Dù có nguy cơ xảy ra đụng độ với cận vệ, CIO vẫn quyết bắt Tổng thống Yoon để tránh tổn hại uy tín cơ quan này cũng như ngăn rối loạn trên chính trường.
Các điều tra viên từ Văn phòng Điều tra Tham nhũng Quan chức cấp cao (CIO) cùng cảnh sát Hàn Quốc sáng sớm nay có mặt tại dinh thự của Tổng thống Yoon Suk-yeol để thực thi lệnh bắt ông. Ông Yoon đang bị điều tra hình sự với cáo buộc âm mưu nổi loạn bằng cách ban thiết quân luật hồi đầu tháng 12/2024.
Đây là nỗ lực thứ hai của CIO, sau chiến dịch bắt người bất thành hôm 3/1 do bị Lực lượng An ninh Tổng thống (PSS) cản trở, buộc cơ quan này phải xin tòa án gia hạn lệnh bắt. CIO sau đó thay đổi chiến thuật, bàn giao nhiệm vụ bắt người cho cảnh sát Hàn Quốc, tăng cường nhân lực, gây sức ép lên PSS và lên nhiều phương án khác nhau, tránh có thêm thất bại thứ hai.
Cảnh sát Hàn Quốc thực thi lệnh bắt ở dinh Tổng thống Hàn Quốc hôm 3/1. Ảnh: Reuters
Loạt động thái cho thấy các điều tra viên quyết tâm bắt bằng được Tổng thống Yoon để thẩm vấn, dù họ vẫn có phương án "điều tra trước, bắt người sau". Với phương án này, CIO có thể tiếp tục điều tra mà không cần thực thi lệnh bắt, đồng thời phát lệnh triệu tập hoặc mời Tổng thống Yoon đến làm việc với cơ quan điều tra nếu cần thiết.
Theo giới quan sát, CIO có lý do để thực thi lệnh bắt đến cùng, bởi nếu không làm vậy, họ sẽ đánh mất động lực trong cuộc điều tra, bị tổn hại uy tín nghiêm trọng và khiến căng thẳng trên chính trường Hàn Quốc tăng nhiệt.
Ngoài CIO, cảnh sát và văn phòng công tố quốc gia Hàn Quốc (SPO) cũng mở cuộc điều tra về việc ông Yoon áp lệnh thiết quân luật. Sau quá trình thương lượng, CIO phụ trách cuộc điều tra ông Yoon, với sự hỗ trợ từ cảnh sát và điều tra viên quân đội, còn SPO giải quyết các vụ kiện nhằm vào cấp dưới của ông Yoon.
Trong số ba bên, CIO là đơn vị mới nhất và quy mô nhỏ nhất. CIO được thành lập năm 2021 nhằm ứng phó nạn tham nhũng và giám sát quyền hạn công tố viên quốc gia. Những công tố viên này thường bị cáo buộc là công cụ để tổng thống Hàn Quốc sử dụng nhằm tăng lợi thế chính trị.
CIO từng vấp phải sự phản đối trong quốc hội Hàn Quốc khi mới thành lập, dẫn đến cơ quan này có ít quyền lực và nhân sự. Nỗ lực bắt ông Yoon thất bại hôm 3/1 gia tăng chú ý vào CIO, dấy lên hoài nghi về khả năng thực hiện các nhiệm vụ quan trọng của cơ quan tư pháp non trẻ này.
Oh Dong-woon, công tố viên trưởng của CIO, nói họ phải chuẩn bị cho nỗ lực bắt ông Yoon lần hai "giống như là lần cuối", bởi thêm thất bại nữa đồng nghĩa uy tín của CIO sẽ bị tổn hại đáng kể.
Tổng thống Yoon Suk-yeol rời xe, vào trụ sở CIO vào sáng 15/1. Ảnh: Yonhap
CIO là đơn vị điều tra, không có quyền truy tố ông Yoon. Do đó, sau khi hoàn tất quá trình thẩm vấn, điều tra, CIO sẽ phải bàn giao hồ sơ cho SPO, cơ quan duy nhất có thẩm quyền truy tố tổng thống.
