Theo như thuốc lá điện tử không phổ biến ở Trung Quốc mà thay vào đó, chúng vượt đại dương đến Hoa Kỳ và trở nên phổ biến, đặc biệt là trong giới trẻ Mỹ nghiện ngập, mà hơn 90% thiết bị thuốc lá điện tử trên thế giới được sản xuất tại Trung Quốc.
Trung Quốc trấn áp thị trường thuốc lá điện tử trong nước nhưng cho phép xuất khẩu
Vào tháng 3, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã tiến hành các cuộc đột kích vào mạng lưới phân phối thuốc lá điện tử trên khắp Trung Quốc, bắt giữ 10 người và thu giữ 150 triệu nhân dân tệ (21 triệu USD) lượng thuốc lá điện tử tồn kho.
Theo công ty nghiên cứu thị trường Euromonitor International, Trung Quốc hiện chỉ cho phép bán thuốc lá điện tử có hương vị thuốc lá ít phổ biến hơn, khiến doanh số bán thuốc lá điện tử đã giảm mạnh từ 2,9 tỷ USD vào năm 2021 xuống còn 1,7 tỷ USD vào năm 2022 và doanh số bán hàng dự kiến sẽ còn giảm thêm trong năm nay.
Ngoài ra còn có một xung đột lợi ích đặc biệt trong cuộc trấn áp thuốc lá điện tử của ĐCSTQ: Thuốc lá điếu do nhà nước độc quyền chiếm 8,7% doanh thu thuế của chính phủ Trung Quốc và được hưởng lợi trực tiếp từ các quy định nghiêm ngặt về thuốc lá điện tử.
Theo Euromonitor International, Tập đoàn Thuốc lá Quốc gia Trung Quốc đã bán được hơn 2,4 nghìn tỷ điếu thuốc lá vào năm ngoái, gần gấp 4 lần doanh số mà hãng thuốc lá khổng lồ Philip Morris International của Mỹ báo cáo vào năm ngoái.
Ông Geoffrey Fong, giáo sư tâm lý xã hội tại Đại học Waterloo ở Canada, cho biết: “Mọi quy định liên quan (của Trung Quốc) đều là bảo vệ thuốc lá”.
Mặc dù Trung Quốc đã trấn áp thuốc lá điện tử trong nước, cấm thuốc lá điện tử có hương vị trái cây và áp thuế mới đối với các nhà sản xuất, nhà nhập khẩu và nhà phân phối thuốc lá điện tử trong nước, nhưng những quy định này không áp dụng cho các nhà sản xuất thuốc lá điện tử Trung Quốc xuất khẩu ra thị trường nước ngoài.
Theo một bài viết của Hiệp hội Công nghiệp Thuốc lá Điện tử Trung Quốc năm 2022 rằng, chính quyền Trung Quốc đã giảm bớt việc kiểm tra xuất khẩu đối với nhiều công ty thuốc lá điện tử của Trung Quốc bằng cách đưa họ vào "danh sách trắng" tại Sân bay Thâm Quyến, giúp họ xuất khẩu hàng triệu điếu thuốc lá điện tử có hương vị kẹo ra nước ngoài.
Dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc cho thấy, sau khi Trung Quốc thực hiện lệnh cấm thuốc lá điện tử có hương vị trái cây, trong nửa đầu năm 2023, xuất khẩu thuốc lá điện tử và các sản phẩm liên quan của Trung Quốc đã tăng 29,9% so với cùng kỳ năm trước, đạt 5,48 tỷ USD.
Các công ty thuốc lá điện tử Trung Quốc vươn ra nước ngoài, trở thành lực lượng cạnh tranh ở Châu Âu và Hoa Kỳ
Nền tảng bán thuốc lá điện tử xuyên biên giới có tên "Quà tặng thiên đường" (Heaven Gifts) của Trung Quốc đã được hưởng lợi từ các chính sách xuất khẩu của ĐCSTQ và hiện đã nổi lên như một trong những nhà sản xuất thuốc lá điện tử lớn nhất thế giới, cạnh tranh với những gã khổng lồ trong ngành như Juul Labs Inc và British American Tobacco tại Hoa Kỳ, Anh và khắp Châu Âu.
