Hội nghị An ninh Munich: Cú điện 90 phút của ông Trump xoay chuyển quan hệ Mỹ - EU và cục diện thế giới

[Cupcake01]

Mục đích của hội nghị là thảo luận về những thách thức và những vấn đề hiện nay trong chính sách đối ngoại của khối. Các vấn đề chính được đưa ra thảo luận là khả năng chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine, biến đổi khí hậu, an ninh châu Âu, cuộc xung đột ở Trung Đông và tương lai quan hệ giữa Mỹ và các quốc gia thành viên NATO ở châu Âu.


Hội nghị An ninh Munich diễn ra từ ngày 14-16/2 tại thành phố Munich (Đức) với sự tham gia của hơn 60 nguyên thủ quốc gia và người đứng đầu chính phủ, 150 Bộ trưởng và người đứng đầu các tổ chức quốc tế. Ảnh: Casimir Pulaski

Bối cảnh triệu tập hội nghị

Hội nghị An ninh Munich lần thứ 61 diễn ra vào thời điểm có nhiều thay đổi quan trọng ở cả Mỹ và châu Âu. Tại Mỹ, Tổng thống Donald Trump vừa nhậm chức vào ngày 20/1/2025. Tại châu Âu, ban lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu một chu kỳ làm việc mới tại Brussels (Bỉ); và một tuần sau khi Hội nghị An ninh Munich kết thúc, cuộc bầu cử Quốc hội Đức sẽ diễn ra.

Trước khi hội nghị khai mạc hai ngày, vào ngày 12/2/2025, Tổng thống Mỹ Trump đã có cuộc điện đàm "dài và hiệu quả" với người đồng cấp Nga Vladimir Putin. Đây là cuộc trò chuyện đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo cao nhất của Nga và Mỹ sau ba năm kể từ khi xung đột Nga - Ukraine bùng nổ. Trong cuộc trò chuyện kéo dài 90 phút, nhiều vấn đề đã được thảo luận, trong đó nổi bật nhất là việc giải quyết chiến sự Nga - Ukraine và quan hệ Nga - Mỹ. Cùng ngày, ông Trump đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.

Chiến sự Nga - Ukraine sắp bước sang năm thứ tư. Tổng thống Trump muốn cùng Nga giải quyết sớm cuộc xung đột, giảm bớt sự hỗ trợ cho chính quyền Kiev để tập trung giải quyết các vấn đề bên trong nước Mỹ, thực hiện mục tiêu “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”.

Đến ngày 18/2, vòng đàm phán đầu tiên giữa phái đoàn Nga-Mỹ do Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio dẫn đầu đã được thực hiện tại Riyadh, Ả Rập Saudi. Trong đó, hai nước nhất trí sẽ lập nhóm công tác cấp cao để xúc tiến các giải pháp nhằm kết thúc cuộc xung đột tại Ukraine.

Hội nghị An ninh Munich được thành lập năm 1963 sau cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba, nhằm củng cố sự thống nhất về mặt tư tưởng của phương Tây và sau đó trở thành diễn đàn chính của các nhà lãnh đạo NATO để thảo luận các biện pháp đoàn kết xuyên Đại Tây Dương. Tuy nhiên, châu Âu hiện đang đứng trước nhiều thách thức, khủng hoảng kinh tế, chính trị và chia rẽ nội bộ.

Kết quả hội nghị: Rạn nứt trong quan hệ châu Âu - Mỹ

Về kết quả Hội nghị An ninh Munich, phóng viên an ninh Frank Gardner của đài BBC nhận xét rằng, kỷ nguyên quan hệ quốc tế trước đây đã kết thúc. Châu Âu không còn có cấu trúc an ninh như sau Thế chiến II. Mỹ vẫn là thành viên của NATO, nhưng châu Âu không còn có thể trông cậy vào sự hỗ trợ của Mỹ nữa nếu bị tấn công từ bên ngoài.

Kết quả hội nghị cho thấy bất đồng sâu sắc trong quan điểm của Mỹ và châu Âu về cuộc xung đột tại Ukraine, đàm phán với Nga cũng như tương lai hợp tác trong khuôn khổ NATO.

