Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Tập Cận Bình đang phải đối mặt với nhiều bước lùi, sai sót và thất bại trong dự án cơ sở hạ tầng đầy tham vọng ở nước ngoài và có thể sụp đổ hoàn toàn trong năm 2019.
Các chuyên gia lưu ý rằng hơn 5 năm sau khi ra mắt, 3 trong số 6 hành lang kinh tế đã lên kế hoạch cho sáng kiến này không có bất kỳ dự án lớn nào do Trung Quốc tài trợ. Và có vẻ như BRI không được tổ chức tốt như một số người vẫn tưởng.
Một số quốc gia lo lắng về các khoản họ nợ Trung Quốc cho các khoản vay dự án. Các nhà phê bình mô tả những điều này như một phần của một loại “ngoại giao bẫy nợ” của Trung Quốc.
Những người khác lo ngại rằng các dự án cơ sở hạ tầng do Trung Quốc xây dựng, như cảng, đập và đường sắt, sẽ dẫn đến sự gia tăng ảnh hưởng chính trị và chiến lược của Trung Quốc.
Theo Jonathan E. Hillman, thành viên cao cấp của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược & Quốc tế có trụ sở tại Washington, D.C., “quy mô tuyệt đối của BRI đã thu hút chú ý”.
“Trải dài khoảng 80 quốc gia, nó có thể chiếm hơn hai phần ba dân số thế giới”, ông Hillman nói. “Nó có thể bao gồm các khoản đầu tư của Trung Quốc lên tới gần 1 nghìn tỷ đô la, gấp 7 lần số tiền mà Hoa Kỳ đã chi trong Kế hoạch Marshall” (kế hoạch tái thiết châu Âu).
Nó cũng sẽ mang xuất khẩu, con người và dữ liệu trên khắp siêu lục địa Á-Âu.
Vì vậy, theo nhiều cách, ông Hillman nói, “khi mà phần lớn phương Tây đang hướng nội, Trung Quốc đang kết nối với thế giới”.
Châu Á lo ngại tham vọng của Trung Quốc
Nhưng một cuộc khảo sát gần đây được thực hiện bởi một nhóm chuyên gia có trụ sở tại Singapore cho thấy nhiều quốc gia Đông Nam Á cảnh giác với Sáng kiến Vành đai và Con đường.
Viện ISEAS-Yusof Ishak đã khảo sát 1.008 người từ tất cả 10 quốc gia thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).
Lộ trình dự kiến của “Một vành đai, một con đường”. (Ảnh qua: Baoquocte)
Những người được hỏi bao gồm các quan chức chính phủ, các học giả, doanh nhân và các thành viên của xã hội dân sự và các phương tiện truyền thông.
Khoảng 73 phần trăm số người được hỏi tin rằng Trung Quốc có ảnh hưởng chính trị và chiến lược trong khu vực hơn Hoa Kỳ.
Nhưng những người trả lời cuộc thăm dò, được công bố vào ngày 6/1, bày tỏ lo ngại về tham vọng địa chiến lược của Trung Quốc.
Chưa đến 1 trong số 10 người coi Trung Quốc là một cường quốc tốt bụng và nhân từ, mà gần một nửa nói rằng Bắc Kinh sở hữu một ý định biến Đông Nam Á thành một phạm vi ảnh hưởng.
Khoảng 70 phần trăm cho rằng chính phủ của họ nên thận trọng khi đàm phán các dự án BRI để tránh mắc nợ tài chính không bền vững với Trung Quốc. Quan điểm này phổ biến rộng rãi ở Malaysia, Philippines và Thái Lan.
Trong khi đó, Matt Schrader thuộc Tổ chức Jamestown có trụ sở tại Hoa Kỳ nói rằng bên trong Trung Quốc, một số chuyên gia thậm chí còn dám đặt câu hỏi với ông Tập vì đã “chi quá mức” cho các nước ở châu Phi và những nơi khác.
Theo ông Schrader, những lời chỉ trích như vậy là một tham khảo rõ ràng về Sáng kiến Vành đai và Con đường toàn cầu của ông Tập Cận Bình.
Trung Quốc điêu đứng dưới thời "cảnh sát quốc tế" Donald Trump
Điều này rất đáng chú ý, bởi vì những lời chỉ trích bên trong Trung Quốc đối với các nhà lãnh đạo quyền uy là rất hiếm hoi.
Như ông Schrader mô tả, BRI là một đặc trưng chính sách đối ngoại của ông Tập Cận Bình. Nhưng ông cũng nói rằng cho vay BRI đã bắt đầu thu hẹp lại, giảm đáng kể kể từ năm 2015.
Một dự án không được phép thất bại
Trung Quốc dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng phạm vi sang các nước mới thông qua BRI, một phần vì nó đã được ghi vào Hiến pháp của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).
Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 19 được tổ chức vào cuối tháng 10/2017, Điều lệ sửa đổi của Đảng đã cam kết để theo đuổi Sáng kiến Vành đai và Con đường.
Phóng viên của Reuters, Jason Lee nói rằng đây là bằng chứng cho thấy dự án đầy tham vọng của Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ tồn tại thậm chí vượt quá nhiệm kỳ của ông.
Ông trích dẫn các nhà phân tích nói họ cũng nhấn mạnh rằng ĐCSTQ đã tăng cường chú ý đến chính sách đối ngoại như thế nào và phản ánh mong muốn ngày càng tăng của ông Tập đối với Trung Quốc trong vai trò lãnh đạo.