Tại Hoa Kỳ, Heaven Gifts đã phớt lờ các quy định của FDA đối với các sản phẩm mới và lợi dụng những sơ hở yếu kém trong việc thực thi pháp luật của FDA để tung ra nhiều loại thuốc lá điện tử có hương vị kẹo vào thị trường Hoa Kỳ. Các nhãn hiệu của nó bao gồm "Elf Bar" và "EBDesign" ” và “Lost Mary”, những loại thuốc lá điện tử này luôn nằm trong số những thương hiệu bán chạy nhất tại Hoa Kỳ.
Tại Vương quốc Anh, Heaven Gifts đã tuân thủ các quy định yêu cầu về hàm lượng nicotin thấp hơn và đăng ký với chính phủ, nhưng đồng thời thiết lập một mạng lưới phân phối chưa từng có và lợi dụng các sản phẩm có hàm lượng nicotin thấp để thúc đẩy sự tăng nhanh số lượng thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên.
Nhiều người ủng hộ sức khỏe cho biết, thuốc lá điện tử có hương vị kẹo được thiết kế để thu hút thanh thiếu niên. Người phát ngôn của Heaven Gifts Jacques Lee cho biết công ty không tiếp thị cho trẻ em và rất coi trọng vấn đề thuốc lá điện tử của giới trẻ. Ông cũng thừa nhận rằng thuốc lá điện tử có hương vị trái cây của Heaven Gifts có thể thu hút thanh thiếu niên, nhưng ông cho biết công ty đang sửa đổi bao bì để kém hấp dẫn hơn đối với giới trẻ và ngừng bán một số hương vị nhất định, chẳng hạn như thuốc lá điện tử "Skittles".
Ông Jacques Lee cho rằng thuốc lá điện tử có hương vị trái cây có hiệu quả hơn trong việc giúp người hút thuốc bỏ thuốc lá so với những loại bắt chước mùi vị của thuốc lá. “Người lớn cũng thích hương vị trái cây,” ông nói.
Cái tên “Quà tặng thiên đường” mang đến một cảm giác rằng thuốc lá điện tử là “thần dược” cho những người nghiện thuốc lá.
Những hoạt động kinh doanh thông minh của Heaven Gifts cho thấy, bất chấp những nỗ lực toàn cầu nhằm ngăn chặn thanh thiếu niên nghiện nicotine, việc giảm thiểu sử dụng thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên vẫn khó khăn.
Hình ảnh quảng cáo các sản phẩm thuốc lá điện tử bị cấm. (Shutterstock)
Việc sử dụng thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên Hoa Kỳ đã giảm mạnh kể từ khi bắt đầu đại dịch covid 19. Nhưng sản phẩm Elf Bar của Heaven Gifts đã nhanh chóng trở thành sản phẩm thuốc lá điện tử được giới trẻ Mỹ ưa chuộng nhất. Một nghiên cứu do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) công bố vào tháng 6 cho thấy Elf Bar đã trở thành thương hiệu thuốc lá điện tử dùng một lần số 1 ở Hoa Kỳ vào tháng 12/2022 - khoảng một năm sau khi được bán ở Hoa Kỳ. Một cuộc khảo sát toàn quốc khác về việc sử dụng thuốc lá trong giới trẻ do CDC và FDA công bố vào tháng 11/2023 cho thấy Elf Bar là thương hiệu được 56,7% người dùng thuốc lá điện tử ở trường trung học cơ sở và trung học lựa chọn.
Lợi dụng lỗ hổng thực thi pháp luật yếu kém của FDA
Kể từ năm 2020, FDA Hoa Kỳ đã có rất ít tác dụng trong việc hạn chế thuốc lá điện tử có hương vị trái cây. Heaven Gifts và nhiều nhà sản xuất Trung Quốc khác bán hàng triệu thuốc lá điện tử ở Hoa Kỳ, nhưng sản phẩm của họ không được FDA cấp phép.
