Ký ức 30/4: Võ Văn Ba: Điệp viên hàng đầu của VNCH và CIA ở Nam Việt Nam

[trungthuc]

(Minh họa)

Chỉ gần đây mới có tin chính thức về cái chết của Võ Văn Ba, người từng được coi là "điệp viên hàng đầu của CIA ở Nam VN", khi báo chí ở Hà Nội gọi đây là "tên nội gián nguy hiểm, bí số X92", và ông Frank Snepp, chuyên gia nghiên cứu phân tích của CIA đã biết chắc về cái chết sẽ đến của điệp viên này kể từ ngày 17/4/1975.


"Lúc ấy tôi biết tính mạng của Võ Văn Ba đang bị lâm nguy, và có đủ lý do để tin là một nhân viên CIA người Mỹ biết rõ về nhiệm vụ của ông ta đã bị phe CS bắt tại Phan Rang, và nghi ngờ rằng khi bị tra tấn, người này sẽ khiến cho ông Ba bị lộ diện. Một trong những ác mộng kinh hoàng nhất của tôi trong những ngày cuối cùng của cuộc chiến, là người anh hùng này, người đã liều lĩnh làm mọi thứ để hỗ trợ cho đồng minh và bảo đảm sự thành công của đợt không vận khẩn cấp cuối cùng đưa nhiều người Việt di tản ra khỏi VN, có thể nay đã không còn sống sót nữa.

Thiếu tá Cảnh sát VNCH Phan Tấn Ngưu, trong một bài viết về Võ Văn Ba trên trang CanhsatQuocgia.org đã gọi ông này là "điệp viên giỏi nhất của VNCH, và nhớ lại ông Võ Văn Ba hay nói 'Nếu cộng sản chiếm được miền Nam, tôi sẽ tự tử!' và đó chính là điều mà ông đã làm, khi bị CS bắt giữ chỉ vài ngày sau khi Sài Gòn bị thất thủ".

"Giờ đây tôi nhiều lần tự trách mình là đã không khăng khăng bắt buộc Võ Văn Ba phải cùng mình rời khỏi Việt Nam", chuyên gia phân tích chính của CIA (Cục Tình báo Trung ương Mỹ) ông Frank Sneep trong cuộc chiến Việt Nam đã thổ lộ ra điều mà vẫn còn khiến cho ông bị dằn vặt cho đến nay.

Cùng là gián điệp hai mang, nhưng không như Phạm Xuân Ẩn, cái tên Võ Văn Ba chỉ trong mấy năm nay mới được người ta nhắc đến.

Giới truyền thông Hà Nội sau 1975 có nói, ông này đã "chui sâu, leo cao vào nội bộ ta" trong suốt 10 năm và "gây tổn thất đáng kể cho cách mạng" (báo Nhân Dân hồi năm 2015, và báo Công an Nhân dân về điệp viên X92).

Võ Văn Ba là ai? Ông đã làm gì trong cuộc chiến Việt Nam mà được mệnh danh là điệp viên hàng đầu của CIA, giỏi nhất của VNCH ở Nam Việt Nam?

Trong cuộc phỏng vấn mà chúng tôi thực hiện cho BBC, ông Frank Snepp, người từng nhận lệnh của CIA đưa ông Nguyễn Văn Thiệu ra sân bay để rời VN tháng 4/1975, có nói rằng, điệp viên Võ Văn Ba là một trong những lý do mà ông đang cho viết thêm một cuốn sách nữa về cuộc chiến cho đến giờ vẫn còn ám ảnh tâm trí của ông.

Frank Snepp: Võ Văn Ba là một người yêu nước, được CIA đặt cho biệt danh "TU Hackle" và là điệp viên giỏi nhất của CIA hoạt động trong lòng địch.

Ông từng là một đảng viên CS tận tụy vào cuối thập niên 1940, chuyên đi tuyển mộ thành viên trẻ tại một tỉnh phía Nam Sài Gòn. Ông từng làm việc cho Việt Minh, rồi trở thành một kẻ khủng bố, nhưng nhanh chóng nhận ra rằng khủng bố không phải là cách để thu phục trái tim con người. Chán ngán việc phe CS dùng sự giết chóc và đe dọa như một chiến thuật để chiêu mộ, Võ Văn Ba đã rời bỏ hàng ngũ CS.

