Bà Takaichi từng đối mặt chông gai trên chính trường v́ tư tưởng "trọng nam khinh nữ" nhưng đă vượt qua để trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản.
Cuối thập niên 1970, Sanae Takaichi phải đi xe buưt và tàu hỏa 6 tiếng mỗi ngày từ nhà ở miền tây Nhật Bản đến trường đại học và ngược lại. Takaichi lúc bấy giờ mong muốn được chuyển ra ngoài ở riêng, nhưng bị mẹ kiên quyết phản đối, không cho phép con gái sống một ḿnh trước khi kết hôn.
"Tôi mơ ước có lâu đài của riêng ḿnh", bà viết trong cuốn hồi kư năm 1992.
Bà Sanae Takaichi tại Văn pḥng Thủ tướng Nhật Bản ở thủ đô Tokyo ngày 21/10. Ảnh: AP
Bà Takaichi, hiện 64 tuổi, ngày 21/10 được Hạ viện Nhật bầu làm Thủ tướng, trở thành người phụ nữ đầu tiên nắm giữ chức vụ này trong lịch sử quốc gia. Đây được coi là đỉnh cao của hành tŕnh thăng tiến chính trị không tưởng và là cột mốc quan trọng đối với đất nước mà từ lâu phụ nữ đă phải vật lộn với nhiều định kiến về giới để có được chỗ đứng trong xă hội.
Bà Takaichi từng thẳng thắn nói về thách thức với phụ nữ khi làm chính trị, nhưng giờ đây bà lại giữ cương vị lănh đạo đảng Dân chủ Tự do (LDP), một đảng theo chủ nghĩa truyền thống và lâu nay do nam giới thống trị.
Bà từng bày tỏ lo ngại về t́nh trạng phụ thuộc của Nhật Bản vào Mỹ, nhưng cũng bày tỏ hy vọng sẽ hợp tác chặt chẽ với Tổng thống Donald Trump. Bà là một tay trống nghiệp dư, thần tượng các ban nhạc rock phóng khoáng như Iron Maiden hay Deep Purple, nhưng cũng thường xuyên khoác lên ḿnh bộ vest xanh để bày tỏ kính trọng với người hùng khác của ḿnh, cựu thủ tướng Anh Margaret Thatcher.
Thủ tướng Takaichi, người từng do cố thủ tướng Shinzo Abe d́u dắt, được kỳ vọng sẽ đưa Nhật Bản nghiêng nhiều hơn về cánh hữu. Bà theo đuổi các chính sách cứng rắn đối với Trung Quốc, thúc đẩy thông điệp "Nhật Bản đă trở lại", đồng thời hứa hẹn kiểm soát chặt chẽ hơn việc nhập cư và du lịch.
"Bà ấy muốn khiến Nhật Bản trở nên mạnh mẽ và thịnh vượng hơn v́ chính người dân Nhật Bản cũng như v́ thế giới", Yoshiko Sakurai, nhà báo kiêm nhà hoạt động nổi tiếng ủng hộ Thủ tướng Takaichi, cho biết. "Bà ấy cởi mở với thế giới bên ngoài những cũng hiểu rằng chúng ta phải giữ bản sắc Nhật Bản. Chúng ta phải hiểu rơ văn hóa, truyền thống, triết lư và lịch sử của chính ḿnh".
Theo giới chuyên gia, Thủ tướng Takaichi sẽ phải đối mặt thử thách lớn nhất từ trước đến nay khi đối phó những bất ổn mới về liên minh quân sự và kinh tế giữa Nhật Bản với Mỹ. Bà dự kiến gặp Tổng thống Trump vào tuần tới tại Tokyo. Ông Trump đă khiến chính phủ Nhật Bản không khỏi lo lắng với việc áp thuế và yêu cầu Tokyo chi trả nhiều hơn cho hiện diện của quân đội Mỹ trong khu vực.
Nhiều chính trị gia Nhật Bản xuất thân từ tầng lớp giàu có, tinh hoa, nhưng bà Takaichi lại lớn lên trong một gia đ́nh khá b́nh thường ở tỉnh Nara, nơi có nhiều đền chùa, rừng rậm và những ngọn đồi xanh thoai thoải. Mẹ bà làm việc cho sở cảnh sát địa phương, c̣n cha bà là nhân viên một công ty sản xuất phụ tùng ôtô.
