|
Mới đây, 2 cảnh sát Australia đã bị sát hại khi cố gắng thực thi lệnh bắt giữ một người tự xưng là “công dân có chủ quyền”. Điều này cho thấy một phong trào có nguồn gốc từ Mỹ đã bén rễ ở quốc gia này và có thể trở thành mối đe dọa bạo lực nguy hiểm.
Lo ngại từ một vụ xả súng
Hàng trăm cảnh sát, chó nghiệp vụ và trực thăng ở bang Victoria (miền Nam Australia) đã mất nhiều ngày lùng sục trong thời tiết giá lạnh để tìm kiếm “Dezi” Freeman, người đã bỏ chạy sau khi bị cáo buộc bắn chết 2 cảnh sát khi họ cố thực thi lệnh khám xét nhà của anh ta vì cáo buộc phạm tội tình dục. Cảnh sát cho rằng anh ta “được trang bị vũ khí hạng nặng”, thông thạo khu vực này và có kỹ năng sinh tồn trong rừng rậm. Cư dân của thị trấn Porepunkah, nơi cảnh sát đã cố gắng thực hiện lệnh khám xét nhà của Freeman, đã được khuyến cáo nên ở trong nhà. Giới truyền thông đã được khuyến cáo về những rủi ro khi hoạt động trong khu vực và du khách lên kế hoạch đến trượt tuyết ở đây được khuyến cáo tránh xa. Cảnh sát cho biết họ sẽ không ngừng tìm kiếm Freeman cho đến khi có kết quả, đồng thời kêu gọi đối tượng đầu thú.
“Dezi” Freeman (trước đây được biết đến với cái tên Desmond Filby) đã bị nhà chức trách để ý sau thời gian dài lăng mạ cảnh sát. Hồ sơ tòa án ghi nhận, khi bị cáo buộc vi phạm giao thông vào năm 2020, Desmond Filby đã gọi cảnh sát là “quân phát xít” hay “côn đồ khủng bố”. Đây là một nhân vật điển hình cho cái gọi là “công dân có chủ quyền”, những người không tin vào luật pháp và thường sử dụng luật giả để thách thức thẩm quyền của cảnh sát, luật sư, thẩm phán… bởi họ cho rằng đó là hệ thống bất hợp pháp và tham nhũng.
Trong nhiều thập kỷ, những “công dân có chủ quyền” phần lớn không được chú ý ở Australia bởi họ hầu hết là những người lập dị, tương đối vô hại với mối quan tâm đặc biệt đến các thuyết âm mưu. Nhưng vụ xả súng diễn ra cuối tháng 8-2025 đã làm dấy lên sự lo ngại mà chính người đứng đầu cơ quan tình báo của nước này nêu bật vào đầu năm nay. “Chúng ta đang chứng kiến sự gia tăng của chủ nghĩa cực đoan xuất phát từ bất bình cá nhân, thuyết âm mưu và tư tưởng chống chính quyền” - ông Mike Burgess, Tổng Giám đốc Cơ quan An ninh Australia (ASIO), cho biết vào tháng 2-2025.
Từ “khủng bố giấy tờ” đến vũ lực
Alan Skyring - một trong những “công dân có chủ quyền’ đầu tiên của Australia - đã công khai quan điểm của mình vào những năm 1980, khi ông tranh luận tại tòa án rằng chỉ có tiền xu vàng và bạc mới là tiền tệ hợp pháp. Nhiều thập kỷ sau, ông ta bị Tòa án Tối cao, Tòa án Liên bang và Tòa án Tối cao Queensland tuyên bố là một nguyên đơn gây phiền nhiễu, cấm nộp thêm bất kỳ đơn kiện nào. Skyring qua đời vào năm 2017, nhưng cuộc đấu tranh của ông ta được biết đến rộng rãi trong số những người có chung tư tưởng.
Tương tự, Hoàng tử Leonard - nhà lãnh đạo quốc gia nhỏ bé tự xưng ở Tây Australia trong gần 50 năm - được nhắc đến bởi luôn chống lại giới chức trách trong hệ thống tòa án, sử dụng phương thức “khủng bố giấy tờ” bằng cách nộp hàng chồng đơn khiếu nại cùng các hành động pháp lý và lập luận để thúc đẩy những mục tiêu cụ thể.
Các chuyên gia về khủng bố cho biết, các hạn chế nghiêm ngặt của Australia để phòng chống đại dịch Covid-19 khi nước này đóng cửa biên giới tiểu bang và vùng lãnh thổ trong nhiều tháng đã làm gia tăng sự ngờ vực trong những người vốn dễ bị ảnh hưởng bởi những ý kiến tiêu cực nhắm tới chính phủ. Áp lực hậu đại dịch như chi phí sinh hoạt tăng cao, lãi suất thế chấp cao hơn và tình trạng thiếu nhà ở cũng tạo ra điều kiện thuận lợi cho phong trào lan rộng với quan niệm thế chấp, thuế và tiền phạt không cần phải trả. Nhưng vụ Freeman bị cáo buộc giết 2 cảnh sát là một bước ngoặt cho phong trào đó ở Australia.