Tổng thống Trump đang xem xét khả năng rút lại các đảm bảo an ninh của Mỹ đối với châu Âu và không tham gia đảm bảo an ninh cho Ukraine. Các nước châu Âu muốn tiếp tục ủng hộ Ukraine sẽ phải tăng chi tiêu quốc phòng và tự đảm bảo an ninh của mình cũng như của Ukraine.

Phát biểu trong phiên bế mạc, Chủ tịch Hội nghị An ninh Munich Christoph Heusgen đã chỉ ra sự rạn nứt ngày càng gia tăng giữa châu Âu và Mỹ. Ông mô tả kết quả của hội nghị năm nay là "cơn ác mộng của châu Âu" và bày tỏ lo ngại sâu sắc về sự khác biệt liên quan đến các giá trị chung giữa Mỹ và châu Âu.

“Những vết nứt trong mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương đã trở nên rõ ràng. Điều đáng lo ngại hiện nay là "nền tảng các giá trị chung giữa Mỹ và châu Âu không còn được chia sẻ như trước nữa", ông Heusgen nói.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius mô tả những tuyên bố của Phó Tổng thống Mỹ JD Vance về châu Âu là "không thể chấp nhận được".

Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier mô tả mối quan hệ giữa Berlin và Washington đã xấu đi nghiêm trọng kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz kêu gọi các nước EU tăng cường hợp tác quốc phòng. Theo ông, việc phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ không còn đủ để đảm bảo an ninh cho châu Âu.

Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) kiêm Đại diện cấp cao EU về chính sách đối ngoại và an ninh Kaja Kallas kêu gọi: “Trước những thách thức này, EU phải đoàn kết đội ngũ và tăng cường sức mạnh phòng thủ, đặc biệt là khi căng thẳng địa chính trị leo thang và lập trường khác biệt với chính quyền của của Tổng thống Trump.”

Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb nói: “Tôi cảm thấy Hội nghị An ninh Munich đã trở thành một sự hỗn loạn ngoại giao. Chúng ta cần lắng nghe những gì người Mỹ nói và có trách nhiệm hơn.”

Ngoại trưởng Litva Gabrielius Landsbergis cho biết ông rời Munich “trong tâm trạng chán nản”.

Nhiều nhà phân tích chính trị cho rằng, hội nghị này không mang lại kết quả hữu hình nào về vấn đề an ninh toàn cầu mà trở thành một cơ quan ngôn luận của phương Tây, không công nhận trật tự đa cực và chủ quyền của các quốc gia khác. Những nỗ lực lôi kéo các đối tác của Nga từ nhóm BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vào chương trình nghị sự ủng hộ Ukraine và chống Nga đã thất bại.

Nhà phân tích chính trị người Đức Alexander Rahr tin rằng Hội nghị Munich năm 2025 sẽ đi vào lịch sử, có thể đánh dấu sự kết thúc của quan hệ xuyên Đại Tây Dương.

Tờ Le Monde của Pháp có viết: “Hội nghị An ninh Munich năm 2025 đánh dấu sự rạn nứt sâu sắc mang tính lịch sử trong quan hệ giữa EU và Mỹ. Washington hiện đang hành xử giống như một đối thủ hơn là một đồng minh của của EU. Ngay cả trước khi cuộc chiến về thuế quan nổ ra, 'cơn bão Trump' đã quét qua Lục địa già và gây ra thiệt hại rất đáng kể."

Mỹ "dội gáo nước lạnh" vào châu Âu

Những người tham gia Hội nghị An ninh Munich kỳ vọng Phó tổng thống Mỹ JD Vance sẽ đến phát biểu về khả năng đàm phán nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine. Nhưng thay vào đó, ông đã chỉ trích gay gắt các nước châu Âu trong nhiều vấn đề như nhập cư, dân chủ, tự do ngôn luận…

Ông Vance nói: "Tôi e rằng trên khắp châu Âu, quyền tự do ngôn luận đang bị thu hẹp", đồng thời bày tỏ sự ủng hộ các phong trào cánh hữu và cực hữu ở châu Âu.

