Câu chuyện đau lòng của người đàn ông 56 tuổi mắc ung thư dạ dày vì thói quen ăn uống thiếu khoa học từ tủ lạnh là lời cảnh tỉnh cho nhiều người.
"Bác sĩ, bình thường tôi không hút thuốc, không uống rượu, sao lại có thể bị ung thư dạ dày?", ông Lý, 56 tuổi, nắm chặt tờ kết quả kiểm tra, giọng run run. Ông điều hành một siêu thị nhỏ trong khu dân cư, hàng ngày thức dậy từ 4 giờ sáng để nhập hàng, bữa tối thường chỉ ăn qua loa với thức ăn thừa hâm nóng từ tủ lạnh. Mãi đến khi gần đây thường xuyên đầy bụng, đi ngoài ra máu, ông mới được gia đình đưa đi nội soi dạ dày, kết quả sinh thiết cho thấy ung thư biểu mô tuyến hạng vừa ở hang vị dạ dày.
Qua hỏi han và thăm khám, bác sĩ thở dài: "Chính những thói quen ăn uống tưởng chừng như tiết kiệm của ông đang âm thầm nuôi dưỡng tế bào ung thư".
1. Ung thư dạ dày phổ biến: Tủ lạnh không phải là thùng an toàn
Tại các quốc gia, ,tỷ lệ mắc ung thư dạ dày tăng mới mỗi năm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nêu rõ, khoảng 30% trường hợp ung thư dạ dày có liên quan đến việc hấp thụ lâu dài các chất gây ung thư như nitrite, aflatoxin. Trong khi môi trường nhiệt độ thấp của tủ lạnh, mặc dù có thể làm chậm quá trình thối rữa của thực phẩm, nhưng không thể ngăn chặn hoàn toàn sự sinh sôi của các độc tố hóa học.
Tủ lạnh không phải là môi trường vô trùng, làm lạnh ở 4°C chỉ có thể ức chế sự sinh sản của vi khuẩn, không thể tiêu diệt các độc tố đã sản sinh; đông lạnh ở -18°C tuy có thể bảo quản lâu dài, nhưng rã đông lặp đi lặp lại sẽ phá hủy cấu trúc tế bào, đẩy nhanh sự thẩm thấu của các chất có hại.
2. Cảnh giác với 4 loại thực phẩm để lâu
Rau lá xanh để lâu
Các loại rau lá xanh như rau chân vịt (rau bó xôi), cải thìa chứa nitrate tự nhiên. Nếu để trong tủ lạnh quá 3 ngày, dưới tác dụng của vi khuẩn, chúng sẽ chuyển hóa thành nitrite (tiền chất của chất gây ung thư nitrosamine). Nghiên cứu cho thấy, rau chân vịt để tủ lạnh 7 ngày có hàm lượng nitrite cao hơn 2,3 lần tiêu chuẩn an toàn quốc gia.
Khuyến nghị: Rau lá xanh nên mua đến đâu ăn đến đó, không nên để tủ lạnh quá 2 ngày, trước khi nấu rửa dưới vòi nước chảy 30 giây có thể loại bỏ hơn 60% nitrate.
Thịt được rã đông nhiều lần
Mỗi lần rã đông, tổng số lượng khuẩn lạc trong thịt tăng 15%-20%. Chu kỳ đông lạnh, rã đông lặp lại sẽ phá hủy các sợi thịt, giải phóng một lượng lớn malondialdehyde (MDA, một chất gây ung thư mạnh). Thí nghiệm phát hiện, một miếng thịt lợn được rã đông 3 lần có hàm lượng MDA cao gấp 8 lần thịt tươi.
Khuyến nghị: Chia thành phần nhỏ theo khẩu phần mỗi bữa trước khi đông lạnh, tránh rã đông nhiều lần. Sau khi rã đông nên nấu ngay, không được đông lạnh trở lại.
Thực phẩm giàu tinh bột bị mốc
Các thực phẩm giàu tinh bột như bánh bao hấp, bánh mì khi bị mốc, ngay cả khi cắt bỏ phần bị mốc, phần còn lại vẫn có thể chứa aflatoxin (chất gây ung thư nhóm 1). Độc tính của nó gấp 68 lần asen (thạch tín), chỉ 1 mg đã có thể gây ung thư.
Khuyến nghị: Thực phẩm giàu tinh bột không nên để tủ lạnh quá 5 ngày, nếu bị mốc nên vứt bỏ ngay lập tức; có thể dùng túi bảo quản chia thành phần nhỏ để giảm tiếp xúc với không khí.