Tạm biệt chủ nghĩa CS năm 1954 vào thời điểm Hiệp định Geneva, Võ Văn Ba trở về làm người đốn cây trồng rẫy, và dọn về sống ở tỉnh Tây Ninh, phía Tây Bắc Sài Gòn. Tây Ninh là một tỉnh quan trọng, vì đó là địa bàn hoạt động của Trung ương Cục Miền Nam, từ một hang ở Núi Bà Đen.

Khi d0am1 cán bộ Bắc Việt đi qua rẫy của Võ Văn Ba ở chân đồi, ngay bên dưới căn cứ chỉ huy Trung Ương Cục để tham dự các cuộc họp, ông này dần dà đã quen biết họ. Cảnh sát VNCH trong khu vực này, đã biết lý lịch của Võ Văn Ba, nhận ra ông này đang ở một vị trí lý tưởng. Họ tìm đến ông và nói: "Chúng tôi muốn ông giúp chúng tôi theo dõi CS", và Võ Văn Ba trở thành "gián điệp nhị trùng" từ năm 1960.

Thoạt đầu Võ Văn Ba hợp tác với giới cảnh sát VNCH. Ông nhanh chóng là một điệp viên làm việc hiệu quả, khi tiếp cận với cấp chỉ huy CS. Võ Văn Ba đóng vai người CS lầm đường muốn trở lại Đảng, và mới đầu chỉ được tiếp cận với vòng ngoài của Trung ương Cục Miền Nam, nhưng sau đó đi hẳn vào trung tâm nội bộ của Cục. Nhờ vậy, ông đã thu thập được mọi động tĩnh từ cơ quan này, biết hết các "điệp viên hai mang" của họ, và nắm biết tận gốc những điều mà họ đang làm.

Năm 1965, CIA bắt đầu đưa Võ Văn Ba vào quỹ đạo của mình sau khi nhận thấy ông là một nguồn tin có giá trị lớn. Ông từ đó làm việc cho cả ngành An ninh Cảnh sát VNCH lẫn CIA.

Năm 1968, Võ Văn Ba đã báo trước cho giới cảnh sát VNCH năm ngày về cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân của CS. Thông tin tương tự này đã đến Đại sứ quán Hoa Kỳ, người Mỹ tuy không đánh giá cao tin mật này lắm, nhưng giới cảnh sát VNCH thì có. Và đó là lý do tại sao khi lực lượng CS tấn công Sài Gòn vào Tết Mậu Thân 1968, phía cảnh sát VNCH đã chuẩn bị trước và có mặt tại chố để đối phó kịp thời.

BBC: Ông có thể kể lại kinh nghiệm làm việc với Võ Văn Ba?

Frank Snepp: Năm 1969, tôi đến VN làm chuyên viên phân tích cho CIA. Một trong những điều đầu tiên tôi phải làm là phân tích các tài liệu mà chúng tôi vừa tịch thu được, trong đó có một tài liệu quan trọng nhất của CS mà chúng tôi chưa từng có.

Tài liệu đó là Nghị quyết 9, là bản phân tích tình hình của Bắc Việt về những gì đã xảy ra năm 1968, cũng như hoạt động quân sự sau đó. Bắc Việt nhận định rằng có quá nhiều bộ đội của họ đã bị tử trận, nhiều đến mức họ dự trù phải tạm thời thúc thủ trong vòng hai năm. Nói một cách khác, họ không thể có cuộc tấn công lớn nào nữa. Khi CIA tịch thu được toàn bộ tài liệu này, tôi được giao nhiệm vụ cùng với ba hoặc bốn đồng nghiệp, cũng thuộc CIA, phải tìm hiểu xem liệu tài liệu có xác thực hay không.

Chúng tôi nghĩ rằng nội dụng tài liệu là có thật, nhưng không chắc đúng 100%. Làm thế nào để xác định ra được là tài liệu đó có giúp chúng tôi biết ý đồ thật sự của phía CS không rất quan trọng, vì chương trình Việt Nam hóa chiến tranh, chính sách mới của Nixon về việc rút quân dội Mỹ về nước và đưa các đơn vị chủ chốt VNCH lên tuyến đầu, chỉ mới được bắt đầu. Nếu tài liệu này chính xác, có nghĩa là trong thời gian hai năm, khi Cộng sản không thể hoạt động mạnh trên chiến trường, chúng tôi sẽ rảnh tay thực hiện chính sách Việt Nam hóa.

