Ảnh do HDPTCAR cung cấp từ Bangui, Cộng hòa Trung Phi, CC BY-SA 2.0
Tổng thống Biden sắp rời nhiệm sở, trao lại một thế giới được đánh dấu bằng mối nguy hiểm, xung đột và bất ổn chưa từng có cho Tổng thống Trump. Dưới thời Biden, vũ đài toàn cầu đã chứng kiến các cuộc xung đột leo thang, bất ổn kinh tế và biến động chính trị lan rộng. Vào năm 2024, 81% dân số thế giới đã phải hứng chịu bạo lực, với trung bình 52 vụ xung đột được báo cáo mỗi ngày.
Dân thường đã gánh chịu hậu quả nặng nề nhất của bạo lực, với một trong tám người trên toàn thế giới phải trực tiếp hứng chịu xung đột. Theo ACLED ( Dữ liệu về Vị trí và Sự kiện Xung đột Vũ trang ), mức độ xung đột toàn cầu đã tăng gấp đôi trong năm năm qua, với gần 200.000 sự kiện bạo lực được ghi nhận chỉ riêng trong năm 2024. Trong bối cảnh bất ổn leo thang này, việc Donald Trump trở lại vị trí tổng thống Hoa Kỳ báo hiệu những thay đổi tiềm tàng trong các liên minh quốc tế, nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về ngoại giao đổi mới và hành động nhân đạo để giải quyết tình trạng bất ổn toàn cầu đang gia tăng.
Năm 2024, các cuộc chiến ở Ukraine và Palestine nổi lên như những cuộc xung đột chết chóc nhất trong năm, làm nổi bật rõ ràng những rạn nứt trong sự ổn định toàn cầu. Ở Trung Đông, cuộc tấn công năm 2023 của Hamas vào Gaza đã gây ra một cuộc trả đũa toàn diện của Israel, leo thang thành một cuộc xung đột khu vực liên quan đến Hezbollah và phiến quân Houthi. Hơn 50.000 sinh mạng đã mất kể từ cuộc tấn công vào tháng 10 năm 2023, với 35.000 trường hợp tử vong xảy ra chỉ riêng trong năm qua. Bạo lực đang diễn ra và việc không có lệnh ngừng bắn cho thấy cuộc xung đột này sẽ tiếp tục kéo dài đến tận năm 2025. Trong khi đó, tại Ukraine, thương vong dân sự trong năm lên tới 39.081 , với tổng số thương vong vượt quá 57.500 người thiệt mạng và 250.000 người bị thương, nhấn mạnh đến chi phí nhân mạng tàn khốc của cuộc chiến.
Tính đến tháng 12 năm 2024, Tổng thống Biden đã cam kết hơn 62 tỷ đô la hỗ trợ an ninh cho Ukraine kể từ khi chính quyền Biden bắt đầu. Hỗ trợ này bao gồm viện trợ quân sự, hỗ trợ nhân đạo và hỗ trợ tài chính. Ngoài ra, Hoa Kỳ đã cung cấp viện trợ kinh tế đáng kể, bao gồm các biện pháp xóa nợ, để hỗ trợ nền kinh tế của Ukraine. Tổng cộng, Hoa Kỳ đã phân bổ khoảng 175 tỷ đô la dưới nhiều hình thức hỗ trợ khác nhau cho Ukraine kể từ cuộc xâm lược của Nga vào tháng 2 năm 2022.
Myanmar vẫn là một trong những khu vực xung đột phức tạp và tàn khốc nhất thế giới, với tình trạng hỗn loạn đang diễn ra sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021 khiến đất nước này chìm sâu hơn vào hỗn loạn. Đến năm 2024, hơn 170 nhóm vũ trang phi nhà nước đang hoạt động hàng tuần, từ các tổ chức vũ trang dân tộc đến các lực lượng dân quân ủng hộ dân chủ. Các phe phái này thường xuyên thay đổi liên minh, thúc đẩy môi trường xung đột bất ổn và khó lường. Các chiến dịch tàn bạo của chính quyền quân sự , bao gồm các cuộc không kích và bắt giữ hàng loạt, đã làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo, khiến hàng triệu người phải di dời và tàn phá vô số cộng đồng. Sự bất ổn này đã góp phần đáng kể vào số người chết trên toàn cầu vượt quá 233.000 vào năm 2024, trong khi sự can thiệp tối thiểu của quốc tế và khoảng trống quyền lực ngày càng lớn đã khiến cuộc khủng hoảng của Myanmar trở thành mối đe dọa đối với an ninh khu vực trên khắp Đông Nam Á.
Chính phủ Myanmar tiếp tục nhắm vào các nhà thờ, trường học, bệnh viện, trại tị nạn dành cho người dân di tản trong nước và dân thường trong chiến dịch tàn bạo chống lại phe đối lập. Trong khi các chính quyền Hoa Kỳ trước đây áp đặt lệnh trừng phạt đối với Myanmar, tác động của chúng đã bị suy yếu bởi sự hỗ trợ về quân sự và tài chính của Trung Quốc cho chính quyền quân sự. Tuy nhiên, chính quyền Biden đã không làm gì để hỗ trợ người dân Myanmar hoặc kiềm chế việc Nga và Trung Quốc tiếp tục cung cấp vũ khí cho chế độ quân sự.
