Việc tiêm kích Mirage 2000-5F của Pháp lần đầu tham chiến ở Ukraine đã khiến các nhà phân tích quân sự đặt nó lên bàn cân so sánh với các đối thủ từ Nga đặc biệt là trong kịch bản không chiến với các máy bay chiến đấu hiện đại như Su-30 và Su-35.
Tiêm kích Mirage 2000-5F do Pháp cung cấp cho Kiev đã tham chiến lần đầu tiên vào đêm 7/3 vừa qua khi Ukraine đã phải đối mặt với một cuộc tập kích quy mô lớn của Nga với hàng chục máy bay không người lái và tên lửa.
Cũng giống như máy bay chiến đấu F-16 mà phương Tây đã cung cấp, Mirage 2000 không được triển khai để chiến đấu trên không với các máy bay Nga mà là một phần của mạng lưới phòng không của Ukraine, với nhiệm vụ đánh chặn tên lửa hành trình và máy bay không người lái của Nga.
Tiêm kích Mirage 2000. Ảnh: Getty
Việc tiêm kích Pháp lần đầu tham chiến ở Ukraine đã khiến các nhà phân tích quân sự quan tâm đến khả năng và hạn chế của Mirage 2000-5F, đặt nó lên bàn cân so sánh với các đối thủ từ Nga đặc biệt là trong kịch bản không chiến với các máy bay chiến đấu hiện đại như Su-30 và Su-35.
Giới chức Ukraine cho hay, cuộc tấn công ngày 7/3 là một trong những đợt tấn công phối hợp lớn nhất của Nga trong vài tháng qua, trong đó Moscow đã phóng 67 tên lửa và 194 máy bay không người lái.
Theo thông tin từ Không quân Ukraine, các hệ thống phòng không, bao gồm các chiến đấu cơ, các đơn vị tên lửa phòng không và các hệ thống tác chiến điện tử, đã bắn hạ 134 mục tiêu, trong đó có 25 tên lửa hành trình Kh-101 và Kh-55SM, 8 tên lửa Kalibr và 100 UAV dòng Shahed, trong đó có cả Geran-2.
Tổng thống Volodymyr Zelensky xác nhận sự tham gia của cả F-16 và Mirage 2000-5F trong nhiệm vụ này.
“Các chiến đấu cơ F-16 và Mirage đã được sử dụng để bảo vệ bầu trời Ukraine”, ông Zelensky viết trên mạng xã hội.
Tại Ternopil và Ivano-Frankivsk, miền Tây Ukraine, các máy bay chiến đấu phương Tây đã đóng vai trò quan trọng trong việc đối phó với các mối đe dọa bay thấp nhắm vào cơ sở hạ tầng quan trọng như các cơ sở khai thác khí đốt và hệ thống năng lượng.
Pháp cam kết cung cấp máy bay chiến đấu Mirage cho Ukraine vào tháng 6/2024. Tháng 2/2025, lô tiêm kích đầu tiên đã được chuyển cho Kiev. Phi công Ukraine đã tham gia khóa huấn luyện tại Pháp từ nhiều tháng trước đó.
Biến thể Mirage 2000-5F mà Pháp chuyển cho Ukraine được nâng cấp về điện tử, bao gồm radar RDY của Thales, và có thể mang theo các vũ khí tiên tiến như tên lửa không đối không MICA tầm bắn khoảng 80km. Chúng cũng được sửa đổi để có thể mang theo tên lửa hành trình SCALP-EG và bom dẫn đường AASM Hammer, nâng cao khả năng tấn công mặt đất của chúng.
Kịch bản Mirage đối đầu tiêm kích Nga
Dù được nâng cấp đáng kể, các chuyên gia cho rằng tiêm kích Pháp vẫn gặp phải những thách thức lớn khi đối đầu với máy bay chiến đấu hiện đại của Nga như Su-30 và Su-35 trong một kịch bản không chiến. Nguyên nhân xuất phát từ những khác biệt công nghệ, chiến thuật sử dụng và bản chất thay đổi của xung đột.
Cả Su-30 và Su-35 đều là máy bay chiến đấu thế hệ 4 tiên tiến của Lực lượng hàng không vũ trụ Nga. Su-35 đặc biệt được trang bị radar Irbis-E có thể theo dõi tới 30 mục tiêu và tấn công 8 mục tiêu đồng thời ở tầm xa hơn 400 km.
Trong khi đó, radar RDY của Mirage 2000-5F mặc dù hiệu quả nhưng lại có phạm vi quét ngắn hơn, ước tính chỉ khoảng 130 km đối với các mục tiêu có kích thước tương đương máy bay đấu cơ và không có khả năng tấn công nhiều mục tiêu cùng lúc.
“Phạm vi radar của Su-35 mang lại cho nó lợi thế lớn trong việc nhận thức tình huống. Nó có thể phát hiện và khóa mục tiêu Mirage trước khi chiếc máy bay Pháp có thể phản ứng”, ông John Venable, một cựu phi công F-16 của Không quân Mỹ và hiện là chuyên gia chính sách quốc phòng tại Heritage Foundation cho biết.
Vũ khí của mỗi loại máy bay cũng làm thay đổi cán cân sức mạnh. Su-30 và Su-35 có thể mang tên lửa không đối không tầm xa như R-77 với tầm bắn lên tới 110 km, hay tên lửa R-37M có khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách trên 300 km.
Tên lửa MICA của Mirage 2000-5F, mặc dù có khả năng cơ động cao và khả năng khóa mục tiêu sau khi phóng, nhưng vẫn không thể so sánh về tầm bắn với tên lửa Nga, khiến nó khó có thể tấn công máy bay Nga mà không đi vào tầm bắn của đối phương.
