và phối hợp vũ khí.
Trong ba tháng đầu triển khai, tàu tuần dương Gettysburg và tàu sân bay Truman thường xuyên bị tách xa nhau. Tàu tuần dương này đã phải chống trả tên lửa và máy bay không người lái của Houthi ngay trước vụ bắn nhầm, và dường như có một số nhầm lẫn về nhận định liệu mối đe dọa đã kết thúc hay chưa.
Các nhà điều tra đánh giá "các quyết định bắn là sai khi xem xét toàn bộ thông tin có được" đối với sĩ quan chỉ huy của tàu Gettysburg.
Một chiến đấu cơ F/A-18 bị bắn hạ và một chiếc khác may mắn thoát nạn trong vụ tấn công nhầm. Ảnh: Không quân Mỹ
Theo Business Insider, đây không phải là vụ bắn nhầm duy nhất trong cuộc xung đột trên Biển Đỏ, mặc dù nó là vụ nghiêm trọng nhất. Trước đó, vào tháng 2/2024, một tàu chiến Đức đã vô tình nhắm vào một máy bay không người lái MQ-9 Reaper của Mỹ, nhưng tên lửa đã không bắn trúng vì hệ thống radar của tàu bị trục trặc kỹ thuật.
Vụ bắn nhầm vào tháng 12/2024 là một trong bốn sự cố nghiêm trọng mà nhóm tác chiến tàu sân bay Truman gặp phải trong suốt nhiều tháng triển khai ở Trung Đông.
Tàu sân bay này đã va chạm với một tàu chở hàng hồi tháng 2/2024 và cũng mất thêm hai chiếc F/A-18 do tai nạn - một chiếc rơi khỏi mạn tàu cùng với một máy kéo vào tháng 4/2024; và một chiếc khác gặp sự cố khi hạ cánh và trượt khỏi đường băng vào tháng 5/2024.
Trong một tuyên bố vào ngày 4/12/2025, Đô đốc Jim Kilby - Phó Tham mưu trưởng Hải quân Mỹ - cho biết "Hải quân [Mỹ] cam kết trở thành một tổ chức học hỏi", đồng thời nói thêm rằng "những cuộc điều tra này củng cố nhu cầu tiếp tục đầu tư vào con người để đảm bảo chúng tôi cung cấp lực lượng sẵn sàng chiến đấu cho các chỉ huy tác chiến".
