Trong bối cảnh cuộc xung đột giữa Israel và Iran diễn ra ác liệt, sự thiếu hành động từ các đồng minh trong "Trục kháng chiến" của Tehran đã khiến nhiều người bất ngờ.
Trong nhiều thập kỷ, các nhà lãnh đạo Iran đã xây dựng một mạng lưới lực lượng ủy nhiệm ở Trung Đông, để giành ảnh hưởng trong khu vực và bảo vệ chính quyền. Nhưng kể từ khi Israel phát động các cuộc tấn công dữ dội vào Iran từ hôm 13/6, các lực lượng này vẫn chưa có động thái gì.
Sự thiếu vắng hành động từ “Trục kháng chiến” của Iran
Phong trào Hezbollah tại Lebanon, từng được coi là lực lượng hùng mạnh nhất trong “Trục kháng chiến” của Iran, đã không bắn một tên lửa nào kể từ khi Israel tấn công Iran. Hezbollah được thành lập với sự hỗ trợ của Iran vào đầu những năm 1980 với tư cách là một lực lượng du kích chiến đấu chống lại quân đội Israel ở miền nam Lebanon vào thời điểm đó. Năng lực quân sự của lực lượng này đã bị suy giảm đáng kể trong năm qua sau các cuộc tấn công của Israel.
Tang lễ của một chỉ huy phong trào Hezbollah bị thiệt mạng do cuộc tấn công của Israel. Ảnh: Wall Street Journal
Hamas là một phong trào vũ trang Hồi giáo đã kiểm soát Dải Gaza gần hai thập kỷ. Tổ chức này bác bỏ sự tồn tại của Israel bằng bạo lực, cho rằng Israel đang chiếm đóng Palestine. Hamas có đồng minh quan trọng nhất trong khu vực là Iran, nhưng cũng nhận được sự hỗ trợ tài chính và ủng hộ chính trị đáng kể từ Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy vậy sức mạnh của lực lượng này không còn được như trước sau 20 tháng giao tranh với Israel, khiến nhiều thủ lĩnh của họ biệt thiệt mạng.
Ở Iraq, các lực lượng dân quân Shiite do Iran hậu thuẫn không nhắm mục tiêu vào các căn cứ quân sự của Mỹ nhiều như trước đây. Còn lực lượng dân quân Houthi tại Yemen đã bắn một số tên lửa vào Israel vào cuối tuần qua, nhưng không có thêm động tĩnh gì kể từ đó.
Những cuộc giao tranh dữ dội đã khiến lực lượng ủy nhiệm của Iran cảnh giác khi đối đầu với Israel, quốc gia có năng lực quân sự và tình báo vượt trội hơn hẳn. Một số lực lượng hiện đang tập trung củng cố lợi ích riêng của họ. Lực lượng dân quân Shiite đang kiếm được bộn tiền trong lĩnh vực dầu mỏ. Còn phong trào Hezbollah đang cố gắng khôi phục lại sức mạnh sau khi bị hứng đòn đau từ phía Israel.
Renad Mansour, một thành viên cấp cao và giám đốc dự án Sáng kiến Iraq tại Chatham House, nhóm nghiên cứu có trụ sở tại London cho rằng: "Đối với các lực lượng ủy nhiệm của Iran, mối quan tâm duy nhất hiện giờ là bảo đảm sự sống còn. Tất cả họ đều nhận thức được sự tàn phá của những chiến dịch quân sự lớn mà Israel thực hiện và họ sẽ tự hỏi liệu đây là thời điểm để kháng cự hay tốt hơn nên tránh xa cuộc xung đột này”.
Tuy nhiên, những tính toán đó có khả năng sẽ thay đổi đối với một số lực lượng dân quân đồng minh của Iran nếu Mỹ can dự vào cuộc xung đột Iran-Israel, các nhà ngoại giao và nhà phân tích lưu ý. Viễn cảnh Mỹ tiếp tay cho các cuộc tấn công của Israel chắc chắn sẽ khơi dậy tâm lý chống Mỹ, thúc đẩy phản ứng dữ dội và sự đoàn kết với Iran trong thế giới Hồi giáo.
Israel đã tấn công ồ ạt vào các cơ sở hạt nhân, hệ thống vũ khí, cơ sở hạ tầng dầu mỏ và năng lượng, cũng như các quan chức cấp cao trong chính phủ và tướng lĩnh quân đội của Iran. Nhưng điều khiến các đồng minh của Iran đặc biệt lo ngại là sự thâm nhập sâu rộng của tình báo Israel vào lãnh thổ Iran. Israel có thể tấn công Iran bằng máy bay không người lái từ bên trong đất nước này, đồng thời nắm những thông tin quan trọng để có thể nhắm mục tiêu vào nhiều quan chức quân sự và tình báo hàng đầu của Tehran.