Motoko Shimada, người bạn thời thơ ấu của bà Takaichi, vẫn nhớ việc người bạn cùng lớp cột tóc hai bên của ḿnh đă chia sẻ cơm nắm tự làm và trứng cuộn với những học sinh khác quên mang hộp cơm trưa trong một chuyến dă ngoại do trường tổ chức.
"Bà ấy là người hay cười và rất kín đáo", bà Shimada nói. "Bà ấy không mang dáng vẻ một phụ nữ mạnh mẽ, nhưng lại có khả năng nhận ra khi ai đó không ḥa đồng tốt hoặc đang gặp khó khăn và sẽ giúp đỡ họ".
Từ khi c̣n trẻ, bà Takaichi dường như đă nhận thức được những áp lực mà phụ nữ Nhật Bản phải đối mặt. Mẹ bà từng bảo bà hăy trở thành một "bông hồng đỏ thắm, phải giữ nét duyên dáng nữ tính nhưng vẫn có gai nhọn để đối đầu với cái sai", nữ Thủ tướng kể lại trong cuốn tiểu sử về ḿnh năm 2024.
Cha mẹ từng gây áp lực buộc bà phải học Đại học Kobe, ngôi trường công lập cách quê nhà khoảng 80 km về phía tây bắc, mặc dù bà trúng tuyển vào các trường tư thục danh tiếng ở Tokyo.
Thủ tướng Takaichi từng tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn rằng cha mẹ bà luôn nghĩ con gái không cần học cao và họ muốn tiết kiệm tiền cho em trai bà.
Sau khi tốt nghiệp, bà Takaichi theo học Học viện Quản lư và Chính phủ Matsushita, cơ sở đào tạo danh tiếng cho các chính trị gia và lănh đạo doanh nghiệp trẻ. Cuối thập niên 1980, bà bắt đầu quan tâm đến Mỹ, đối thủ kinh tế chính với Nhật Bản lúc bấy giờ và giành được suất thực tập tại văn pḥng của cựu hạ nghị sĩ bang Colorado Patricia Schroeder, thành viên đảng Dân chủ và là một nhà nữ quyền nhiệt thành.
Bà Takaichi đă xúc động trước bài phát biểu của hạ nghị sĩ Schroeder vào năm 1987 khi tuyên bố không tranh cử tổng thống. Bà gửi điện tín cho Schroeder, khuyến khích hạ nghị sĩ ra tranh cử lại trong tương lai và ngỏ ư giúp đỡ.
Tại Washington, bà Takaichi tỏ ra là một người hoạt bát, liên tục đặt câu hỏi với mọi người về cách thức quốc hội Mỹ hoạt động và chính sách đối ngoại mà nước này theo đuổi. Andrea Camp, cựu trợ lư của nghị sĩ Schroeder, cho biết vào thời điểm đó, bà Takaichi không thể hiện bất kỳ quan điểm bảo thủ nào đối với các vấn đề xă hội hay quốc pḥng.
Khi trở về Nhật Bản, bà tập trung viết lách và hoạt động truyền h́nh, tạo dựng được danh tiếng là một nhà tranh luận vô cùng quyết liệt. Năm 1993, bà bắt đầu sự nghiệp chính trị, giành chiến thắng khi tranh cử vào quốc hội Nhật Bản với tư cách ứng viên độc lập từ tỉnh Nara. Cha bà đă dùng tiền tiết kiệm hưu trí để hỗ trợ chiến dịch tranh cử của con gái.
Hoạt động tại quốc hội, bà Takaichi sớm nhận ra những khó khăn của một phụ nữ làm chính trị. Các đồng nghiệp nam đôi khi tỏ ra coi thường bà và họ thường giải quyết công việc ở pḥng tắm hơi hay những câu lạc bộ tư nhân, nơi không phù hợp để gặp gỡ các nữ nghị sĩ.
"Rất khó để gặp riêng đàn ông", bà nói vào năm 1993. "Mọi người sẽ chú ư nếu tôi đến gặp họ, mà tôi lại không muốn bị đồn thổi và cuốn vào những bê bối. Nữ nghị sĩ thường không thể tận dụng thời gian sau 17h".
