Một quốc gia NATO từng bắn hạ tiêm kích Su-24 Nga rồi lĩnh hậu quả thảm khốc và phải xin lỗi

[Cupcake01]

Những lời kêu gọi bên trong NATO về việc bắn hạ máy bay chiến đấu Nga xâm phạm không phận các thành viên của liên minh quân sư này gần đây đã gợi lại sự cố cách đây 10 năm khi Thổ Nhĩ Kỳ chỉ mất 17 giây để bắn rơi tiêm kích Su-24 của Moscow. Vụ việc đã thổi bùng căng thẳng giữa Moscow và Ankara để rồi sau đó Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan phải đưa ra xin lỗi để khôi phục lại quan hệ với Nga.

Nga gần đây bị cáo buộc liên tục thử phản ứng của NATO bằng những động thái khiêu khích: từ việc điều hàng chục UAV kiểu Gerbera bay vào lãnh thổ Ba Lan, cho tới vụ tiêm kích MiG-31 của Nga xâm phạm không phận Estonia trong 12 phút hôm 19/9.

Phía Estonia cáo buộc, đây khó có thể là “nhầm lẫn” vì các máy bay Nga không có kế hoạch bay, tắt thiết bị phát tín hiệu, và không liên lạc với kiểm soát không lưu – tức là một hành động khiêu khích có chủ ý.

Bộ trưởng Quốc phòng Estonia Dovilė Šakaliė nhấn mạnh, Nga không chỉ thử phản ứng mà còn đang trực tiếp thách thức biên giới NATO. Bà kêu gọi liên minh phải coi trọng sự việc, đồng thời nhắc lại bài học cách đây 10 năm khi Thổ Nhĩ Kỳ từng lập tức bắn hạ máy bay Nga vi phạm không phận.

Đại sứ Estonia tại Ukraine, Anneli Kolk, cũng nhắc lại trên truyền hình TSN: “Tình huống Thổ Nhĩ Kỳ lúc đó hơi khác. Họ đã cảnh báo ba lần, sau đó máy bay Nga bị F-16 Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ – không phải theo mệnh lệnh NATO. Còn Estonia không có tiêm kích riêng, mà dựa vào máy bay Ý trong lực lượng tuần tra của NATO. Vì thế, ở đây quyết định phải do NATO đưa ra. Nhưng chắc chắn liên minh cần có phản ứng trong tham vấn".

Câu chuyện Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ tiêm kích Nga cách đây 10 năm bắt nguồn khi phòng không Syria bắn rơi một chiếc RF-4E của Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2012. Sau đó, Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tuyên bố Ankara sẽ coi mọi hành động “không cần thiết” từ Syria là mối đe dọa và sẽ đáp trả.

Khi Nga triển khai chiến dịch hỗ trợ quân đội Syria vào tháng 9/2015, Thổ Nhĩ Kỳ đã nhiều lần cảnh báo Moscow không được xâm phạm biên giới.

Sáng 24/11/2015, một chiếc Su-24M của Nga (số hiệu 83 “trắng”, đăng ký RF-90932) trên đường trở về căn cứ Khmeimim đã bị tiêm kích F-16 Thổ Nhĩ Kỳ phóng tên lửa không đối không AIM-120 AMRAAM bắn hạ.

Theo dữ liệu Thổ Nhĩ Kỳ công bố, Su-24 Nga đã bay sâu hơn 2 km vào không phận và lưu lại trong 17 giây. Trước đó, trong 5 phút, phi công Nga đã nhận tới 10 cảnh báo yêu cầu đổi hướng. Trong khi đó, phía Nga phủ nhận thông tin này.
Đòn trừng phạt mạnh tay của Nga khiến Thổ Nhĩ Kỳ phải nhận lỗi

Vụ việc không chỉ làm bùng nổ khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng nhất giữa Ankara và Moscow trong nhiều thập kỷ, mà còn đẩy quan hệ song phương xuống mức thấp chưa từng có.

Ngay sau vụ việc, Nga lập tức cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ “đâm sau lưng” và “đồng lõa với khủng bố” tại Syria. Điện Kremlin đáp trả bằng loạt biện pháp trừng phạt mạnh tay: cấm nhập khẩu hàng hóa từ Thổ Nhĩ Kỳ, đình chỉ các chuyến bay du lịch, đóng băng nhiều dự án hợp tác năng lượng và xây dựng. Không khí căng thẳng còn lan sang lĩnh vực quân sự, khi Nga điều hệ thống phòng không S-400 tới Syria và cảnh báo sẽ bắn hạ bất kỳ máy bay nào đe dọa lực lượng của họ.

NATO thời điểm ấy tuyên bố ủng hộ quyền bảo vệ biên giới của Thổ Nhĩ Kỳ, song kêu gọi kiềm chế để tránh leo thang xung đột.

Tuy nhiên, lợi ích chiến lược và nhu cầu hợp tác đã buộc hai nước phải tìm cách nối lại quan hệ sau gần một năm căng thẳng. Bước ngoặt đến vào tháng 6/2016, khi Tổng thống Recep Tayyip Erdogan gửi thư xin lỗi Nga và bày tỏ lấy làm tiếc về vụ việc. Động thái này mở đường cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Erdogan và Tổng thống Vladimir Putin tại St. Petersburg vào tháng 8/2016, đánh dấu sự tan băng trong quan hệ song phương.

Kể từ đó, hai bên dần khôi phục hợp tác kinh tế, du lịch và đặc biệt là năng lượng, với dự án đường ống dẫn khí “TurkStream” và thương vụ Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống phòng không S-400 của Nga. Trên chiến trường Syria, dù còn nhiều khác biệt về lợi ích, Moscow và Ankara cũng thiết lập cơ chế phối hợp nhằm tránh xung đột trực tiếp giữa lực lượng hai bên.

Từ vụ việc Su-24 cách đây 10 năm, câu hỏi đặt ra hiện nay là: khi các nước vùng Baltic vốn có năng lực phòng không còn hạn chế, liệu NATO có dám đưa ra phản ứng cứng rắn tương tự?

Dù nhiều nước kêu gọi liên minh mạnh tay hơn với Nga, nhưng như Tổng thống Séc Petr Pavel cảnh báo, mọi quyết định bắn hạ máy bay Nga sẽ là hành động “cân bằng trên lằn ranh xung đột” – và phải được đưa ra tập thể, chứ không thể là quyết định đơn lẻ.

VietBF@ Sưu tập