Tổng thống Trump lên đường công du tới ba nước châu Á, với kỳ vọng rằng chuyến đi dài ngày này sẽ giúp ông tháo gỡ loạt vấn đề lớn.
Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ đến Malaysia ngày 26-27/10 để tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN. Một ngày sau, ông sẽ bay qua Nhật Bản, tiếp theo là Hàn Quốc, nơi lănh đạo Mỹ sẽ dự Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái B́nh Dương (APEC) từ ngày 29/10.
Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại Malaysia năm nay được xem là cơ hội để làm nổi bật nỗ lực thúc đẩy ḥa b́nh thế giới của ông Trump, điều mà ông xem là trọng tâm trong chương tŕnh nghị sự chính sách đối ngoại. Tổng thống Mỹ dự kiến dự lễ kư kết Hiệp định Kuala Lumpur, nhằm đảm bảo ḥa b́nh và lệnh ngừng bắn lâu dài giữa Campuchia và Thái Lan, hai thành viên ASEAN.
Tổng thống Donald Trump tại Băi cỏ phía Nam Nhà Trắng đêm 24/10, trước khi lên đường công du châu Á. Ảnh: AFP
Xung đột biên giới đă nổ ra giữa hai nước hôm 24/7 với các cuộc tập kích bằng vũ khí hạng nặng khiến hàng chục người chết. Ông Trump khi đó đă cảnh báo sẽ từ bỏ các thỏa thuận thương mại với Campuchia và Thái Lan nếu hai bên không chấm dứt giao tranh, góp phần giúp hai bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn hôm 28/7.
"Họ đă sẵn sàng hợp tác và đàm phán để tránh gây thêm tổn thất kinh tế", Ja Ian Chong, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, nói.
Malaysia và Mỹ đang nỗ lực để đảm bảo gia hạn lệnh ngừng bắn. Ngoại trưởng Malaysia cho biết ông Trump "mong đợi" chứng kiến việc kư kết thỏa thuận ḥa b́nh Campuchia - Thái Lan tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần này.
Nếu thỏa thuận được kư kết, đây sẽ là "bước đột phá" mà Tổng thống Mỹ chắc chắn sẽ sử dụng để củng cố uy tín của ḿnh với tư cách là người kiến tạo ḥa b́nh quốc tế, theo Justin McCurry, nhà b́nh luận của Guardian.
Một trong những vấn đề được quan tâm nhiều nhất trong chuyến công du châu Á này là liệu ông có thể xoa dịu căng thẳng thương mại với Trung Quốc hay không. Nhà Trắng ngày 23/10 thông báo Tổng thống Trump sẽ gặp Chủ tịch Tập Cận B́nh ngày 30/10, bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc. Tuy nhiên, Bắc Kinh chưa lên tiếng xác nhận cuộc gặp.
Mỹ và Trung Quốc gần đây leo thang căng thẳng thương mại mới. Ông Trump tháng này tuyên bố sẽ áp thuế bổ sung 100% với tất cả hàng hóa Trung Quốc từ ngày 1/11, nếu Bắc Kinh không có động thái tháo gỡ t́nh h́nh. Tuyên bố của ông Trump được đưa ra sau khi Trung Quốc áp đặt thêm các biện pháp kiểm soát đất hiếm, vật liệu quan trọng trong ngành sản xuất công nghệ cao.
"Tôi có mối quan hệ rất tốt với Chủ tịch Tập Cận B́nh", ông Trump nói với phóng viên trên Không lực Một cuối tuần trước. Ông đề xuất giảm thuế quan cho Trung Quốc nhưng "họ cũng phải nhượng bộ một số điều", gồm mua đậu nành Mỹ, hạn chế nguồn nguyên liệu sản xuất chất gây nghiện fentanyl vào Mỹ và chấm dứt kiểm soát đất hiếm.
Ông chủ Nhà Trắng ngày 20/10 thậm chí bày tỏ thái độ tự tin hơn, nói rằng "tôi nghĩ chúng ta sẽ đạt được thỏa thuận tuyệt vời với Trung Quốc" và "điều đó sẽ thật tuyệt vời cho toàn bộ thế giới".
Rush Doshi, cựu cố vấn về chính sách Trung Quốc dưới thời tổng thống Joe Biden, dự đoán có ba kết quả tiềm năng từ cuộc gặp giữa hai lănh đạo, gồm "đạt thỏa thuận, không có thỏa thuận hoặc thảm họa". Ông nói Trung Quốc đă trở nên tự tin hơn sau khi ông Trump lùi bước trong đ̣n thuế trước đó v́ Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu nam châm đất hiếm.
"Người Trung Quốc cảm thấy họ đă nắm được thóp của ông Trump. Họ tin nếu tiếp tục thúc ép, ông ấy sẽ nhượng bộ", Doshi nói.