“MICA cũng là một tên lửa uy lực, nhưng nó kém hơn so với R-77 và đặc biệt là R-37M về tầm bắn. Điều này có nghĩa là phi công Mirage sẽ phải dựa vào khả năng né tránh và sự hỗ trợ từ bên ngoài để sống sót trong kịch bản không chiến với máy bay Nga”, ông Douglas Barrie, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) cho biết.
Khả năng cơ động cũng là yếu tố quan trọng. Su-35, với động cơ có khả năng thay đổi vectơ đẩy, mang lại sự linh hoạt trong chiến đấu tầm gần, cho phép nó vượt trội hơn nhiều chiến đấu cơ phương Tây. Mirage 2000-5F, với thiết kế cánh delta và tỷ lệ lực đẩy/trọng lượng cao, có khả năng cơ động và xuất sắc trong các pha leo cao nhanh, nhưng thiếu khả năng thay đổi vectơ đẩy, làm giảm khả năng của nó trong các trận không chiến.
“Su-35 có thể thực hiện các động tác mà Mirage không thể theo kịp. Trong kịch bản ngoài tầm nhìn, chiến đấu cơ Nga vốn đã có lợi thế nhờ radar và tên lửa sẽ càng đáng gờm hơn với sự cơ động của nó”, nhà phân tích quân sự Vijainder K. Thakur, phi công nghỉ hưu của Không quân Ấn Độ nói.
Sự chênh lệch này cho thấy các phi công Mirage của Ukraine sẽ gặp bất lợi trong cả các trận chiến tầm xa và tầm ngắn.
Bất lợi của Mirage cả về chiến thuật và môi trường chiến đấu
Học thuyết chiến thuật cũng đóng một vai trò trong việc Mirage 2000-5F khó có thể tham gia vào các trận chiến với máy bay Nga. Tháng 12/2024, Đại tá Oleksandr Lykhodid, một phi công thử nghiệm của Không quân Ukraine, nói rằng tiêm kích Pháp sẽ chủ yếu tập trung vào các cuộc tấn công mặt đất sử dụng tên lửa SCALP-EG, trong khi F-16 đóng vai trò bảo vệ trên không như máy bay chặn.
“Những máy bay này khó có thể tham gia vào các trận không chiến vì không quân Nga, đặc biệt là Su-35 và Su-30SM, có tên lửa và khả năng vượt trội”, ông Lykhodid thừa nhận.
Cách tiếp cận như vậy phản ánh chiến lược rộng lớn hơn của Ukraine trong việc tận dụng các máy bay do phương Tây cung cấp để củng cố khả năng phòng không và tấn công, thay vì trực tiếp thách thức ưu thế trên không của Nga.
Thực tế, việc đối phó với cuộc tấn công ngày 7/3 của Nga đã nhấn mạnh điều này, khi Mirage 2000-5F được giao nhiệm vụ đánh chặn tên lửa hành trình và máy bay không người lái - các mục tiêu không có khả năng phản công, thay vì đối đầu với các máy bay chiến đấu có người lái.
Môi trường chiến trường càng làm phức tạp thêm triển vọng của Mirage. Mạng lưới phòng không tích hợp của Nga, trong đó hệ thống S-400, là một mối đe dọa chết người đối với các máy bay không có tính năng tàng hình như Mirage 2000-5F.
Hệ thống S-400 có thể tấn công mục tiêu ở khoảng cách lên tới 400 km với các tên lửa như 40N6, buộc các chiến đấu cơ Ukraine phải hoạt động cực kỳ thận trọng, thường bay ở độ cao thấp để tránh bị phát hiện.
“Ngay cả khi Mirage cố gắng thực hiện nhiệm vụ không đối không, trước tiên nó sẽ phải sống sót qua vòng vây của S-400. Đó là một yêu cầu quá lớn đối với một chiếc máy bay thế hệ thứ tư không có tính năng tàng hình”, ông Paul Schwartz, một chuyên gia về Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân cho biết.
Su-30 và Su-35, hoạt động dưới sự che chắn của các hệ thống phòng không Nga, có thể tận dụng điểm này, sử dụng tên lửa tầm xa để tấn công Mirage trước khi chúng có thể phản công.
Một nguyên nhân khác khiến tiêm kích Pháp yếu thế hơn trong kịch bản đối đầu máy bay chiến đấu Nga xuất phát từ bối cảnh lịch sử.
Mirage ra mắt vào những năm 1980, vốn được thiết kế và chế tạo cho một thời đại chiến tranh khác. Mẫu tiêm kích này đã thể hiện xuất sắc trong các cuộc xung đột như Chiến tranh Vùng Vịnh và các chiến dịch của NATO ở Libya, nơi nó đối đầu với những đối thủ ít tiên tiến hơn.
Trong khi đó Su-35, một thiết kế mới hơn, được chế tạo với những bài học từ không chiến hiện đại, với sự phát triển của các cảm biến và tên lửa tầm xa.
“Mirage 2000 là một nền tảng đã được kiểm chứng, nhưng nó không thể đối đầu với tiêm kích vốn được mệnh danh là ‘vua tác chiến trên không’như Su-35,”, ông Barrie nhận xét.
Các nâng cấp cho phiên bản 5F như hiện đại hóa hệ thống điện tử hoàn toàn không thể thu hẹp khoảng cách với các chiến đấu cơ mới nhất của Nga.
VietBF@sưu tập