FDA thường yêu cầu nghiên cứu sâu rộng để chứng minh rằng bất kỳ sản phẩm thuốc lá điện tử nào cũng có thể giúp người lớn bỏ thuốc lá mà không khiến người dùng mới nghiện nicotin.
Trong khi các công ty khác phải tuân theo quy trình phê duyệt kéo dài và tốn kém của FDA thì các công ty Trung Quốc đang chiếm thị phần từ các công ty khác ở Hoa Kỳ bằng cách thúc đẩy hoạt động bán hàng bất hợp pháp.
Ông Brian King, Phụ trách Trung tâm Sản phẩm Thuốc lá và Thuốc lá điện tử của FDA, cho biết FDA không thể áp dụng hình phạt hoặc truy tố các công ty nước ngoài. Ông nói, FDA cũng thiếu nguồn lực thực thi đầy đủ để ngăn chặn làn sóng sử dụng thuốc lá điện tử giá rẻ của Trung Quốc tại Hoa Kỳ. Ông King không bình luận về Heaven Gifts hay bất kỳ công ty nào, nhưng cho biết FDA “biết rõ về sản phẩm Elf Bar của Heaven Gifts”.
Trong một tuyên bố, British American Tobacco yêu cầu FDA và các cơ quan thực thi pháp luật xử lý nghiêm khắc Heaven Gifts và các sản phẩm thuốc lá điện tử bất hợp pháp khác đang "chiếm giữ" thị trường Hoa Kỳ. Tuyên bố đã cáo buộc các nhà sản xuất này "vi phạm trắng trợn gần như mọi quy tắc và hướng dẫn do FDA ban hành. Những sản phẩm này tiếp tục tràn ngập biên giới của chúng ta và nhắm vào giới trẻ".
Ông Jacques Lee (phát ngôn viên của Heaven Gifts) cho biết, Heaven Gifts đang "cố gắng hết sức để duy trì sự tuân thủ luật pháp ở Hoa Kỳ", nhưng ông không đề cập đến việc liệu công ty của ông có nộp đơn xin phê duyệt lên FDA hay không.
Ông Matthew Myers, Cựu chủ tịch Chiến dịch vì trẻ em không thuốc lá, cho biết việc chính phủ Hoa Kỳ không thực thi luật pháp đã khiến các công ty như Heaven Gifts có thể kiếm được “lợi nhuận khổng lồ” trong khi lại khiến “bất kỳ công ty nào cố gắng làm điều đúng đắn" ở thế bất lợi.
Ông Kurt Ribisl, giáo sư y tế công cộng tại Đại học Bắc Carolina ở Chapel Hill, cho biết FDA phải đối mặt với những thách thức phức tạp trong việc ngăn chặn sự gia tăng nhập khẩu thuốc lá điện tử bất hợp pháp, nhưng lại phản ứng “chậm đến mức không thể chấp nhận được”.
Ông nói: “Đó là một trò chơi mèo vờn chuột, nhưng FDA là một con mèo chậm chạp”.
Vào ngày 22/6/2022, bao bì thuốc lá điện tử Juul được bày bán tại cửa hàng Brazil Outlet ở Los Angeles, California. (Hình ảnh Mario Tama/Getty)
Một số giám đốc điều hành trước đây trong ngành thuốc lá điện tử của Trung Quốc và giám đốc hiện tại nói với Reuters rằng, việc Heaven Gifts phớt lờ các quy định của FDA là một chiến thuật phổ biến trong toàn ngành thuốc lá điện tử Trung Quốc. Họ nói rằng với tư cách là một đối thủ cạnh tranh của các công ty Hoa Kỳ, Heaven Gifts đối mặt với ít hậu quả khi xâm nhập trái phép vào thị trường Hoa Kỳ, trong khi đó, các công ty tuân thủ các quy định của FDA phải trả hàng triệu đô la phí tuân thủ và bị mất lợi nhuận.
