Cuộc bầu cử giữa kỳ hôm thứ Ba trở thành một thắng lợi hoàn toàn cho đảng Cộng hòa và là cơn ác mộng cho đảng Dân chủ, đặc biệt là Tổng thống Barack Obama.
Những người ủng hộ reo hò trước Thượng nghị sĩ bang Kansas, Pat Roberts, một thành viên đảng Cộng hòa, khi ông phát biểu mừng chiến thắng ở Topeka, Kansas hôm thứ Ba, 4/11/2014.
Jim Malone
VOA-05.11.2014
Đảng Cộng hòa giành được ưu thế mà họ hy vọng và gần như thắng trọn những cuộc đua sít sao ở Thượng viện. Và kết quả thậm chí còn tốt hơn so với dự kiến của họ ở 36 cuộc đua giành chức thống đốc tiểu bang khắp nước Mỹ.
Những gì xảy ra hôm thứ Ba tương đương với một trận động đất chính trị và những cơn dư chấn sẽ làm rung chuyển Washington trong tương lai sắp tới.
Con đường của đảng Cộng hòa tiến tới thế đa số ở Thượng viện vượt qua một số ghế của đảng Dân chủ ở những nơi gọi là những Bang Đỏ, nơi mà đảng Cộng hòa được ủng hộ mạnh mẽ trong các cuộc bầu cử gần đây, trong đó có cuộc bầu cử tổng thống năm 2012. Đảng Cộng hòa dễ dàng chiến thắng các cuộc đua trọng yếu ở Thượng viện như ở bang Arkansas, West Virginia, Montana và South Dakota.
Họ cũng giành ghế của đảng Dân chủ ở Thượng viện tại những bang dao động quan trọng như Colorado, Iowa và North Carolina - những nơi từng làm nền móng góp phần vào chiến thắng năm 2012 giúp ông Obama tái đắc cử, và cũng sẽ đóng vai trò chủ chốt trong cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2016.
Tóm lại, đảng Cộng hòa dễ dàng chiến thắng ở những nơi họ phải chiến thắng và làm tốt hơn so với dự kiến ở những bang “chiến trường” định đoạt thắng bại trong các cuộc bầu cử tổng thống. Nhờ chiến thắng này mà đảng Cộng hòa có thể đón nhận tin tốt vào năm 2016.
Đảng Cộng hòa cũng giành chiến thắng trong các cuộc đua giành chức thống đốc ở các bang vốn ủng hộ mạnh mẽ đảng Dân chủ như Maryland, Massachusetts và thậm chí bang nhà của tổng thống Obama, Illinois. Họ cũng chiếm ưu thế trong cuộc đua sít sao ở bang Florida và dễ dàng giành được nhiệm kỳ thứ hai cho Thống đốc Scott Walker thuộc đảng Cộng hòa ở bang Wisconsin.
Thống đốc Walker giờ có thể muốn gia nhập danh sách ngày càng dài những ứng cử viên tổng thống tiềm năng của đảng Cộng hòa cho năm 2016.
Cuộc trưng cầu dân ý về Obama
Nhân tố số một giúp đảng Cộng hòa năm nay chính là tỉ lệ ủng hộ thấp của công chúng đối với Tổng thống Obama, chỉ hơn 40 phần trăm trong các cuộc khảo sát toàn quốc hồi gần đây.
Những cuộc thăm dò cử tri rời phòng phiếu vào thứ Ba xác nhận rằng nhiều người theo đảng Cộng hòa và cử tri độc lập xem cuộc bầu cử là một cuộc trưng cầu dân ý về Tổng thống, điều mà đảng Dân chủ từ lâu vẫn lo sợ.
Những lo ngại của cử tri về nền kinh tế, vấn đề chăm sóc y tế, và chính sách đối ngoại cũng góp phần vào kết quả ngày thứ Ba.
Khoảng hai phần ba người dân Mỹ tin rằng đất nước đang lầm đường lạc hướng mặc dù tỉ lệ thất nghiệp đang giảm và nền kinh tế đang tăng trưởng khá tốt.
Chính sách đối ngoại, một thế mạnh của Tổng thống trong cuộc tái tranh cử hai năm trước, lại trở thành nhân tố tiêu cực vào năm nay.