Chúng tôi gặp Võ Văn Ba và được Võ Văn Ba xác nhận đó là tài liệu chính xác. Đó là một sự đột phá về tình báo lớn. Tôi biết Võ Văn Ba trong hoàn cảnh đó. Trong vòng hai năm, tôi bắt đầu gặp gỡ trực tiếp ông ta, không phải vì tôi giỏi, không phải vì tôi nói được tiếng Việt, tôi luôn phải có thông dịch viên khi làm việc với Võ Văn Ba, nhưng vì tôi đã nắm sẵn được nhiều bí mật. Là một chuyên gia phân tích của CIA, tôi được phép truy cập vào những bí mật quan trọng và bạn phải nắm biết bí mật thì mới có thêm được tin bí mật. Vì vậy, CIA cử tôi đến tiếp xúc với nhiều nguồn tin, trong đó có Võ Văn Ba, để lấy tin và xác minh xem những gì mà chúng tôi nhận được có thật sự chính xác hay không.

Tôi bị Võ Văn Ba mê hoặc. Ông ta có trí nhớ thật phi thường, có thể xem qua một tài liệu và nhớ ra nguyên văn mọi thứ cần phải nhớ trong tài liệu đó. Không cần phải cầm tài liệu trong tay, chỉ cần đọc qua nó một lần, ông sẽ có thể mang tài liệu đó đến cho chúng tôi nằm trong đầu của ông.
CIA đã huấn luyện cho ông tất cả những kỹ thuật căn bản trong nghề tình báo.

Phải nói rõ là Võ Văn Ba có người đúng ra phụ trách trực tiếp, còn gọi là "handler", vốn là một cảnh sát đặc biệt của VNCH. Ông cũng có một "handler" khác là một nhân viên CIA người Mỹ ở Tây Ninh. Nhưng người Mỹ này không thể trực tiếp gặp ông, bởi nếu CS nhìn thấy ông Ba với một người da trắng, họ sẽ nghi ngờ liền.

Vì vậy, để gặp "handler" người Mỹ, Võ Văn Ba phải đi vào một bệnh viện ở Tây Ninh, trèo lên một băng ca, kéo tấm trải giường lên người, giả như người đã chết. Sau đó, các nhân viên phụ trách người Việt của ông sẽ chuyển băng ca ra ngoài, đưa lên máy bay. Máy bay sẽ đưa Võ Văn Ba vào Sài Gòn nơi ông cải trang để gặp gỡ tôi hoặc một người Mỹ khác. Ông sẽ mặc áo dài nam hay đội bộ tóc giả lớn khiến cho ông trông giống một người phụ nữ và đeo cặp kính đen khổng lồ giống như Greta Garbo, rồi đến gặp chúng tôi tại một nơi kín đáo, an toàn.

BBC:Ngoài trí nhớ phi thường như ông nói, Võ Văn Ba là người như thế nào và có đặc điểm gì, thưa ông?

Frank Snepp: Võ Văn Ba có hai nhược điểm. Một là rất thích bia Budweiser. Ông được bảo là người Mỹ đã thả bia Budweiser dọc theo đường mòn Hồ Chí Minh để làm chậm tiến độ xâm nhập của bộ đội Bắc Việt, vì đang di chuyển họ phải dừng lại để uống bia (cười). Chẳng biết điều này có đúng hay không, tôi cho rằng đó là sự thật, dù không bao giờ kiểm chứng được. Dẫu sao Võ Văn Ba rất mê uống bia Budweiser.

Nhược điểm thứ hai là rất thích hút thuốc là Salem. Nghe nói ông Hồ Chí Minh cũng mê thuốc lá Salem, và thường bỏ gói Bastos hoặc thuốc lá Việt Nam trong túi áo, và mời những thứ này cho các đồng chí. Nhưng khi muốn hưởng chút lạc thú, ông sẽ lấy thuốc lá Salem ra hút. Vì vậy, Võ Văn Ba, người thích trò trớ trêu, luôn đòi chúng tôi phải cung cấp bia Budweiser và thuốc lá Salem trước khi trao cho chúng tôi những tin bí mật.