“Tôi nghĩ rằng Houthi đã rất bất ngờ khi biết về sự thâm nhập sâu rộng của tình báo Israel tại Iran. Có lẽ họ lo ngại rằng các kế hoạch và vị trí của họ cũng bị lộ,” Elisabeth Kendall - chuyên gia về Trung Đông, thuộc Đại học Cambridge suy đoán.
Tại Iraq, các thủ lĩnh của lực lượng dân quân Shiite đã trở nên cẩn trọng hơn khi sử dụng công nghệ. Họ sử dụng điện thoại dùng một lần và thường xuyên thay đổi số điện thoại. “Tất cả các lực lượng này dường như đều lo ngại Israel sẽ nắm được điểm yếu”, nhà phân tích Mansour lưu ý.
Những toan tính riêng
Một số nguồn thạo tin cho biết, Hezbollah đã công khai lên án các cuộc tấn công của Israel vào Iran nhưng lực lượng này nói rằng Tehran có khả năng đối phó với cuộc tấn công mà không cần sự hỗ trợ của đồng minh. Hiện Hezbollah đang theo dõi chặt chẽ mọi diễn biến trong cuộc xung đột.
Theo các nhà ngoại giao Arab thường xuyên trao đổi với Hezbollah, lực lượng này không muốn bị kéo vào một cuộc chiến quy mô lớn và ưu tiên của họ là tập trung xây dựng lại năng lực, tài chính.
Một số nhà quan sát lưu ý, đã có những dấu hiệu cho thấy sự rạn nứt trong quan hệ giữa Hezbollah với Iran vì nhóm này cho rằng họ không nhận được sự hỗ trợ khi giao tranh với Israel. Một ngày trước khi Israel phát động cuộc tấn công, thủ lĩnh Hezbollah Naim Qassem đã tự nhận ông là một nhân vật chính trị Lebanon trong cuộc phỏng vấn trên truyền hình. Không có lá cờ Iran hay ảnh nào của nhà lãnh tụ tối cao Khamenei được trưng bày trong văn phòng của ông.
Sau khi Israel thừa nhận kích nổ hàng loạt máy nhắn tin của lực lượng Hezbollah và bắn hạ thủ lĩnh của nhóm – ông Hassan Nasrallah, một số thành viên cho rằng Iran đã không hành động nhiều để bảo vệ họ. Một số nhân vật của Hezbollah thậm chí cho rằng, sở dĩ họ thất bại trong việc nắm bắt thông tình báo về cuộc tấn công, một phần là do Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran.
Tại Iraq, nơi có hàng chục nhóm dân quân Shiite do Iran hậu thuẫn, chỉ có một nhóm đưa ra tuyên bố sát cánh cùng Iran. Lực lượng Kataeb Hezbollah của Iraq, phe vũ trang hùng mạnh nhất trong số này tuyên bố, nếu Mỹ tham gia cuộc chiến, họ sẽ tấn công vào các tài sản của Mỹ trên khắp khu vực. Theo các nhà ngoại giao Arab, Thủ tướng Iraq Mohammed al-Sudani đang gây sức ép buộc thủ lĩnh các nhóm dân quân tránh xa cuộc xung đột và tránh đưa ra những phát ngôn mang tính khiêu khích.
Trọng tâm của các nhóm dân quân tại Iraq cũng đã thay đổi. Nhiều thủ lĩnh dân quân đã tham gia lực lượng chính phủ để có quyền tiếp cận các hợp đồng của chính phủ và gặt hái lợi nhuận từ việc khai thác nguồn dầu mỏ dồi dào của Iraq. Nhà phân tích Mansour cho rằng: “Nhiều nhóm dân quân thân Iran đã được hưởng lợi từ sự ổn định của Iraq và giá dầu cao để phát triển kinh tế của riêng họ".
Còn lực lượng Houthi, mặc dù có lời lẽ công khai và khẩu hiệu kêu gọi chống Mỹ và Israel nhưng vẫn thận trọng trong hành động. Kho vũ khí tên lửa và máy bay không người lái của lực lượng này đã bị suy yếu đáng kể sau các cuộc không kích của Mỹ kéo dài nhiều tuần vào tháng 3 và tháng 4/2025.
Các nhà phân tích cho rằng, Houthi đang chờ thời điểm thích hợp để tham gia cuộc chiến hoặc họ có thể đang kiềm chế khi Tehran ưu tiên giải pháp ngoại giao. "Houthi vẫn phối hợp chặt chẽ với Iran và sự tham gia hạn chế của họ vào cuộc xung đột Iran-Israel dường như là có tính toán", Ahmed Nagi, một nhà phân tích cấp cao thuộc Nhóm khủng hoảng quốc tế nhận định.
VietBF@ sưu tập
