Tại thị trường xứ tỷ dân, có không ít vụ ồn ào và bê bối xoay quanh ngành livestream bán hàng.
Livestream bán hàng từng là “mỏ vàng” của Trung Quốc, biến hàng loạt người từ vô danh thành triệu phú qua những buổi phát sóng trực tiếp. Với doanh thu hàng tỷ USD mỗi năm, ngành công nghiệp này thu hút hàng triệu người tiêu dùng háo hức “chốt đơn” nhờ những lời quảng cáo ngọt ngào.
Nhưng đằng sau ánh hào quang là hàng loạt vụ bê bối chấn động: hàng giả tràn lan, số liệu “ảo” được bơm khống, và những màn lừa đảo trắng trợn. Từ “bà hoàng, ông hoàng livestream” bị phạt hàng trăm triệu USD đến các chiêu trò tinh vi, những scandal này đã làm rung chuyển niềm tin của khách hàng và để lại dấu ấn khó phai trong lịch sử thương mại điện tử Trung Quốc. Hãy cùng điểm lại những vụ “phốt” chấn động nhất!
1. Viya (Huang Wei) – “Nữ hoàng livestream” sụp đổ vì trốn thuế và quảng cáo sai sự thật
Ai liên quan? : Huang Wei, biệt danh Viya, từng là “nữ hoàng livestream” với hơn 120 triệu người theo dõi trên Taobao Live và Douyin. Cô hợp tác với nhiều thương hiệu lớn như L’Oréal, Huawei, và thậm chí cả các sản phẩm địa phương như gạo Hắc Long Giang.
Chuyện gì đã xảy ra? : Năm 2021, Viya bị Cục Thuế Quốc gia Trung Quốc điều tra vì trốn thuế lên đến 1,34 tỷ NDT (khoảng 210 triệu USD) từ 2019-2020. Ngoài ra, cô bị tố quảng cáo sai sự thật: sản phẩm như mỹ phẩm “trẻ hóa da” từ nhãn hiệu nội địa bị phát hiện chứa thành phần không đạt chuẩn, hay thực phẩm chức năng “giảm cân cấp tốc” không có giấy phép y tế. Một số khách hàng còn tố cáo nhận hàng giả từ các buổi livestream của cô, như túi xách nhái Gucci thay vì hàng chính hãng như quảng cáo.
Xử lý ra sao? : Viya bị phạt 1,34 tỷ NDT – mức phạt kỷ lục với một cá nhân tại Trung Quốc lúc bấy giờ. Toàn bộ tài khoản mạng xã hội của cô trên Weibo, Douyin, và Taobao bị xóa sạch ngay sau thông báo vào ngày 20/12/2021. Cô bị cấm hoạt động trong ngành livestream và mất hết hợp đồng quảng cáo.
Phản ứng công chúng : Ban đầu, một số fan trung thành bênh vực, cho rằng cô chỉ “vô tình sai sót” và sản phẩm của cô “vẫn đáng tiền”. Nhưng khi chi tiết trốn thuế và hàng giả lộ ra, cộng đồng mạng quay lưng dữ dội. Hashtag #ViyaTaxEvasion trên Weibo đạt hàng trăm triệu lượt xem, với bình luận như: “Tiền kiếm từ mồ hôi nước mắt của chúng tôi mà cô dám lừa!” Cô bị tẩy chay triệt để, đến mức các thương hiệu từng hợp tác cũng vội vàng xóa tên cô khỏi chiến dịch quảng bá.
2. Sister Yu (Northeast Rain Sister) – Bán sợi khoai lang “ảo” và hàng loạt bê bối
Ai liên quan? : “Chị Mưa Đông Bắc” (tên thật không công khai đầy đủ), một livestreamer nổi tiếng trên Douyin với hơn 24 triệu người theo dõi, chuyên bán đặc sản vùng Đông Bắc như khoai lang, ngỗng, và cua.
Chuyện gì đã xảy ra? : Tháng 10/2023, Sister Yu bị phanh phui vì bán sợi khoai lang (vermicelli) quảng cáo là “100% khoai lang tự nhiên” nhưng thực tế làm từ tinh bột sắn (cassava) – loại rẻ hơn và kém chất lượng. Trước đó, cuối 2023, cô từng bị tố bán “ngỗng Đông Bắc” nhưng giao ngỗng châu Phi kém chất lượng, nhiều con chết trước khi đến tay khách. Một vụ khác liên quan đến cua Panjin: trong livestream, cô khoe cua “to, sạch, tươi” từ lễ hội thu hoạch, nhưng người xem phát hiện cua được nhập từ nơi khác, không đúng mùa, và video có dấu hiệu dàn dựng.
Xử lý ra sao? : Sau cuộc điều tra của cơ quan bảo vệ người tiêu dùng, Sister Yu bị phạt 1,65 triệu NDT (khoảng 230.000 USD) vào cuối 2023 vì “quảng cáo sai sự thật”. Tài khoản Douyin của cô không bị xóa, nhưng lượt theo dõi giảm mạnh từ 24,27 triệu xuống 22,38 triệu chỉ trong vài tuần.