Heaven Gifts và các công ty thuốc lá điện tử khác của Trung Quốc đã phát triển mạnh ở Hoa Kỳ nhờ phớt lờ các quy định của Hoa Kỳ.
Trong 3 quý đầu năm 2023, doanh số bán của Heaven Gifts chiếm hơn 9% thị trường thuốc lá điện tử ở Hoa Kỳ. Điều đó khiến các nhãn hiệu sử dụng một lần của công ty này chỉ xếp sau British American Tobacco và Juul Laboratories về thị phần.
Vào tháng 5 năm nay, hơn một năm sau khi thuốc lá điện tử của Heaven Gifts tràn ngập các cửa hàng ở Hoa Kỳ, FDA đã nhắm mục tiêu vào Elf Bar và đưa ra cảnh báo cho Hải quan Hoa Kỳ, hướng dẫn họ ngăn chặn việc vận chuyển các sản phẩm của Heaven Gifts. Nhưng ông Jacques Lee cho biết không có hàng hóa nào của Heaven Gifts bị "thu giữ hoặc trả lại".
Theo truy vấn của Reuters về cơ sở dữ liệu của FDA, FDA và các quan chức hải quan đã chặn một số lượng không xác định các sản phẩm của Heaven Gifts vào Hoa Kỳ vào ngày 6/11.
Ông Jacques Lee cho biết công ty Heaven Gifts của ông đã ngừng vận chuyển thuốc lá điện tử nhãn hiệu Elf Bar và EBDesign. Những thương hiệu này đều có tên trong danh sách cảnh báo nhập khẩu của FDA vào tháng 5.
Nhưng theo dữ liệu của Circana (nhà cung cấp hàng đầu về giải pháp và thông tin về người tiêu dùng và thị trường Hoa Kỳ), Elf Bar và các nhãn hiệu khác của Heaven Gifts vẫn dẫn đầu thị trường về thuốc lá điện tử dùng một lần ở Hoa Kỳ trong quý 3/2023.
Vào ngày 23/6/2022, các sản phẩm thuốc lá điện tử dùng một lần được trưng bày tại một cửa hàng tiện lợi ở El Segundo, California. (Patrick T. Fallon/AFP qua Getty Images)
Thuốc lá điện tử dùng một lần như Elf Bar của Heaven Gifts thường chứa hàm lượng nicotine cao hơn nhiều so với các phiên bản thuốc lá điện tử trước đó.
Trước khi ban hành các quy định về thuốc lá điện tử của Hoa Kỳ vào năm 2020, nhãn hiệu Juul đã thống trị thị trường thuốc lá điện tử của Hoa Kỳ với nhiều loại có hương vị. Một hộp Yuul có thể hút khoảng 200 hơi, trong khi một số thuốc lá điện tử của Heaven Gifts có thể hút tới 5.000 hơi.
Bộ dụng cụ khởi động thuốc lá điện tử của Juul có giá ít nhất là 40 USD. Thiết bị thuốc lá điện tử của Heaven Gifts đơn giản hơn, bạn có thể mở hộp và bắt đầu hút, giá chỉ bằng một nửa, khoảng 20 USD. Điều này đã dẫn đến doanh số bán thuốc lá điện tử của Heaven Gifts tăng đột biến ở Hoa Kỳ, đặc biệt là trong giới thanh thiếu niên.
Ông Mitch Zeller, người đứng đầu bộ phận Quản lý Thuốc lá của FDA, đã nghỉ hưu năm ngoái, nói với Reuters rằng vào tháng 9/2019, Tổng thống Trump khi đó đã tuyên bố cấm tất cả các hương vị thuốc lá điện tử ngoại trừ hương vị thuốc lá, vì thuốc lá điện tử có hương vị trái cây gây nghiện cho thanh thiếu niên già đi, nhưng lệnh cấm này đã gây ra sự phản đối mạnh mẽ từ các nhà sản xuất thuốc lá điện tử và những người đam mê thuốc lá điện tử thành niên.