Và những tin bí mật mà ông này có được thì thật là tuyệt vời. Toàn là những tin từ nội bộ. Ông được hàng ngũ cao cấp CS tín nhiệm đến nỗi được tham gia các cuộc họp bên trong Bộ chỉ huy ở Núi Bà Đen.

Võ Văn Ba ở vào vị trí lý tưởng để giúp chúng tôi, và để giúp ông đóng được vai trò một thành viên CS tốt, CIA và giới Cảnh sát Đặc biệt VNCH đã dàn dựng ra nhiều việc. Chúng tôi cho tấn công vào các trạm kiểm soát của cảnh sát VNCH, tất cả đều là giả mạo, và sau đó loan tin là phe CS đã làm điều đó, dĩ nhiên Võ Văn Ba kiếm được điểm tốt, vì vậy, mức độ được tín nhiệm của ông ngày càng tăng trong giới chỉ huy CS Bắc Việt. Họ cho rằng ông đã thi hành tốt tất cả những điệp vụ kinh tởm cho họ, trong khi thực sự ông đang làm việc cho chúng tôi.

BBC: Những bản tường trình nào của Võ Văn Ba đã giúp cho công việc của ông ra sao?

Frank Snepp: Tôi dần dà ủng hộ tuyệt đối những bản tường trình của Võ Văn Ba. Lúc trở về trụ sở CIA ở Mỹ vào năm 1971, tôi vốn là thành viên của một nhóm phân tích lớn, chuyên viết bản tường trình hàng ngày (Daily Brief) cho Tổng thống. Tôi ca tụng các bản báo cáo của Võ Văn Ba, vì là một trong số ít người trong ban phân tích của CIA đã gặp được ông, và vì tôi biết ông vốn là nguồn tin "vàng ròng".

Năm 1972, chúng tôi bắt đầu nhận được báo cáo lạ của Võ Văn Ba. Lạ vì nó cho thấy CS đang thực hiện một điều mà chúng tôi không bao giờ nghĩ rằng họ sẽ làm. Họ cho các cán bộ biết là có thể sẽ có một hiệp định hòa bình mà không cần phải có điều kiện mà họ luôn coi là tiên quyết, đó là Nguyễn Văn Thiệu phải từ chức. Tôi sửng sốt khi đọc thấy điều đó, vì tôi biết Võ Văn Ba là người hoàn toàn đáng tin cậy.

Tôi viết ngay bản tường trình hàng ngày cho Tổng thống nói rằng, tôi nghĩ một hiệp định hòa bình đang trong quá trình được thực hiện. Lúc ấy Henry Kissinger đang bí mật đàm phán ở Paris, nhưng không nói cho bất cứ ai biết ông ta đang làm gì. Báo cáo của Võ Văn Ba là dấu hiệu đầu tiên cho chúng tôi thấy đã có bước đột phá trong cuộc đàm phán bí mật ở Paris giữa Kissinger và Lê Đức Thọ. CIA, dù ít nhất là ở cấp bậc của tôi, không ai biết gì nhiều về điều này. Vì vậy, chúng tôi đã được điệp viên giỏi nhất của mình báo về tiến trình về các cuộc đàm phán tại Paris.

Sau đó tôi lại được cử về Sài Gòn vào mùa thu năm 1972 để thẩm vấn một tù binh Bắc Việt giỏi nhất mà chúng tôi đã bắt được. Vào tháng 10/1972, khi tôi đã có mặt ở Sài Gòn, chúng tôi nhận được một báo cáo hết sức sửng sốt của Võ Văn Ba. Báo cáo cho biết Kissinger đã có một thỏa thuận khủng khiếp với phe CS, cho phép Bắc Việt được giữ bộ đội chính quy của họ ở lại miền Nam.

Bản báo cáo của Võ Văn Ba không chỉ đến tay Tòa Đại sứ, mà còn đến tay Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, khiến cho ông Thiệu vào tháng 10/1972 đã có phản ứng mãnh liệt, hỏi chuyện gì đang xảy ra, Kissinger đang làm gì? Ông Thiệu nhất quyết phản đối, nói sẽ không chấp nhận thỏa thuận mà Kissinger đang đàm phán dù đó là thỏa thuận gì, vì ông không được tham dự vào cuộc thương lượng. Khi ông Thiệu nhất quyết phản đối thì đến phiên Bắc Việt hỏi chuyện gì đang xảy ra, cho là người Mỹ chắc đang lừa họ.