Cuộc chiến tranh Syria đã có một bước ngoặt lớn vào năm 2024 với sự sụp đổ của chế độ Bashar al-Assad, một diễn biến đã gây chấn động khắp động lực an ninh toàn cầu. Việc lật đổ Assad, do liên minh các lực lượng nổi dậy thúc đẩy, đã khiến Syria rơi vào hỗn loạn, với các phe phái cạnh tranh và các nhóm cực đoan tranh giành quyền kiểm soát trong khoảng trống quyền lực sau đó. Trong số các nhóm này, ISIS đã nắm bắt cơ hội để tái xuất, tận dụng sự bất ổn để giành lại lãnh thổ và ảnh hưởng. Sự trỗi dậy này không chỉ đe dọa khu vực mà còn làm dấy lên nỗi lo sợ về một mối đe dọa khủng bố toàn cầu mới khi ISIS tìm cách mở rộng hoạt động của mình ra ngoài Syria.
Sự sụp đổ của chính quyền Assad làm gián đoạn các liên kết địa chính trị hiện có, đặc biệt là đối với Nga và Iran, những nước đã đầu tư rất nhiều vào việc chống đỡ chế độ này. Khi Syria rơi vào tình trạng bất ổn, nguy cơ xung đột khu vực rộng lớn hơn và hậu quả toàn cầu của chủ nghĩa cực đoan không được kiểm soát, tình trạng di dời hàng loạt và các cuộc khủng hoảng nhân đạo leo thang đang hiện hữu, nhấn mạnh tình trạng mong manh của an ninh quốc tế.
Để ứng phó với cuộc xung đột ở Syria và mối đe dọa tiếp theo của chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo, Biden đã gỡ bỏ khoản tiền thưởng 10 triệu đô la cho Abu Mohammad al-Jolani . Al-Jolani, thủ lĩnh của nhóm Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) có liên hệ với al-Qaeda, từ lâu đã gắn liền với chủ nghĩa cực đoan.
Xung đột khu vực năm 2024 làm trầm trọng thêm tình trạng bất ổn toàn cầu, với các điểm nóng như Sudan, Nagorno-Karabakh và Haiti làm gia tăng tình trạng hỗn loạn. Nội chiến Sudan và cuộc khủng hoảng Nagorno-Karabakh đã khiến hàng nghìn người phải di dời, trong khi tình trạng Haiti rơi vào vòng kiểm soát của các băng đảng càng làm gia tăng thêm tình trạng hỗn loạn. Các cuộc nổi loạn ở Tây Phi, tình trạng bất ổn ở Ethiopia và bạo lực do Taliban cầm đầu ở Afghanistan đã tiếp tục thúc đẩy bối cảnh xung đột toàn cầu. Khoảng trống quyền lực hậu Assad ở Syria và tình trạng bất ổn gia tăng ở Libya đã làm nổi bật sự mong manh của các quốc gia đang vật lộn với tình trạng bất ổn, trong khi sự trỗi dậy của Lebanon lên loại xung đột "cực đoan" nhấn mạnh tình trạng bạo lực chính trị ngày càng tồi tệ.
Mặc dù tình trạng bạo lực ở Yemen đã giảm, với các sự kiện giảm đáng kể kể từ năm 2020, các khu vực mới như Biển Đỏ và Sahel đã trở thành chiến trường cho các nhóm thánh chiến, dân quân và lính đánh thuê bên ngoài, làm trầm trọng thêm nỗi thống khổ của dân thường. Các phương pháp chiến tranh tiên tiến, bao gồm ném bom và bạo lực từ xa, đã gây ra hơn 90.000 sự kiện vào năm 2024, phản ánh sự chuyển dịch sang các chiến thuật tinh vi và phổ biến hơn của cả các tác nhân nhà nước và phi nhà nước. Mức độ tiếp xúc của dân thường với bạo lực tăng lên đáng kể, với các cuộc xung đột mở rộng về mặt địa lý và liên quan đến nhiều đối thủ khác nhau.
Khi năm 2024 kết thúc, triển vọng vẫn ảm đạm. ACLED dự báo các sự kiện xung đột sẽ tăng 15% vào đầu năm 2025, với số người tử vong hàng tháng dự kiến sẽ lên tới 20.000, do bạo lực ở các điểm nóng chính như Palestine, Myanmar và Ukraine. Sự tham gia của các bên ngoài vào các cuộc xung đột như Syria sẽ định hình quan trọng liệu bạo lực có leo thang hay ổn định. Dự đoán mức tăng 20% hằng năm về bạo lực toàn cầu nhấn mạnh tính cấp thiết của việc giải quyết và giảm thiểu các cuộc khủng hoảng này.
Tổng thống Trump đang thừa hưởng một nền kinh tế mong manh và một thế giới đầy rẫy nguy hiểm. Với hy vọng, ông có thể tận dụng sức mạnh và kỹ năng đàm phán của mình để giải quyết tình trạng bạo lực toàn cầu trước khi nó leo thang thành bất ổn hoặc sụp đổ hơn nữa.