Ông Vance đã nêu đích danh Romania - nơi Tòa án Hiến pháp đã hủy bỏ vòng đầu tiên của cuộc bầu cử tổng thống, sau khi ứng cử viên được coi là "cực hữu" Calin Georgescu giành chiến thắng.

Đặc biệt, ông Vance đã khiến các đại biểu tham dự hội nghị kinh ngạc khi bác bỏ nguy cơ Nga can thiệp chính trị vào châu Âu.

"Mối đe dọa mà lớn nhất đối với châu Âu không phải Nga, Trung Quốc hay yếu tố bên ngoài nào khác, mà là mối đe dọa từ bên trong, sự thoái lui của châu Âu khỏi một số giá trị cơ bản nhất của họ, tương tự những giá trị của Mỹ”, ông Vance nói.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth nói: "Chúng ta phải bắt đầu bằng việc thừa nhận rằng việc quay trở lại biên giới của Ukraine trước năm 2014 và Ukraine gia ngập NATO là những mục tiêu không thực tế. Kiev có thể phải từ bỏ tham vọng này như một phần của bất kỳ giải pháp chính trị nào với Moscow. Theo đuổi những mục tiêu hão huyền như vậy chỉ kéo dài chiến tranh và gây ra nhiều đau khổ.”

Keith Kellogg - Đặc phái viên về Nga và Ukraine của Tổng thống Mỹ - phát biểu rằng châu Âu "có thể không có mặt” tại bàn đàm phán.

Ngoài ra, phái đoàn Mỹ tại Hội nghị An ninh Munich còn nói rõ rằng những tuyên bố về mong muốn được ngồi vào bàn đàm phán là chưa đủ, châu Âu phải chịu trách nhiệm bảo đảm an ninh cho Ukraine.

Để thảo luận vấn đề này, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã phải mời các nhà lãnh đạo châu Âu tới hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp tại Paris.

Ngoại trưởng Anh David Lammy cho biết, 53% viện trợ quân sự và 60% viện trợ nhân đạo cho Kiev là đến từ châu Âu.

Phó Thủ tướng Ukraine phụ trách hội nhập châu Âu Olga Stefanishyna nói, phần lớn tài sản bị đóng băng của Nga cũng nằm ở châu Âu, do đó vấn đề dỡ bỏ lệnh trừng phạt không thể được giải quyết thông qua đàm phán nếu không có sự tham gia của châu Âu.

Theo Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen, vấn đề biên giới của Ukraine cũng là vấn đề biên giới của châu Âu. “Là người châu Âu, liệu chúng ta có sẵn sàng để Nga quyết định biên giới của châu Âu hay không? Chúng ta có sẵn sàng để Iran, Triều Tiên và Nga quyết định cấu trúc an ninh của châu Âu không? Tất nhiên là không", ông khẳng định.

Bộ trưởng Ngoại giao Estonia Margus Tsahna nói: "Hiện thực đang rất phũ phàng. Đối với nhiều nước châu Âu, đây là vấn đề mang tính sống còn. Mối quan hệ của chúng ta với Mỹ vốn rất bền chặt, nhưng bây giờ đã khác. Chúng ta phải tự đứng lên bảo vệ mình và hiểu rằng không ai ngoài chúng ta có thể giải quyết được vấn đề của chúng ta.”

Hội nghị An ninh Munich năm 2025 kết thúc trong bối cảnh căng thẳng rõ rệt giữa các đồng minh xuyên Đại Tây Dương. Sự chia rẽ và bất đồng ngày càng tăng trong nội bộ các nước EU và giữa EU với Mỹ.

Khi hai cường quốc Nga và Mỹ bắt tay nhau, cuộc khủng hoảng Ukraine sẽ được giải quyết, mở đầu cho một kỷ nguyên mới trong quan hệ quốc tế. Bối cảnh hiện nay cho thấy, chính sách bài Nga đã không đem lại kết quả, không góp phần vào ổn định chiến lược trên thế giới. Dù muốn hay không, châu Âu phải thích nghi với tình hình mới.

VietBF@ Sưu tập