Donald Trump tráo bàn cờ thế giới, lập mô hình địa-chính trị mới

[vuitoichat]

Theo như nguyên thủ Mỹ Donald Trump tráo lại bàn cờ địa-chính trị thế giới để áp dụng mô hình riêng của ông, nơi không còn liên minh, mối liên hệ chỉ dựa trên sức mạnh và lợi ích tài chính, nhưng ở mức độ cao hơn so với nhiệm kỳ trước đây của ông Donald Trump có thói quen gây kinh ngạc hàng ngày cho cả thế giới được tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục duy trì từ khi trở lại Nhà Trắng.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu trước Quốc Hội lưỡng viện, đồi Capitol, Washington, Hoa Kỳ, ngày 04/03/2025. © Ben Curtis / AP

Đặt lợi ích nước Mỹ lên trên lợi ích liên minh

Tổng thống Donald Trump trung thành với lời hứa « Nước Mỹ trên hết » trong quá trình vận động tranh cử. Chính sách này càng được củng cố hơn với quyết tâm phá bỏ hoàn toàn di sản của người tiền nhiệm Joe Biden, có thể coi là kẻ thù không đội trời chung của ông. Và điều này được chính ông Trump khẳng định trong buổi họp báo tại Nhà Trắng khi tiếp đồng nhiệm Pháp Emmanuel Macron : « Chính quyền của tôi đoạn tuyệt hoàn toàn với các giá trị trong chính sách đối ngoại của chính quyền tiền nhiệm, cũng như trong quá khứ ».

Có nghĩa là không còn đồng minh, chính sách đa phương, ưu tiên bảo đảm an ninh cho các nền dân chủ và đồng minh, ngừng làm « nhà hảo tâm » cho thế giới. « Chính sách đối ngoại hiện nay không liên quan gì đến việc tôn trọng những giá trị mà Mỹ từng theo đuổi », theo nhận định với AFP của Max Bergmann, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS). Cho nên, không có gì là lạ khi ngoại trưởng Marco Rubio kêu gọi Mỹ bắt chước Nga và Trung Quốc, phục vụ cho lợi ích của quốc gia trước đã.

Nạn nhân đầu tiên chính là những đồng minh của Mỹ trong NATO, bị cáo buộc « bòn rút » lòng hảo tâm của Hoa Kỳ trong suốt nhiều thập niên. Liên Hiệp Châu Âu thì tổng thống Trump chỉ trích là được thành lập để « lợi dụng » Mỹ. Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) bị đình chỉ hoạt động, tất cả các phái bộ của USAID ở nước ngoài bị đóng cửa cho dù hệ lụy nghiêm trọng về nhân đạo.

Cá lớn nuốt cá bé

Thứ hai, Mỹ đang thúc đẩy mô hình dùng sức mạnh để ép đối phương. Chiến thuật đàm phán trong thương mại được tổng thống Trump vận dụng triệt để, không rườm rà, không cấm kỵ và dùng ngoại giao để tái lập cân bằng quyền lực. Chủ nhân Nhà Trắng ép Kiev chấp nhận một thỏa thuận hòa bình theo kiểu Mỹ và phù hợp với chủ trương của Nga mà không có bất kỳ bảo đảm an ninh nào cho Ukraina sau khi ngừng bắn, không có bất kỳ điều kiện ràng buộc nào để tránh một cuộc tấn công khác của Nga trong tương lai. Trả lời RFI Tiếng Việt, nhà nghiên cứu Pháp Laurent Gédéon nhận định : « Hiện giờ, mọi sự kiện đều cho thấy chính quyền Trump đã thừa nhận sự cân bằng quyền lực mới này và phân bổ mới về địa hình xuất phát từ sự cân bằng mới đó và Washington quyết định mở các cuộc đàm phán với Nga trên cơ sở đó ».

Cuộc « cãi vã » ngay trước truyền thông thế giới sau khi tổng thống Ukraina bị tổng thống và phó tổng thống Mỹ đồng loạt gần như « xỉ nhục » một lần nữa cho thấy chỉ có kẻ mạnh mới tự cho mình quyền làm như vậy. Và sự lép vế của Ukraina lại được thể hiện qua tuyên bố của tổng thống Zelensky « sẵn sàng đàm phán hòa bình theo chỉ đạo sáng suốt của Mỹ » sau khi tổng thống Trump ra lệnh đình chỉ giao viện trợ vũ khí cho Ukraina. Và để phần nào « gián tiếp » dựa vào bảo đảm an ninh của Mỹ, Kiev chấp nhận ký thỏa thuận khai thác khoảng sản với Hoa Kỳ.

Chủ nghĩa bành trướng

Trong bài phát biểu đầu tiên trước Quốc Hội lưỡng viện ngày 04/03, tổng thống Donald Trump tái khẳng định ý đồ bành trướng, nhất là về đảo Groenland của Đan Mạch mà theo ông, bằng « cách này hay cách khác » cũng « thuộc về » Mỹ vì lý do an ninh quốc gia, cho dù ông khẳng định « tôn trọng quyền tự quyết tương lai » của người dân địa phương. Panama cũng chịu áp lực tương tự. Tổng thống Trump tuyên bố « giành lại kênh đào Panama » để « củng cố, tăng cường an ninh quốc gia » của Mỹ cho dù tập đoàn BlackRock của Mỹ thay đối tác Hutchison của Hồng Kông quản lý kênh đào này.

Cách hành xử của Mỹ, mà chuyên gia Bergmann đánh giá là « một cánh cửa thực sự » cho Trung Quốc, khiến Đài Loan lo ngại trong khi ngày 05/03, thủ tướng Trung Quốc tái khẳng định thống nhất hòn đảo, kể cả phải dùng đến vũ lực. Cho dù tiếp tục bán vũ khí cho Đài Bắc nhưng thái độ « mập mờ » của tổng thống Trump, chỉ nhắc đến « một thảm họa » nếu xảy ra một cuộc tấn công, càng khiến Đài Bắc như « ngồi trên lửa » : Nguyên thủ Mỹ lại hoàn toàn có thể nhắc nhở Đài Loan là họ « không có bất kỳ lá bài nào » như từng gây sức ép với Ukraina.

Để kết luận, chuyên gia Max Bergmann của CSIS cho rằng nhiệm kỳ tổng thống Trump đã đánh dấu « một sự thay đổi vô cùng sâu sắc trong trật tự thế giới ».

Khi nào đem quân đội sang mới gọi là bành trướng. Còn chỉ nói miệng khơi khơi mà tin lời thì chỉ có thằng ngáo.

Bàn về Greenland, Canada, hay kênh đào Panama chỉ là kế dương đông kích tây để dò xem tụi TQ sẽ làm gì để tương kế tựu kế đối phó với TQ.