Khi thấy thỏa thuận có nguy cơ bị phá hỏng, vì Võ Văn Ba đã cho chúng tôi biết ra sự thật, Nixon quyết định dội bom Bắc Việt để chứng minh với ông Thiệu rằng Mỹ vẫn đứng về phía ông, và cũng để làm cho Bắc Việt phải tiếp tục thương lượng, và họ đã trở lại bàn đàm phán.

Võ Văn Ba đã cung cấp cho tổng thống VNCH thông tin đầu tiên về những gì mà Kissinger đang làm, và quan trọng nhất là quyết định cho phép quân đội Bắc Việt được ở lại miền Nam của Kissinger.

BBC: Ông có tiếp xúc với Võ Văn Ba thường xuyên không?

Frank Snepp: Trong thời kỳ ngừng bắn từ năm 1973 đến 1975, tôi thỉnh thoảng có gặp ông ta để nắm biết những kế hoạch mới nhất của CS. Tôi cũng được trao một trọng trách mới, là giúp phụ trách một nhân viên đặc vụ mà chúng tôi gài đang có mặt ở Hà Nội. Phải nói rõ rằng người phụ trách Võ Văn Ba là một nhân viên CIA khác rất giỏi, nhưng tôi được cử đến gặp ông Ba định kỳ để kiểm chứng những tin tức phát hiện của ông với nguồn tin tình báo trực tiếp của chúng tôi ở Hà Nội. Tôi cũng không giỏi gì, nhưng chỉ vì tình cờ mà tôi được liên lạc trực tiếp với điệp viên giỏi nhất của CIA và có dịp kiểm chứng những tin mà những điệp viên khác gửi về cho CIA.

Khi Nixon từ chức, Võ Văn Ba cho chúng tôi những dấu chỉ đầu tiên về những gì mà CS sẽ cho thực hiện vào cuối năm 1974. Ông ta nói, Bắc Việt sẽ cho thử nghiệm để đánh giá khả năng phòng thủ tự vệ của VNCH lúc ấy mạnh yếu đến mức độ nào.

Ngày 8/4/1975, Võ Văn Ba cho chúng tôi thông báo tin đầu tiên về những gì mà phe CS sẽ làm để dứt điểm cuộc chiến này. Tôi không nhận được tin này trực tiếp, mà nhận qua người "handler" của ông. Tôi gửi ngay yêu cầu cho Võ Văn Ba thông qua người Mỹ này để hỏi thêm chi tiết.

Sau đó, ngày 17/4, tôi đã trực tiếp gặp Võ Văn Ba và nhận được toàn bộ kế hoạch để kết thúc chiến tranh của CS Bắc Việt: Sẽ không có thỏa thuận nào, ông Thiệu từ chức hay không sẽ không thành vấn đề, cũng không thành vấn đề nếu chúng tôi muốn thành lập một chính phủ liên hiệp, Cộng sản nhất quyết tiến chiếm Sài Gòn kịp sinh nhật Hồ Chí Minh vào giữa tháng 5, và sẽ cho tấn công trước ngày 1/5, đúng y như những gì đã xảy ra.

Tin đó khiến cho các chuyên gia hoạch định quân sự Hoa Kỳ đã bị sốc mà phải lập tức thiết lập chương trình cho những chuyến trực thăng khẩn cấp đưa mọi người di tản. Vì vậy, với những ai đã được đưa ra khỏi Việt Nam vào những ngày cuối cùng của cuộc chiến, Võ Văn Ba chính là người đã cứu sống họ…

Phần 2: Frank Snepp so sánh điệp viên CIA Võ Văn Ba và nhân vật tình báo CS Phạm Xuân Ẩn.

Cùng là "gián điệp nhị trùng", nhưng không như Phạm Xuân Ẩn, cái tên Võ Văn Ba chỉ trong mấy năm nay mới được nhắc đến.

