Nghỉ hưu đem lại thay đổi lớn cho sức khỏe não bộ

[miro1510]

Ngừng làm việc đem lại thời gian nghỉ ngơi xứng đáng lẫn sự thay đổi lớn cho não bộ, giảm nguy cơ suy giảm nhận thức và trầm cảm.

Trước lúc nghỉ hưu, ta thức dậy vào buổi sáng, trò chuyện cùng đồng nghiệp và giải quyết khó khăn trong công việc, rồi đột nhiên sau 50 năm lịch trình thành thói quen này không còn nữa. Theo giáo sư nghiên cứu lão hóa nhận thức Ross Andel (Đại học bang Arizona): “Có ý kiến cho rằng cơ thể lẫn não bộ thích nghi khi chúng ‘không còn cần thiết nữa’. Đó là lúc ta chứng kiến sự suy yếu – phản ứng tự nhiên với tình trạng không hoạt động”.

Tuy nhiên, nghỉ hưu cũng mang đến cơ hội cải thiện sức khỏe nhận thức lẫn tinh thần, do có nhiều thời gian khám phát sở thích mới và làm quen với bạn mới. Giáo sư kinh tế lượng Giacomo Pasini (Đại học Ca'Foscari) cho biết dù cho bắt đầu suy yếu thì não bộ vẫn phục hồi sau khoảng thời gian không hoạt động ngay cả khi lớn tuổi.

Sức khỏe não bộ xảy ra thay đổi khi ta nghỉ hưu - Ảnh: Mike Blake | Reuters

Suy giảm nhận thức lẫn tâm trạng

Một nghiên cứu do Đại học Padova thực hiện trên 8.000 người nghỉ hưu ở châu Âu ghi nhận trí nhớ bằng lời nói (khả năng nhớ lại một loạt từ sau khoảng thời gian nhất định) suy giảm nhanh hơn so với lúc họ còn làm việc. Một khảo sát khác tại Anh cũng cho kết quả tương tự mặc dù các kỹ năng khác như lý luận trừu tượng chẳng ảnh hưởng gì.

Giáo sư kinh tế lượng Guglielmo Weber (Đại học Padova) lý giải khi ta nghỉ hưu, não không còn bị thử thách nhiều nữa nên nhận thức suy giảm. Ngoài ra, nghiên cứu còn phát hiện mối liên hệ giữa nghỉ hưu với khởi phát trầm cảm. Theo giáo sư nghiên cứu lão hóa Xi Chen (Đại học Yale): “Đột ngột chuyển từ cuộc sống công việc bận rộn sang cuộc sống thiếu gắn kết xã hội có thể làm trầm trọng thêm cảm giác vô giá trị, tâm trạng chán nản, buồn bã, triệu chứng trầm cảm và mất trí nhớ”.

Bản chất công việc cùng cách nhìn nhận công việc đó dường như ảnh hưởng đến nguy cơ suy giảm. Ví dụ người làm công việc có cấp bậc cao hơn suy giảm nhanh hơn do bản sắc của họ gắn chặt với sự nghiệp hơn.

Nghiên cứu ở châu Âu ghi nhận người nghỉ hưu trước tuổi suy giảm ít hơn người nghỉ hưu trễ hơn. Lý do có thể là họ không có công việc đòi hỏi nhiều về mặt tinh thần nên quá trình suy giảm diễn ra dần dần. Người buộc phải nghỉ hưu do vấn đề sức khỏe, phân biệt tuổi tác hoặc người đối mặt với thách thức về tài chính khi nghỉ hưu dễ gặp tác động nghiêm trọng hơn, theo bác sĩ chuyên chăm sóc người cao tuổi Emily Fessler (Trường Y Weill Cornell).

Phụ nữ ít bị suy giảm nhận thức hay tâm trạng nghiêm trọng hơn nam giới, có thể vì họ giữ được nhiều liên kết xã hội hơn và dành thời gian cho gia đình nhiều hơn.

Cách ngăn chặn

Nghỉ hưu còn mang lại cơ hội cải thiện chứ không chỉ suy giảm. Quan trọng là phải chuẩn bị trước chứ đừng chờ đến lúc nghỉ hưu mới tìm cách.

Tiến sĩ lão khoa Alison Moore (Đại học California) khuyến nghị trong vài năm trước khi ngừng làm việc nên bắt đầu thay đổi các thói quen về thể chất lẫn tinh thần. Hay dù cho không bắt đầu ngay thì cũng cần lập kế hoạch trước.

“Mục tiêu là chuyển từ cuộc sống thường nhật này sang cuộc sống thường nhật khác. Cởi mở với trải nghiệm mới trước khi thay đổi lớn thực sự đến sẽ giúp ta chuẩn bị”, theo bà Moore.

Giáo sư lão hóa John Beard (Trung tâm Y tế Đại học Columbia) thì kêu gọi tìm kiếm mục đích sống mới: “Mọi người có thể cảm thấy mục đích của họ là đóng góp thông qua công việc. Khi mục đích này không còn thì phải tìm ra mục đích khác thay thế”. Vài nghiên cứu phát hiện người có mục đích sống ít suy giảm nhận thức hơn.

Giáo sư Chen cho rằng công việc tình nguyện sẽ giúp ích trong việc này. Nghiên cứu ghi nhận người thường xuyên làm tình nguyện khi nghỉ hưu thì tình trạng lão hóa sinh học chậm hơn, ngăn chặn được sự suy giảm nhận thức bằng cách duy trì sự năng động và gắn kết.

Giáo sư nghiên cứu khảo sát David Richter (Đại học Free Berlin) cho biết: “Chúng ta có bằng chứng rằng các mối quan hệ mất đi dẫn đến suy giảm nhận thức”. Ông khuyên mọi người nên thay thế quan hệ công việc bằng giao lưu trực tuyến hay trực tiếp thường xuyên. Hoạt động tốt nhất là hoạt động thách thức trí óc, thúc đẩy thảo luận có ý nghĩa.

Làm điều gì đó sáng tạo cũng đem lại cảm giác có mục đích và giúp não bộ luôn nhanh nhẹn. Hãy thử viết lách vài phút mỗi ngày, thử nấu món mới, tập môn thể dục mới.