Dưa muối để lâu
Dưa muối tự làm sau khi muối 15 ngày, hàm lượng nitrite đạt đến đỉnh điểm, sau đó dần giảm xuống. Nhưng nếu để trong tủ lạnh quá 1 tháng, nitrite sẽ một lần nữa tăng cao và kết hợp với các sản phẩm phân giải protein để tạo thành nitrosamine.
Khuyến nghị: Nên ăn dưa muối sau ít nhất 20 ngày muối, mỗi lần ăn không quá 50 gram, kết hợp với các loại trái cây giàu vitamin C (như cam, kiwi) có thể ngăn chặn sự hình thành nitrosamine.
3. Hành động phòng ung thư: Bắt đầu từ việc dọn dẹp tủ lạnh
Tủ lạnh là "trạm bảo quản" thực phẩm cho gia đình, nhưng nếu quản lý không tốt, nó cũng có thể trở thành "khu vực tiềm ẩn rủi ro" cho sức khỏe. Muốn tủ lạnh thực sự phục vụ sức khỏe, cần quản lý toàn diện từ khâu dọn dẹp, phân loại, kiểm soát nhiệt độ đến phối hợp thực phẩm.
Việc "dọn dẹp, vứt bỏ" hàng tuần là nền tảng. Nên cố định Chủ nhật hàng tuần là "ngày dọn tủ lạnh", tập trung kiểm tra ba loại thực phẩm: rau lá xanh để quá 3 ngày trong ngăn mát, thịt quá 5 ngày, thức ăn chính như bánh bao, cơm quá 7 ngày nên vứt bỏ ngay.
Những thực phẩm để lâu này dễ sinh ra các chất gây ung thư như nitrite, aflatoxin. Đặc biệt, rau lá xanh dưới tác dụng của vi khuẩn, hàm lượng nitrite có thể vượt quá tiêu chuẩn an toàn hơn 2 lần. Khi cất thức ăn, có thể dùng giấy ghi chú dán lên để ghi ngày, tránh quên.
Ngoài việc dọn dẹp kịp thời, quản lý phân khu càng quan trọng. Ngăn mát nên tuân theo nguyên tắc "chín trên sống dưới", tầng trên để đồ ăn chín, thức ăn thừa (cần dùng màng bọc thực phẩm), tầng giữa để trái cây, sữa chua, tầng dưới cùng để thịt sống, hải sản (dùng hộp kín riêng).
Ngăn đông thì theo nguyên tắc "tách biệt mặn ngọt và chay mặn", tầng trên để đồ đông lạnh nhanh như há cảo, bánh bao, tầng giữa để các loại thịt (đã chia phần theo bữa), tầng dưới cùng để cá (tránh bị dập nát). Việc tách biệt đồ sống và chín có thể giảm thiểu nhiễm chéo vi khuẩn gây bệnh như Listeria, đặc biệt người mang thai, người già cần chú ý hơn.
Kiểm soát nhiệt độ cũng rất quan trọng. Ngăn mát cần duy trì dưới 4°C, ngăn đông dưới -18°C, đây là "ngưỡng an toàn" để ức chế vi khuẩn sinh sản. Có thể mua nhiệt kế chuyên dụng cho tủ lạnh, hiệu chuẩn mỗi tháng một lần, nếu nhiệt độ ngăn mát trên 7°C, tốc độ sinh sản của vi khuẩn sẽ tăng nhanh gấp 3 lần. Ngoài ra, tránh mở cửa tủ lạnh liên tục, sau khi lấy đồ nên đóng ngay để giảm dao động nhiệt độ.
Ngoài việc quản lý tủ lạnh, kết hợp ăn uống cũng có thể giảm nguy cơ ung thư. Hàng ngày nên ăn nhiều ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, gạo lứt, các loại nấm như nấm hương, nấm kim châm, chúng giàu chất xơ có thể thúc đẩy nhu động ruột, rút ngắn thời gian chất gây ung thư lưu lại trong ruột. Đồng thời, kết hợp với trái cây giàu vitamin C như cam, kiwi, có thể ngăn chặn sự hình thành các chất gây ung thư như nitrosamine.
Tủ lạnh không phải là "thùng bảo quản vạn năng", nhưng thông qua việc dọn dẹp, phân loại, kiểm soát nhiệt độ khoa học và điều chỉnh chế độ ăn uống, hoàn toàn có thể biến mỗi miếng thức ăn trở thành "điểm cộng" cho sức khỏe.
VietBF@sưu tập