Võ Văn Ba là ai và số phận ông ta ra sao sau 30/04/1975 khi bộ đội chính quy của Bắc VN tiến vào Sài Gòn, xóa sổ chế độ VNCH?

Trong cuộc phỏng vấn mà chúng tôi thực hiện cho BBC, Frank Snepp, chuyên gia phân tích chính của CIA trong cuộc chiến tranh ở VN, kể lại về những gì mà ông biết về Võ Văn Ba, nêu ra ý kiến cá nhân về điệp viên này và chia sẻ những gì mà ông tin là ông đã biết được thêm sau ngày 30/4/1975.

Frank Snepp: Theo tin tức mà chính CS đưa ra sau đó, Võ Văn Ba bị một nhân viên CIA, vốn là một người Mỹ đã bị bắt hai tuần trước khi cuộc chiến kết thúc làm lộ diện ra. Theo bản dựng lại vụ án của CS, được công bố sau chiến tranh, nhân viên CIA này, khi bị tra tấn đã khai ra tên tuổi và hoạt động của Võ Văn Ba. Ngoài ra, hành tung của Võ Văn Ba cũng bị một thông dịch viên người Việt tiết lộ ra. Đây là người từng làm việc với Võ Văn Ba, người này khi bị bắt, tôi nhớ là ở Ban Mê Thuật. Tóm lại, hai cá nhân có liên quan đến CIA, sau khi bị tra tấn đã khai ra vai trò của ông Ba.

Khi tôi gặp Võ Văn Ba hôm 17/4, mạng sống của ông đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng, vì trong vòng vài ngày đó ông có lẽ đã gặp gỡ những người đã bị bắt, trong đó có một số người Mỹ. Khi Sài Gòn bị thất thủ, Võ Văn Ba vẫn chưa chịu di tản. Với thông tin thu thập được từ các tù nhân, phe CS đã bắt giam ông, và họ công bố trong các phân tích thời hậu chiến là ông đã dùng dây thắt lưng để treo cổ tự tử, khỏi bị tra tấn. Vợ ông bán hoa ở Tây Ninh dường như không bị sát hại, và tôi tin là con trai của Võ Văn Ba cũng không bị CS bắt bớ, mặc dù điều này vẫn không rõ ràng lắm.

Với tôi, Võ Văn Ba là một người hùng, một người thực sự yêu nước. Ông là một "Nathan Hale" (1755-1776, sĩ quan, nhân vật hoạt động tình báo thời cuộc chiến Cách mạng Mỹ) của miền Nam Việt Nam, và cho đến gần đây, khi Bắc Việt công bố những tài liệu riêng của họ, công chúng vẫn biết rất ít về ông Ba. Tôi đã viết về Võ Văn Ba trong cuốn sách Decent Interval, nhưng lúc ấy tôi rất cẩn thận, không tiết lộ ra bất cứ chi tiết nào, không cho công bố danh tính hay thông tin xác định nào ngoại trừ việc nói rằng, ông này sống ở tỉnh Tây Ninh và là điệp viên tốt nhất của CIA. Lý do là khi viết sách, tôi không biết chắc số phận Võ Văn Ba lúc đó đang ra sao.

BBC: Có phải Võ Văn Ba là một trong những lý do khiến cho ông viết thêm một cuốn sách nữa về cuộc chiến Việt Nam. Ông biết tin Võ Văn Ba đã treo cổ tự tử vào lúc nào?

Frank Snepp: Kể chuyện về Võ Văn Ba, tôi hi vọng sẽ tạo ra chất xúc tác để những người Việt tỵ nạn và người Việt sống ở hải ngoại tôn vinh người đàn ông này. Ông là một người miền Nam yêu nước một cách phi thường, nhưng chưa ai biết nhiều về ông, ít nhất là cho đến nay.

Tôi chỉ biết tin về Võ Văn Ba đã chết khi an ninh Việt Nam ở Hà Nội cho công bố tài liệu của họ về vụ án. Trong bốn năm qua, Hà Nội đã công bố gần như tất cả những khám phá của họ về ông này. Họ đã kiểm tra lời khai của tù nhân, thu giữ tài liệu và tổng hợp lại những chiến dịch mà họ cho là đã gây tổn thất cùng cực, và kết luận Võ Văn Ba là điệp viên nguy hiểm nhất từng hoạt động chống phá cách mạng. Họ xác nhận những gì mà tôi biết, đó là việc ông đã tiết lộ ra các tài liệu về kế hoạch và thiết kế quan trọng của CS từ năm 1965 đến khi kết thúc chiến tranh. Ông đã cung cấp rất nhiều tin tức hay nhất cho CIA, vấn đề là CIA không phải lúc nào cũng tin tưởng ông.