Phản ứng công chúng : Dân mạng Trung Quốc “ném đá” không thương tiếc, gọi cô là “kẻ lừa đảo vùng Đông Bắc”. Nhiều người đăng video “bóc phốt” sản phẩm của cô, như sợi khoai lang “tan thành bột” khi nấu. Các nhãn hàng địa phương từng hợp tác với cô cũng cắt đứt quan hệ, sợ ảnh hưởng uy tín. Dù vậy, một số fan vẫn bênh vực, cho rằng lỗi thuộc về nhà cung cấp chứ không phải cô.
3. Liu Mama – “Nước thần kỳ” chữa ung thư và cú lừa người tiêu dùng
Ai liên quan? : Liu Mama (Lưu Mẹ Mẹ, tên thật không công khai đầy đủ), một livestreamer trên Douyin, nổi tiếng với các sản phẩm “sức khỏe” nhắm vào người trung niên và lớn tuổi.
Chuyện gì đã xảy ra? : Năm 2023, Liu Mama bán “nước thần kỳ” (tên gọi “Thần Thủy” hoặc “Miracle Water”) với giá 1.000 NDT/lít (khoảng 3,5 triệu VND), quảng cáo là “chữa ung thư, tiểu đường, và tăng tuổi thọ”. Cô kể chuyện bịa về “người chồng ung thư giai đoạn cuối được cứu sống” và “bí kíp gia truyền từ Tây Tạng”. Thực tế, sản phẩm chỉ là nước lọc đóng chai hoặc pha thêm chất tạo màu, không có bất kỳ kiểm định y tế nào từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Trung Quốc (CFDA). Hàng triệu người mua, đặc biệt là người già, bị lừa hàng chục triệu NDT. Vụ việc bị phanh phui khi một khách hàng gửi mẫu nước đi kiểm tra và tố cáo trên Weibo.
Xử lý ra sao? : Sau điều tra từ cơ quan quản lý thị trường Thượng Hải, Liu Mama bị phạt 2 triệu NDT (khoảng 280.000 USD) vào tháng 8/2023 vì “quảng cáo sai sự thật” và “lừa đảo”. Tài khoản Douyin của cô bị khóa vĩnh viễn, và cô phải hoàn tiền một phần cho nạn nhân dưới áp lực pháp lý. Không có thông tin về việc cô bị tù, nhưng cô biến mất khỏi mạng xã hội sau đó.
Phản ứng công chúng: Cộng đồng mạng phẫn nộ, hashtag #LiuMamaMiracleWater Scam đạt hơn 50 triệu lượt xem trên Weibo trước khi bị kiểm duyệt. Người dùng gọi cô là “kẻ vô đạo đức nhất Douyin”, và nhiều video “bóc phốt” được đăng tải, cho thấy nước chỉ là “nước lã giá cắt cổ”. Không có nhãn hàng cụ thể liên quan, nhưng vụ việc khiến người tiêu dùng mất niềm tin vào các sản phẩm sức khỏe trên livestream. Một số người đòi kiện tập thể, nhưng không rõ kết quả.
4. Xinba (Zhao Siming) – Bán hàng xa xỉ giả và chiêu trò “bơm” view
Ai liên quan? : Zhao Siming, biệt danh Xinba, là livestreamer trên Kuaishou, nổi tiếng với các sản phẩm xa xỉ như túi Louis Vuitton, đồng hồ Rolex, và rượu ngoại.
Chuyện gì đã xảy ra? : Năm 2022, Xinba bị tố bán hàng giả: túi “Louis Vuitton chính hãng” hóa ra là nhái từ các xưởng nhỏ ở Quảng Đông, đồng hồ “Rolex” không có giấy chứng nhận. Anh còn bị phát hiện thuê “quân đoàn nước” để tăng lượt xem và bình luận, tạo cảm giác “đông khách”. Một buổi livestream của anh từng đạt 10 triệu view, nhưng sau điều tra, hơn 70% là giả.
Xử lý ra sao? : Xinba bị phạt 1,2 triệu NDT (khoảng 170.000 USD) vào cuối 2022 vì “quảng cáo sai sự thật” và “lừa đảo người tiêu dùng”. Anh bị cấm livestream 6 tháng, và tài khoản Kuaishou bị giảm tương tác đáng kể sau khi trở lại.
Phản ứng công chúng : Fan của Xinba chia hai phe: một bên tẩy chay vì “mua túi fake giá thật”, một bên vẫn ủng hộ vì “giá rẻ hơn hàng auth”. Các thương hiệu xa xỉ không chính thức lên tiếng, nhưng cộng đồng mạng đặt biệt danh cho anh là “vua hàng giả”, khiến uy tín lao dốc thảm hại.
Khi niềm tin bị đánh cắp
Những vụ “phốt” nói trên chỉ là đại diện số ít cho hàng trăm phi vụ tại Trung Quốc và đủ cho thấy mặt tối của livestream bán hàng tại xứ tỷ dân: nơi tham vọng lợi nhuận vượt qua đạo đức kinh doanh. Hàng giả, quảng cáo sai sự thật, và chiêu trò lừa đảo không chỉ khiến người tiêu dùng mất tiền oan, mà còn làm lung lay ngành công nghiệp từng được xem là tương lai của thương mại điện tử.
Dù bị phạt tiền, cấm sóng hay tẩy chay, những livestreamer này để lại bài học đắt giá: trong thế giới số, danh tiếng có thể lên nhanh, nhưng sụp đổ còn nhanh hơn. Lần tới khi xem livestream, bạn sẽ tin tưởng bao nhiêu vào những lời mời chào?
VietBF@ Sưu tập