Ông Trump tuần này nói rằng Trung Quốc đă "đối xử với chúng tôi bằng sự tôn trọng tuyệt vời" kể từ khi ông lên nắm quyền. Ông thêm rằng "tôi có thể đe dọa họ bằng nhiều cách", nhưng "tôi muốn đối tốt với Trung Quốc".
Đây sẽ là chuyến công du châu Á đầu tiên trong nhiệm kỳ hai của ông Trump. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng mọi thứ vẫn c̣n quá mơ hồ khi ông lên đường.
"Toàn bộ chuyến đi dường như không có cảm giác chắc chắn ngay từ đầu", Bonnie Glaser, giám đốc điều hành tổ chức German Marshall Fund tại Washington, nói.
Anna Kelly, người phát ngôn của Tổng thống Mỹ, đă trả lời những câu hỏi về kế hoạch của ông Trump bằng cách nói rằng ông "sẽ tham gia các cuộc họp và sự kiện ở châu Á, những sự kiện này sẽ mang lại nhiều thỏa thuận tuyệt vời cho đất nước chúng ta".
Cách tiếp cận của ông Trump với châu Á trong nhiệm kỳ hai đă tập trung vào việc sử dụng thuế quan để điều chỉnh những ǵ ông mô tả là thương mại không công bằng. Điều đó đă khiến nhiều quốc gia vốn xem Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất cảm thấy lo lắng.
Họ cũng có nhiều lo ngại về cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập, cùng nguy cơ xảy ra bất đồng giữa lănh đạo hai cường quốc có thể đẩy cả nền kinh tế thế giới vào ṿng xoáy nguy hiểm.
"Việc ông ấy xuất hiện ở đó sẽ mang lại chút thiện cảm, nhưng tôi không nghĩ điều đó đủ để xoa dịu những hoài nghi ngày một lớn ở khu vực", Glaser dự đoán.
Michael Green, người từng làm việc trong Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới thời tổng thống George W. Bush và hiện là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ ở Sydney, cho biết chính quyền ông Trump chưa có chiến lược rơ ràng nào cho châu Á.
"Mọi người đang chờ xem ông ấy sẽ đưa ra những quyết định như thế nào", ông nói.
Tổng thống Donald Trump (phải) gặp người đồng cấp Hàn Quốc Lee Jae-myung tại Nhà Trắng ngày 25/8. Ảnh: AP
Tổng thống Donald Trump (phải) gặp người đồng cấp Hàn Quốc Lee Jae-myung tại Nhà Trắng ngày 25/8. Ảnh: AP
Tuy nhiên, một số người khác lại cho rằng cách tiếp cận của ông Trump đang mang lại kết quả. Anthony Kim, nhà nghiên cứu về các vấn đề kinh tế quốc tế tại tổ chức Heritage Foundation, cho biết Nhật Bản và Hàn Quốc rất muốn làm việc với chính quyền Trump để củng cố quan hệ đối tác. Thông điệp của họ là "hăy ngồi xuống và thảo luận các chi tiết cho một thỏa thuận", Kim nói.
Hàn Quốc, đồng minh của Mỹ ở khu vực, đang đối mặt với thuế quan 15% từ Washington, song Seoul đă từ chối yêu cầu của ông Trump về việc lập quỹ chi trước 350 tỷ USD đầu tư để có thỏa thuận thương mại với Washington.
"Có một số động lực cho các cuộc đàm phán Mỹ - Hàn, nhưng tôi không quá lạc quan, bởi vẫn c̣n một số bất đồng về quỹ này cần được giải quyết", Wendy Cutler, người từng có hơn hai thập kỷ làm nhà đàm phán thương mại của Mỹ và hiện là phó chủ tịch cấp cao Hiệp hội châu Á, nói.
Tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi sẽ đón tiếp ông Trump tại Tokyo. Để đổi lấy thỏa thuận được kư hồi tháng 7 nhằm giảm thuế quan của Mỹ, Washington đang yêu cầu Tokyo đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ.
Tuy nhiên, Nhật Bản chỉ cam kết rằng 1-2% trong đó là đầu tư trực tiếp, phần c̣n lại là các khoản vay và bảo lănh, một điểm bất đồng có thể được đưa ra thảo luận trong cuộc hội đàm giữa hai lănh đạo. Một chủ đề quan trọng khác là Mỹ có thể yêu cầu Nhật Bản ngừng nhập khẩu khí hóa lỏng từ Nga, nhà cung cấp lớn thứ ba của Tokyo.
Nhật Bản đang trong thời điểm chuyển giao chính trị khi bà Takaichi tuần này trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của đất nước. Bà từng được cố thủ tướng Shinzo Abe, người có mối quan hệ tốt với ông Trump trong nhiệm kỳ đầu, hậu thuẫn.
Song làm việc được với ông Trump và khiến ông duy tŕ cam kết với đồng minh "đ̣i hỏi mức độ tương tác và tin tưởng mà chưa có lănh đạo châu Á nào có", Green nhận xét.
VietBF@sưu tập