BBC: Ông Phan Tấn Ngưu, người phụ trách liên lạc với Võ Văn Ba từ phía VNCH, viết là CIA có lúc không tin Võ Văn Ba là vì ông gặp vấn đề khi bị cho thử bằng máy phát hiện nói dối (lie detector test). Điều đó đúng không?

Frank Snepp: Vào năm 1971, có sự nghi ngờ rằng Võ Văn Ba là "gián điệp nhị trùng" hoạt động cho CS. Tôi đã có cuộc gặp kéo dài ba ngày với ông và xem qua tất cả những gì mà chúng tôi nắm biết về ông, cùng với ông Phan Tấn Ngưu, sĩ quan cảnh sát của VNCH, "handler" của Võ Văn Ba, hiện đang sống ở Quận Cam (California) và cũng là người đã cho công bố ra những gì mà ông biết về Võ Văn Ba kể cả việc chúng tôi đã từng gặp gỡ nhau.

Vào đầu năm 1971, tôi đã có thể xác minh rằng Võ Văn Ba đúng là những gì mà ông Ngưu đã tuyên bố. Điều gây ra nghi ngờ là Võ Văn Ba đã đưa một số báo cáo cho các cơ quan tình báo khác của VNCH, như Phủ Đặc ủy Tình báo Trung ương và có thể cả cho cơ quan an ninh quân đội. Võ Văn Ba làm như vậy vì họ đã trả ông một ít tiền.

Ông cung cấp cho chúng tôi những bí mật chính, nhưng cũng kiếm thêm tiền bên ngoài. Và vì vậy, khi cho làm "lie detector test", đồ thị của ông có những vết chạy nhấp nhô lên xuống. Ông cũng không nói với chúng tôi rằng ông trao một số bí mật cho những cơ quan đồng minh để kiếm thêm chút tiền. Đó là nguồn gốc những sự nghi vấn về ông. Nhưng những nghi ngờ này phần lớn đã được giải tỏa, chủ yếu là qua cuộc gặp gỡ ba ngày của tôi với ông ấy vào năm 1971.

BBC: Ông có thể so sánh Võ Văn Ba với Phạm Xuân Ẩn, điệp nổi tiếng hoạt động cho phe cộng sản Bắc Việt cũng trong cuộc chiến VN?

Frank Snepp: Phạm Xuân Ẩn nói chung là một hacker. Ông ta làm việc chống lại mục tiêu mềm yếu nhất ở miền Nam Việt Nam, đó là giới báo chí. Ông Ẩn thu thập những thông tin có giá trị mà báo chí lấy được từ Đại sứ quán Hoa Kỳ, và chuyển chuyển cho CS Bắc Việt.

Nhưng so sánh Phạm Xuân Ẩn với Võ Văn Ba, thì xin đừng nên làm như vậy. Võ Văn Ba là thứ thiệt. Ông như nhân vật trong phim James Bond. Võ Văn Ba nằm ở ngay Trung ương Cục Miền Nam của phe CS, đầu não chính của họ ở miền Nam, giống như một điệp viên nằm ngay trong Ngũ Giác Đài. So với Võ Văn Ba, Phạm Xuân Ẩn không có là gì cả. Ý của tôi là, Phạm Xuân Ẩn được ca tụng vì giới báo chí Mỹ kinh ngạc không thể tin được là họ đã bị ông ấy lừa. Vậy à? Nhưng, việc đưa ra đề xuất nhằm so sánh giữa hai người, tôi nghĩ, đó là một sự xúc phạm với Võ Văn Ba. Thật đấy. Không phải là tôi muốn hạ giá trị của Phạm Xuân Ẩn. Tôi biết ông ta là một điệp viên thông minh, nhưng xét về tầm cỡ, ông ấy không thể so với vai trò của Võ Văn Ba.