Những lo ngại về mối đe dọa Nhà nước Hồi giáo ở Trung Đông và cách thức chính quyền xử lý dịch Ebola đóng góp vào nhận thức của công chúng rằng Tòa Bạch Ốc không kiểm soát được mối đe dọa tiềm tàng đối với Mỹ. Chính vì thế điều này dẫn đến sự lo lắng và hoài nghi của cử tri, những yếu tố luôn ảnh hưởng xấu tới những nghị sĩ đương nhiệm.
Điều trớ trêu là quan điểm công chúng về Quốc hội nói chung và đảng Cộng hòa nói riêng thậm chí còn tệ hơn so với tổng thống.
Nhưng trong những cuộc bầu cử giữa kỳ, xu hướng lịch sử là cử tri thường trút nỗi bực bội và lo lắng của họ lên ông chủ Tòa Bạch Ốc, và đó chính xác là điều đã xảy ra vào năm nay.
Tương lai càng bất định
Giờ ông Obama đã hứng chịu sự đáp trả chính trị mạnh nhất trong thời gian làm tổng thống của mình, những lựa chọn của ông là gì?
Kiểm soát được Thượng viện cộng thêm thế đa số ở Hạ viện được tăng cường, đảng Cộng hòa giờ có nhiều quyền lực hơn để ngăn chặn nghị trình của Tổng thống.
Tổng thống bây giờ phải cân nhắc xem đã tới lúc phải chủ động thương thuyết với phe Cộng hòa về một số vấn đề hay chưa, chẳng hạn như cải cách thuế khóa và thương mại, hoặc “cố thủ” đặc biệt ở vấn đề ngân sách và cải cách di trú.
Phe Cộng hòa cũng có một số quyết định cần đưa ra.
Khảo sát cử tri sau khi bỏ phiếu cho thấy cử tri thất vọng về tình trạng sự bế tắc vì đảng phái ở Washington. Họ muốn Quốc hội và Tổng thống làm việc cùng nhau để giải quyết những vấn đề của đất nước, chứ không phải tiếp tục những cuộc chiến đảng phái bất tận về chăm sóc y tế, thuế khóa và biến đổi khí hậu.
Ông Mitch McConnell và phu nhân, cựu Bộ trưởng Bộ Lao động Elaine Chao, vẫy tay chào các ủng hộ viên trong đêm diễn ra cuộc bầu cử giữa kỳ ở Louisville, Kentucky, 4/11/2014.
Nhân vật sắp trở thành lãnh đạo khối đa số ở Thượng viện, Mitch McConnell từ bang Kentucky, phải xem xét khi nào thì chặn nghị trình của tổng thống và khi nào là lúc có thể làm việc với Tòa Bạch Ốc và phe Dân chủ.
Trong bài phát biểu mừng chiến thắng, ông McConnell nói cả ông và tổng thống sẽ không nhìn thế giới theo cách khác sau kết quả bầu cử hôm thứ Ba. Nhưng ông cũng nói thêm, "Chúng tôi có nghĩa vụ phải làm việc với nhau về những vấn đề mà chúng tôi có thể đồng ý."
Chiến lược gia đảng Cộng hòa Ford O'Connell cho VOA biết rằng kết quả cho thấy "hai phần ba dân Mỹ nghĩ đất nước đang đi sai hướng. Họ muốn đổi hướng và bây giờ tùy thuộc vào đảng Cộng hòa mang lại sự thay đổi đó."
Hoạt động gần đây của Quốc hội cho thấy có phần chắc bế tắc đảng phái sẽ còn nhiều hơn trong hai năm cuối cùng nhiệm kỳ tổng thống của ông Obama.
Nhưng Thượng nghị sĩ McConnell cũng thừa biết rằng đảng Cộng hòa sẽ phải chịu quy trách nhiệm về những gì họ làm trong hai năm tới và có thể là một yếu tố quan trọng dẫn đến cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2016.
Đảng Cộng hòa đang khao khát giành Lại Tòa Bạch Ốc hai năm nữa kể từ bây giờ. Họ nhận thấy rằng dù kết quả bầu cử quốc hội có tốt thế nào đi chăng nữa, chiếc ghế tổng thống vẫn là ngôi vị quyền lực thực sự và sự thay đổi chính trị lâu dài bắt nguồn từ việc giành được Tòa Bạch Ốc và sử dụng nó làm thẩm quyền quốc gia để hành động.