Trong những năm đầu ở quốc hội, bà Takaichi đă xây dựng một liên minh bền vững với ông Abe, nhà lập pháp xuất thân từ gia đ́nh tinh hoa theo chủ nghĩa dân tộc. Hai người t́m thấy tiếng nói chung trong các vấn đề như tăng chi tiêu quân sự hay thêm nhiều yếu tố yêu nước hơn vào sách giáo khoa lịch sử.
Khi được bầu làm thủ tướng lần đầu tiên vào năm 2006, ông Abe đă bổ nhiệm bà Takaichi vào nội các của ḿnh, biến bà trở thành một trong những phụ nữ nổi bật nhất trên chính trường Nhật Bản. Ông tái bổ nhiệm bà vào năm 2012, khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai kéo dài 8 năm.
Bà trở thành người bảo vệ kiên định cho các chính sách của ông, như nỗ lực sửa đổi hiến pháp nhằm giải phóng quân đội khỏi những ràng buộc sau nhiều thập kỷ theo chủ nghĩa ḥa b́nh hậu chiến hay chương tŕnh kích thích kinh tế do ông Abe dẫn dắt.
Bà Takaichi cố gắng thuyết phục ông Abe tái tranh cử vào năm 2021, nhưng ông từ chối và quay sang ủng hộ bà tham gia cuộc đua. "Bà Takaichi là ngôi sao thực sự của phe bảo thủ", thủ tướng Abe lúc bấy giờ phát biểu. Tuy nhiên, bà đă thua trong cuộc đua năm đó và thất bại một lần khác vào năm 2024.
Khi ông Abe bị ám sát bên ngoài một nhà ga ở Nara năm 2022, bà Takaichi đă suy sụp, nói rằng bản thân "chưa bao giờ sụp đổ cả về thể chất và tinh thần như vậy".
"Tôi phải làm việc thật chăm chỉ kể từ hôm nay, nếu không, tôi sẽ phải xin lỗi ông ấy", bà viết trên mạng xă hội.
Khi thủ tướng Shigeru Ishiba tuyên bố từ chức hồi tháng 9 sau loạt thất bại bầu cử của đảng LDP, bà Takaichi một lần nữa chạy đua vào vị trí lănh đạo đảng. Bà đánh bại 4 nam đồng nghiệp nhờ làn sóng ủng hộ đối với thông điệp "biến lo lắng của người dân thành hy vọng".
Danh tiếng tăng lên cũng là lúc đời tư của bà Takaichi bị chú ư. Bà kết hôn với Taku Yamamoto, chính trị gia khác thuộc LDP, vào năm 2004. Hai người ly hôn vào năm 2017 nhưng sau đó tái hợp vào năm 2021. Lần này, ông Yamamoto lấy họ bà, hành động hiếm thấy trong văn hóa phụ hệ của Nhật Bản.
Tại thành phố Kashihara, tỉnh Nara, quê hương Thủ tướng Takaichi, bạn bè và người ủng hộ đă cầu nguyện cho bà tại những ngôi đền địa phương và gửi hoa lan trắng, biểu tượng cho may mắn và thịnh vượng, đến văn pḥng khu vực của bà.
Yukitoshi Arai, thợ làm tóc của bà Takaichi ở Nara, là người giúp bà tạo ra kiểu tóc cắt ngắn đặc trưng. Ông giải thích rằng muốn mắt và tai bà lộ rơ để cho thấy bà luôn tập trung nh́n và lắng nghe người đối diện. Arai cho rằng Thủ tướng Takaichi vẫn giữ được những phẩm chất của người dân vùng Kansai ở miền trung Nhật Bản là tính hài hước và ḷng khiêm tốn. Ông từng tặng bà một chai dầu gội mà cựu thủ tướng Anh Thatcher được cho là rất yêu thích khi đến thăm Tokyo.
"Tôi không nghĩ bà ấy là 'bà đầm thép'", ông Arai nói, đề cập đến biệt danh mà truyền thông thường gọi cựu thủ tướng Thatcher. "Bà ấy mang đến cảm giác của một phụ nữ vùng Kansai".
Sau chiến thắng của bà Takaichi trong cuộc bầu cử lănh đạo đảng LDP hồi tháng này, ông Arai đă nhắn tin cho vị khách hàng cũ nổi tiếng của ḿnh để nhắc nhở bà tự chăm sóc bản thân. Hai ngày sau, bà trả lời: "Cuộc chiến bây giờ mới bắt đầu".
VietBF@sưu tập