BBC:Theo ông, Võ Văn Ba đã có những thành tích gì đáng ghi nhớ?

Frank Snepp: Võ Văn Ba cho Nguyễn Văn Thiệu dấu chỉ đầu tiên là Henry Kissinger đang tìm cách đánh lừa miền Nam Việt Nam. Ông đã cảnh cáo cho chúng tôi về Tết Mậu Thân năm 1968 mặc dù Đại sứ quán Hoa Kỳ không công nhận tất cả những điều mà ông này nói. Ông đã giúp cho chúng tôi chứng thực tài liệu cho thấy phe CS đã chịu những tổn thất khủng khiếp vào năm 1968 và sẽ không thể tiếp tục chiến đấu với mức độ ác liệt như cũ. Điều đó đã giúp cho chúng tôi khởi động chương trình Việt Nam hóa chiến tranh. Ông đã cho chúng tôi biết phản ứng đầu tiên của phe CS về việc Tổng thống Nixon từ chức vào tháng 8 năm 1974.

Võ Văn Ba thông báo cho chúng tôi mọi quyết định quan trọng mà CS đưa ra. Đây không phải là nhận định của tôi mà là nhận định của chính CS Bắc Việt. Họ lập ra một danh sách, nói là Võ Văn Ba đưa cho CIA kế hoạch cho các năm 1969, 1970, cuộc tấn công lễ Phục sinh… Võ Văn Ba đã cung cấp tất cả thông tin về kế hoạch ngừng bắn của họ. Bạn không cần tin tôi, mà hãy đọc những bản phân tích của họ, những bài phân tích của chính phe địch.

Ngay Bắc Việt cũng phải công nhận là Võ Văn Ba qua mặt được họ là điều rất phi thường. Đại sứ Graham Martin dần dà cũng quý mến Võ Văn Ba, vì ông cho rằng thành công của Võ Văn Ba cho thấy phe CS cũng dễ bị tổn thương và có điểm yếu kém, có nhiều lỗ hổng. Vì vậy, khi Đại sứ Martin cuối cùng quyết định không tin vào cảnh cáo của Võ Văn Ba là sẽ không có thỏa thuận, điều đó làm cho tôi bị sửng sốt, vì ông ta đã từng tin rằng điệp viên này giỏi nhất trong số những người giỏi nhất.

Việc Đại sứ Martin và xếp CIA Polgar đánh giá thấp tầm mức quan trọng của những gì mà Võ Văn Ba cảnh cáo làm cho tôi thấy kinh ngạc. Nhưng những điều mà Võ Văn Ba nói với chúng tôi hôm 17/4, cuối cùng cũng đã được gửi về cho Tổng thống Ford trong bản tóm tắt hàng ngày, và nhờ đó đã thúc đẩy ngay kế hoạch cho các trực thăng bay đến bốc người, giúp cho nhiều người trong chúng ta vượt thoát hiểm kịp lúc.

Tóm lại, chúng ta không thể kể về Chiến tranh Việt Nam mà không nhắc đến thành tích của Võ Văn Ba. Lịch sử chiến tranh Việt Nam tuy đã được kể lại nhiều lần, nhưng không có mấy ai có thông tin về Võ Văn Ba, ngoại trừ những gì mà tôi đã viết ra trong cuốn hồi ký ban đầu, nhưng cũng không dám viết ra gì nhiều như bây giờ.

Giờ đây tôi đã viết về Võ Văn Ba, và gởi đến nhiều viện bảo tàng và viện nghiên cứu khác nhau để nói rằng, quý vị phải cho cập nhật tài liệu của quý vị về cuộc chiến tranh Việt Nam, phải kể về một số đóng góp của người đàn ông này, bởi vì những gì mà Võ Văn Ba báo với chúng tôi đều là tin chính xác vào những thời điểm quan trọng. Và lịch sử phải ghi rõ những gì mà chúng ta được biết, những gì không biết, những tin mà chúng ta nhờ đó mới có hành động thích hợp, và những tin mà chúng ta đã phớt lờ. Phải làm như vậy, vì sự thật luôn là điều then chốt của lịch sử.

Nguồn: BBC Việt ngữ
** Tham khảo thêm ở đây:
- https://nghiencuuquocte.org/2021/11/...am/#more-42857