Bà Marilyn McMahon - Trưởng khoa Luật Deakin tại Đại học Deakin, nhận định: “Tại Mỹ đã có lịch sử về điều này, nhưng nó rất khác so với Australia. Chúng tôi đã từng có một vụ đốt phá tòa nhà Quốc hội hay các “công dân có chủ quyền” dọa giết các chính trị gia, nhưng chưa từng có vụ việc nào thực sự gần giống như thế này”.
Phó Giáo sư Keiran Hardy - Khoa Tội phạm học và Tư pháp hình sự thuộc Đại học Griffith cho biết, các nhà nghiên cứu đã cố gắng ước tính tổng số “công dân có chủ quyền” tại Australia thông qua một cuộc khảo sát trên Facebook vào năm ngoái. Mặc dù với 1.600 phản hồi (không đại diện cho công chúng nói chung) nhưng hơn 40% số người được hỏi đồng ý rằng “Chính phủ Australia không có quyền áp đặt quyền lực pháp lý lên công dân của mình nếu họ không đồng ý”. “Tôi không cho rằng tất cả những người này đều có khả năng trở nên bạo lực, nhưng chúng tôi rất sốc trước số lượng người đồng ý với vấn đề về “công dân có chủ quyền” trong cuộc khảo sát đó. Chúng tôi thực sự đã phải dừng cuộc khảo sát này lại vì có quá nhiều nam giới da trắng lớn tuổi bị hút vào các câu hỏi. Điều đó có lẽ tự nó đã cho biết đôi chút về những người có quan điểm này” - ông Keiran Hardy nói.
Khoảng lặng để suy ngẫm
Không giống các giáo phái tôn giáo, các “công dân có chủ quyền” hoạt động độc lập và có quan điểm khác nhau về việc áp dụng luật trong đời sống. Một số người nổi loạn tại các điểm dừng giao thông, có người thể hiện sự phản kháng trên các video trực tuyến, hoặc tự bảo vệ mình trước tòa bằng những điều luật do người hướng dẫn (thông qua các khóa học đắt tiền) “nhồi vào đầu”. “Trước đại dịch Covid-19, người theo chủ nghĩa “công dân có chủ quyền” ở Australia thường mời chuyên gia từ Mỹ sang đào tạo 1-1, chẳng hạn dạy về cách thoát khỏi việc trả tiền thế chấp. Trong đại dịch Covid-19, chúng tôi đột nhiên thấy nhóm gặp mặt trực tiếp. Họ phát tờ rơi, kết nối với những người mới theo những cách mới mẻ và khác biệt” - bà Kristy Campion, giảng viên cao cấp về nghiên cứu khủng bố và an ninh tại Đại học Charles Sturt, cho biết.
Bà Marilyn McMahon đến từ Trường Luật Deakin cho biết, không còn nghi ngờ gì nữa, giờ đây hệ thống quan điểm “công dân có chủ quyền” đang dần trở nên quen thuộc với người dân bản địa. “Tôi nghĩ rằng phong trào này đã bén rễ ở Australia, nó đã tiếp thu các điều kiện và vấn đề địa phương” - bà McMahon nói.
Vụ bạo lực gần đây nhất do thuyết âm mưu gây ra ở Australia xảy ra vào tháng 12-2022, khi 2 cảnh sát và 1 người dân bị giết tại một khu đất ở Wieambilla, Queensland. Cuộc điều tra cho thấy, 3 nghi phạm theo một trường phái Cơ đốc giáo chính thống được gọi là “chủ nghĩa tiền thiên niên kỷ”. Khi cảnh sát đến nhà kiểm tra, nhóm đối tượng sẵn sàng “nghênh chiến”. Theo tòa án, bộ ba này bị ảnh hưởng bởi nhiều thuyết âm mưu, bao gồm một số thuyết của “công dân có chủ quyền” người Mỹ Donald Day Jr. (người vốn đang phải đối mặt với các cáo buộc tại Mỹ liên quan đến việc đe dọa và tàng trữ súng, ủng hộ trên mạng).
Theo bà Marilyn McMahon, vụ việc mới nhất khiến chính quyền “có khoảng lặng để suy ngẫm” và chắc chắn là cảnh sát sẽ xem xét kỹ lưỡng hơn các “công dân có chủ quyền” của Australia. Còn ông Hardy từ Viện Tội phạm học Griffith cho biết, các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu xem làm thế nào cảnh sát có thể giảm căng thẳng trong các tương tác với “công dân có chủ quyền” - những người có thể coi họ là kẻ thù tuyến đầu. Các chuyên gia cho rằng, để ngăn chặn công dân không đi theo xu hướng tiêu cực chống chính quyền, vấn đề đặt ra là sự cô lập và lòng tin. Một khi niềm tin về chủ quyền đã ăn sâu, chính quyền dù phản đối hay không can thiệp thì cũng bị chỉ trích và phản đối.
|
|