Thẩm quyền hạn chế của CIO chính là điểm yếu mà đội ngũ pháp lý của ông Yoon nhắm đến nhằm bác bỏ lệnh bắt mà cơ quan này đề nghị tòa án phê chuẩn. Họ cho rằng CIO không có quyền điều tra cáo buộc nổi loạn, cho rằng lệnh bắt là "phi pháp và vô giá trị" và đã kháng cáo lên Tòa án Tối cao.
Trong bối cảnh đó, nếu CIO không thể thực thi lệnh bắt và khiến tình thế giằng co kéo dài, căng thẳng trên chính trường Hàn Quốc sẽ tăng nhiệt và mang lại lợi thế cho đảng Quyền lực Nhân dân (PPP) cầm quyền của ông Yoon.
Kết quả thăm dò do Realmeter công bố ngày 13/1 cho thấy tỷ lệ ủng hộ PPP đã tăng ba tuần liên tiếp lên 34,4%, cho thấy tình thế bế tắc càng kéo dài, phe bảo thủ ủng hộ ông Yoon càng tập hợp được lực lượng.
"Dường như nỗ lực bắt ông Yoon đã làm hồi sinh phe bảo thủ", Mason Richey, giáo sư tại Đại học Hankuk, Seoul, nói với Firstpost.
Lee Jun-han, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Incheon, cho rằng động lực thúc đẩy phe bảo thủ bảo vệ ông Yoon dường như là để tránh lịch sử lặp lại. Cựu tổng thống bảo thủ Park Geun-hye từng bị phế truất năm 2017, khiến phe này thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử sau đó.
Đây là điều mà phe đối lập Dân chủ (DP), đang chiếm đa số ghế tại quốc hội, không mong muốn. Các nghị sĩ DP trước đó đã trình kiến nghị luận tội Tổng thống Yoon và được quốc hội thông qua ở nỗ lực thứ hai hôm 14/12/2024.
DP gần đây liên tục tăng sức ép với CIO trong nỗ lực bắt ông Yoon, bất chấp sự phản đối của PPP.
"CIO và cảnh sát không được phép lùi bước. Họ phải bắt được ông Yoon Suk-yeol, lãnh đạo cuộc phản loạn, ngay trong hôm nay", Park Chan-dae, lãnh đạo các nghị sĩ DP, tuyên bố trong cuộc họp báo ở quốc hội, sau khi kết thúc phiên họp khẩn cấp với các đồng nghiệp về lệnh bắt Tổng thống Yoon.
Theo ông Park, Hàn Quốc cần tiến hành một cuộc bắt giữ nhanh gọn để "khôi phục phẩm giá quốc gia và đưa đất nước trở về trạng thái bình thường".
"Khi CIO thực hiện lệnh bắt thành công, đó là thất bại thứ hai đối với phe bảo thủ, khiến đà hồi sinh của phe này tan biến", chuyên gia Richey nói.
Người ủng hộ ông Yoon Suk-yeol theo dõi gần tư dinh tổng thống Hàn Quốc ở Seoul ngày 15/1. Ảnh: AP
Sau khoảng 7 giờ đối đầu với PSS tại dinh thự, cảnh sát Hàn Quốc hôm nay thực hiện thành công lệnh bắt ông Yoon. Tổng thống Hàn Quốc đã trình diện tại văn phòng CIO ở Gwacheon để thẩm vấn. Theo truyền thông Hàn Quốc, công tố viên trưởng Cha Jeong-hyeon sẽ phụ trách quá trình này, theo quy định kéo dài tối đa 48 giờ.
Trong thời gian tới, ông Yoon sẽ ở Trung tâm Giam giữ Seoul ở Uiwang, tỉnh Gyeonggi, nhà tù cách dinh thự tổng thống 16 km về phía nam. Sau thời gian tạm giữ, CIO sẽ phải quyết định trả tự do cho ông Yoon hoặc xin gia hạn, cho phép họ giữ Tổng thống tối đa 20 ngày.
DP hoan nghênh việc ông Yoon bị bắt. Lãnh đạo DP tại quốc hội Park Chan-dee mô tả đây là "bước đầu tiên" hướng tới khôi phục trật tự hiến pháp và pháp lý sau nhiều tuần hỗn loạn.
Chủ tịch quốc hội Hàn Quốc Woo Won-shik có chung quan điểm.
"Giờ đây hỗn loạn đã chấm dứt, chúng ta nên tập trung nỗ lực vào ổn định tình hình trong nước và cuộc sống của người dân", ông Woo nói.