Sau đó vào tháng 12 năm đó, Nhà Trắng lùi lại một bước và chỉ áp đặt các hạn chế về hương vị đối với thuốc lá điện tử dạng hộp.
Heavens tiếp tục được bán trái phép tại Mỹ
Nhìn bề ngoài, các quy định về thuốc lá điện tử ở Hoa Kỳ nghiêm ngặt hơn nhiều so với ở Châu Âu và Vương quốc Anh. Cho đến nay, FDA chỉ cấp phép tiếp thị cho 23 sản phẩm thuốc lá điện tử, tất cả đều có hương vị thuốc lá.
Tuy nhiên, theo dữ liệu từ Circana, 23 sản phẩm này cộng lại chỉ chiếm chưa đến 3% doanh số bán thuốc lá điện tử tại Hoa Kỳ từ tháng 7 đến tháng 9. Tổng cộng, có hơn 3.000 sản phẩm thuốc lá điện tử mới đã vào thị trường Mỹ trong năm qua.
Heaven Gifts đã ra mắt Elf Bar tại Hoa Kỳ vào cuối năm 2021, nhưng nó không được FDA cấp phép bán hàng.
Theo Circana, doanh số bán hàng của Elf Bar và các thương hiệu khác của Heaven Gifts tại Hoa Kỳ đã tăng từ dưới 100.000 USD mỗi tuần vào đầu tháng 2/2022 lên hơn 9 triệu USD mỗi tuần vào đầu tháng 10/2023. Từ tháng 7 đến tháng 9 năm nay, doanh số bán thuốc lá điện tử của Heaven Gifts gấp khoảng ba lần tổng doanh số bán các sản phẩm được FDA ủy quyền.
Doanh thu của Lost Mary, một trong những thương hiệu của Heaven Gifts, đã tăng từ dưới 100.000 đô la Mỹ mỗi tuần vào tháng 9/2022 lên hơn 3 triệu đô la Mỹ trong tuần đầu tiên của tháng 10 năm nay, xếp hạng trong số 10 thương hiệu thuốc lá điện tử dùng một lần hàng đầu tại Hoa Kỳ.
Không chỉ thuốc lá điện tử, các sản phẩm thuốc lá khác của Trung Quốc còn gây hại hơn cho người Mỹ
Các sản phẩm của Trung Quốc gây nguy hiểm cho sức khỏe của người Mỹ, đặc biệt là thanh thiếu niên, không chỉ bao gồm thuốc lá điện tử mà còn cả các loại thuốc như fentanyl thậm chí còn có hại hơn.
Trong phiên điều trần của Ủy ban Tư pháp Thượng viện Mỹ ngày 5/11, Giám đốc FBI Christopher Wray chỉ ra rằng trong hai năm qua, FBI đã thu giữ lượng fentanyl đủ để giết chết 270 triệu người, nhiều hơn tổng lượng fentanyl ở Mỹ, nhiều hơn 80% dân số Hoa Kỳ.
Ông Wray nhấn mạnh: “Mối đe dọa ma túy do Trung Quốc gây ra cho Hoa Kỳ vượt xa fentanyl”. Ông nói rằng Trung Quốc (ĐCSTQ) cũng phải chịu trách nhiệm về việc cung cấp cho các nhóm buôn bán ma túy Mexico các tiền chất hóa học để sản xuất fentanyl, methamphetamine và các loại ma túy khác.
Meth là một loại ma túy mới có thành phần chính là methamphetamine và sản phẩm trông giống như kẹo đá.
Lực lượng tuần tra biên giới Hoa Kỳ ở San Diego, California, giáp biên giới Mexico, tính riêng năm 2023 đã thu giữ hơn 816 kg methamphetamine, 952 kg cocaine, 583 kg fentany, 50 kg heroin từ Mexico.
Bộ Tài chính Mỹ ngày 4/11 công bố thành lập lực lượng đặc nhiệm chống fentanyl, nhằm chống lại các hoạt động buôn bán ma túy trái phép.