Nhưng ông McConnell cũng phải đối mặt với những thách thức từ những người ủng hộ phe Tea Party trong nội bộ đảng Cộng hòa của ông, một số người thuộc phe này là ứng cử viên tổng thống tiềm năng vào năm 2016.
Ba nhân vật nổi trội là Thượng nghị sĩ bang Texas Ted Cruz, Thượng nghị sĩ bang Kentucky Rand Paul và Thượng nghị sĩ bang Florida Marco Rubio.
Chỉ một năm trước đây vụ chính phủ ngưng hoạt động gây ra bởi những người ủng hộ Tea Party trong Quốc hội đã làm tổn hại danh tiếng của đảng Cộng hòa. Làm thế nào để cân bằng giữa việc ngăn chặn nghị trình của ông Obama và kiểm soát một số thượng nghị sĩ Cộng hòa có quan điểm bảo thủ hơn trong hai năm tới sẽ là một thách thức chính trị to lớn đối với ông McConnell.
Định hình di sản Obama
Kết quả bầu cử hôm thứ Ba gần như chắc chắn có nghĩa là ông Obama phải đối mặt với hai năm cuối đầy khó khăn trên cương vị tổng thống.
Giống như hầu hết những tổng thống sắp mãn nhiệm, ông sẽ quan tâm đến việc định hình di sản chính trị của mình. Điều đó có nghĩa là bảo vệ luật chăm sóc y tế mang dấu ấn của ông khỏi những cuộc tấn công mới của phe Cộng hòa ở cả Hạ viện và Thượng viện.
Một vị trí Chánh án Tòa án Tối cao, nếu có, cũng có thể châm ngòi cho một cuộc chiến lớn trong quá trình chuẩn thuận của Thượng viện.
Những thất bại trong cuộc bầu cử giữa kỳ đối với đảng Dân chủ chắc chắn có tác động tới bất kỳ đánh giá nào về di sản chính trị của Tổng thống Obama, theo tác giả Aaron David Miller của Trung tâm Woodrow Wilson ở Washington.
"Barack Obama không phải là kẻ bất tài thảm họa như những người nói xấu ông muốn mô tả," ông Miller nói. "Nhưng cũng không phải là Đấng cứu tinh hay người cứu rỗi như mong muốn của những tín đồ của ông. Có một cảm giác hụt hẫng và thất vọng giữa những gì được hứa hẹn và những gì thực hiện được."
Thử thách đầu tiên của Tổng thống Obama có thể đến từ cải cách di trú.
Liệu ông sẽ xúc tiến hành động đơn phương mà có phần chắc sẽ làm phe Cộng hòa giận dữ? Hay có khi nào một số nhân vật đảng Cộng hòa nổi bật sẽ sẵn sàng thỏa hiệp về những biện pháp khiêm tốn mà có thể giúp tăng cường khả năng thu hút cử tri nói tiếng Tây Ban Nha của đảng Cộng hòa hai năm nữa trong cuộc bầu cử tổng thống?
Kết quả bầu cử có vẻ như cũng có tác động đối với những nghị sĩ Dân chủ thắng cử.
Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen của bang New Hampshire vượt qua đối thủ đảng Cộng hòa Scott Brown với cách biệt sít sao và đang tỏ rõ lập trường trung dung.
"Tôi sẽ hợp tác với bất cứ ai trong Thượng viện, Dân chủ, Cộng hòa, Độc lập - để làm cho xong việc," bà nói.
Cuối cùng là vấn đề phức tạp về mối quan hệ giữa tổng thống và người phụ nữ mà tuyệt đại đa số các thành viên đảng Dân chủ muốn lên kế nhiệm ông, cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton.
Với kết quả ngày thứ Ba và sự bất mãn rõ ràng mà công chúng biểu lộ đối với Tổng thống Obama, bà Clinton sẽ phải tìm cách tách mình khỏi tổng thống Obama nếu bà ra tranh cử.
Về phần mình, Tổng thống có thể phải chấp nhận một số sự kháng cự trong khi đồng thời suy xét những gì ông có thể làm trong hai năm tới để mở đường cho một ứng viên đảng Dân chủ kế nhiệm ông trong Tòa Bạch Ốc.