Và như một số nhà phân tích mô tả, BRI giờ đã trở thành “quá quan trọng để thất bại”.
Một người đàn ông đứng dưới những cây cột hiển thị dòng chữ ‘Giấc mơ Trung Quốc’ và ‘Một vành đai, Một con đường’ của Chủ tịch Trung Quốc (Anh: Andy Wong)
Điều này đã góp phần vào một nhận thức rằng Trung Quốc hiện đang di chuyển một cách có phương pháp và thành công để tạo ra các quốc gia khách hàng, giúp thúc đẩy tham vọng quân sự và địa chính trị của họ.
Nhưng Hillman tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược & Quốc tế không đồng ý với nhận thức này.
Hỗn loạn
Trong một phân tích được công bố vào ngày 4/9/2018 bởi CSIS, ông Hillman đã viết rằng kể từ khi BRI được ra mắt vào năm 2013, nó vẫn chưa thành hiện thực như đã hứa.
BRI bao gồm sáu hành lang kinh tế, nhưng Hillman nói rằng một phân tích thống kê của 173 dự án cơ sở hạ tầng cho thấy đầu tư của Trung Quốc cũng có khả năng đi ra ngoài các hành lang này hơn là ở trong đó.
Trong phân tích của mình, Hillman lập luận rằng phần lớn hoạt động của BRI có vẻ “rải rác và cơ hội” hơn là một phần của một thiết kế lớn được thực hiện tốt.
Tứ giác kim cương
Mỹ, Nhật, Ấn, Australia thảo luận về thiết lập một cơ chế khu vực như giải pháp thay thế cho sáng kiến ‘Vành đai, Con đường’, đối trọng với ảnh hưởng lan rộng từ Bắc Kinh.
David Fickling, một chuyên gia của Bloomberg Opinion, cũng đồng ý với quan điểm của Hillman.
Trong một bài báo được Bloomberg đăng tải gần đây với tựa đề Vành đai và Con đường hỗn loạn hơn so với âm mưu, ông Fickling lập luận rằng chủ đề của BRI không phải là một kế hoạch tổng thể được kết nối cho sự lên ngôi toàn cầu của Trung Quốc.
Thay vào đó, ông nói, nó chỉ là một “bài thực tập” về thương hiệu và nhượng quyền thương mại.
Ngoài ra, ông nói đó là một cách để đất nước này có rất nhiều quan chức cấp tỉnh và các công ty nhà nước xin con dấu chấp thuận của Chủ tịch về bất kỳ dự án nào mà họ đang tìm cách theo đuổi.
Ông Fickling nói thêm rằng uy tín của BRI thậm chí cuối cùng có thể được sử dụng để bán các dự án không chỉ phi logic mà còn tham nhũng.
Và như ông mô tả, mạng lưới khổng lồ của các hợp đồng tư nhân, quỹ công cộng và các quan chức hỗ trợ các dự án cơ sở hạ tầng lớn ở các quốc gia mới nổi sẽ cung cấp nhiều cơ hội để tham nhũng.
Nỗ lực chống BRI
Một số quốc gia đang đẩy lùi các kế hoạch cơ sở hạ tầng được đề xuất của Trung Quốc, trong khi các quốc gia khác đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về các dự án đã hoàn thành nhưng còn thiếu sót.
Một số dự án theo kế hoạch chỉ đơn giản là không đi đến đâu.
Như Fickling lưu ý, khi gặp thất bại trong việc triển khai, các đường ống dẫn dầu và khí đốt nối một cảng trị giá 9,6 tỷ đô la ở Myanmar đến tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, hầu như không được sử dụng 5 năm sau khi được ra mắt.
Tại Indonesia, một dự án tàu cao tốc để kết nối thủ đô Jakarta với thủ đô Bandung của Tây Java được thực hiện chậm hơn hai năm so với kế hoạch và hầu như không bắt đầu xây dựng.
Cảng Hambantota của Sri Lanka trở lại biểu tượng cho hậu quả của những khoản vay thuộc sáng kiến Vành Đai, Con Đường. (Ảnh: Reuters)
Vào tháng 3/2016, Liu Zhen đã báo cáo trên tờ South China Morning Post rằng các đại diện cấp tỉnh ở Indonesia đã chỉ trích dự án được lên kế hoạch là quá tốn kém, không công bằng cho các khu vực kém phát triển và không có ích cho người nghèo.
Trong một bài báo được xuất bản vào ngày 6/9 năm ngoái bởi trang web Asia Times có trụ sở tại Hồng Kông, học giả người Ấn Độ Gunjan Singh đã viết rằng số lượng các quốc gia bày tỏ mối quan ngại về đầu tư của Trung Quốc t đang gia tăng.
Các quan chức ở các quốc gia Nam và Đông Nam Á lo ngại rằng Trung Quốc cuối cùng sẽ sử dụng các quốc gia không có khả năng trả nợ như một cái cớ để giành quyền kiểm soát các liên kết giao thông quan trọng, như cảng và đường sắt.
Như ông Singh lưu ý, nạn nhân nổi bật đầu tiên của đầu tư cơ sở hạ tầng của Trung Quốc là quốc gia Nam Á Sri Lanka.
Tháng 12 năm ngoái, một Sri Lanka mắc nợ nặng đã buộc phải cho Trung Quốc thuê cảng Hambantota trong 99 năm.
Malaysia đã công bố vào tháng 8 năm ngoái rằng họ sẽ không tiếp tục với ba dự án lớn của Trung Quốc trị giá 20 tỷ đô la.
VietBF © sưu tầm
