Tổng thống Donald Trump gần đây gửi một lá thư cho Iran để đề xuất đàm phán về việc cắt giảm chương trình hạt nhân, nếu không ông sẽ có hành động quân sự. Nhưng nhà lãnh đạo Mỹ không đợi lâu, mà đã quyết định tấn công lực lượng Houthi đồng minh của Iran.
Đại giáo chủ Iran Ali Khamenei. (Ảnh: AP)
Vài ngày trước, lá thư của Tổng thống Trump được chuyển đến lãnh đạo tối cao của Iran, trong đó nêu ra 2 lựa chọn: Đàm phán thỏa thuận chấm dứt chương trình hạt nhân của Iran hoặc Mỹ sẽ hành động quân sự để phá hủy nó. Bức thư được gửi đi vào thời điểm có vẻ chưa xuất hiện điều kiện thuận lợi nào để hai bên có thể trò chuyện, chưa nói đến việc tiến tới thỏa thuận.
"Tất cả các lựa chọn đều được đưa ra. Nếu Iran không giao nộp... tên lửa, dừng làm giàu hạt nhân và vũ khí hóa… họ có thể phải đối mặt với một loạt hậu quả khác", Cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng Michael Waltz phát biểu trên chương trình của đài ABC ngày 16/3.
Những phát biểu của ông Waltz được đưa ra khi Mỹ thực hiện một cuộc tấn công lớn vào lực lượng Houthi thân Iran ở Yemen. Trong một tuyên bố đăng trên mạng xã hội, ông Trump tuyên bố: “Nếu Tehran không chấm dứt hỗ trợ cho họ NGAY LẬP TỨC, Mỹ sẽ bắt họ phải chịu hoàn toàn chịu trách nhiệm và chúng tôi sẽ không tử tế".
Iran nhanh chóng đáp trả tương tự. "Nếu bị đe dọa, Iran sẽ có phản ứng thích hợp và tàn khốc", Thiếu tướng Hossein Salami, chỉ huy của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo, tuyên bố.
Trong bài đăng trên mạng xã hội X ngày 16/3, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi viết: "Chính phủ Mỹ không có thẩm quyền hoặc tư cách quyết định chính sách đối ngoại của Iran. Kỷ nguyên đó đã kết thúc năm 1979", ngụ ý nhắc đến cuộc cách mạng Hồi giáo bắt đầu bằng vụ chiếm giữ Đại sứ quán Mỹ tại Tehran.
Để đáp trả các cuộc tấn công ở Yemen, ngày 16/3, Houthi tuyên bố đã bắn 18 tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình cùng một máy bay không người lái vào tàu sân bay USS Harry S. Truman và các tàu hộ tống ở Biển Đỏ.
Dù những cuộc trao đổi gay gắt giữa Iran và Mỹ không phải chuyện mới, nhưng ông Waltz cho biết cuộc tấn công vào Houthi vào cuối tuần qua khác biệt cả về quy mô và cách thức.
Ông cáo buộc Iran “nhiều lần tài trợ, cung cấp nguồn lực, huấn luyện và giúp Houthi tấn công không chỉ vào các tàu chiến của Mỹ mà cả thương mại toàn cầu, giúp Houthi chặn 2 trong số các tuyến đường biển chiến lược nhất thế giới.
Báo cáo mà Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) công bố trong tháng này cho thấy Iran đã tăng đáng kể sản lượng urani làm giàu cấp độ cao và tiếp tục tăng dự trữ vật liệu gần cấp độ vũ khí, rút ngắn thời gian cần thiết để có thể sản xuất thiết bị hạt nhân.
"Nếu Iran muốn có thỏa thuận, con đường bắt đầu bằng việc ngừng các hoạt động leo thang hạt nhân, thực hiện các nghĩa vụ bảo vệ, xây dựng lòng tin quốc tế và cho phép IAEA đảm bảo chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích hòa bình", ông Howard Solomon, đại diện tạm thời của Mỹ tại IAEA, phát biểu tại cuộc họp của tổ chức này ngày 4/3.
Mỹ và các cường quốc châu Âu đã tiến tới thỏa thuận với Iran vào năm 2015, nhưng sau đó ông Trump đã rút, gọi đó là "thỏa thuận tồi".
Những yêu cầu mới của chính quyền Tổng thống Trump có vẻ vượt ra khỏi các điều khoản của thỏa thuận đó. Khi được hỏi những điều kiện nào sẽ dẫn đến việc Mỹ can thiệp quân sự vào Iran, người phát ngôn Hội đồng An ninh quốc gia Brian Hughes nói với Washington Post: "Iran phải chứng minh họ đã giải tán chương trình làm giàu hạt nhân và vũ khí của mình".
Ông Hughes cho biết, trong thư gửi đến lãnh đạo Iran, Tổng thống Trump "nói rõ rằng có hai cách để xử lý Iran: Bằng quân sự hoặc tiến tới thỏa thuận”.
“Chúng tôi hy vọng Iran đặt lợi ích của người dân và đất nước lên trên hết”, ông Hughes nói.
Không khuất phục khi bị bắt nạt
Anh, Pháp và Đức gần đây tổ chức các cuộc đàm phán kín với đại diện của Iran tại Geneva. Các điều khoản phạt trong thỏa thuận năm 2015 cùng với nghị quyết liên quan của Liên Hợp Quốc sẽ hết hạn vào tháng 10 năm nay.
Bộ Ngoại giao Đức cho biết châu Âu sẽ tiếp tục tham gia. Các quốc gia ở Vịnh Ba Tư khẳng định sẵn sàng đóng vai trò trung gian giữa Mỹ và Iran.
Tuần trước, ông Araghchi bí mật gặp người đồng cấp tại Oman, nơi từng là địa điểm diễn ra các cuộc đàm phán bí mật nhưng không thành công giữa Mỹ và Iran dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden.
Bức thư của ông Trump gửi cho Đại giáo chủ Iran Ali Khamenei được cựu Ngoại trưởng UAE Anwar Gargash chuyển đến hôm 12/3. Nhưng ngay khi bức thư của ông Trump được chuyển đến Tehran, chính quyền Mỹ đã công bố các lệnh trừng phạt mới đối với ngành công nghiệp dầu mỏ của Iran, như một phần của chiến dịch "gây sức ép tối đa" đối với Tehran.
Nhà lãnh đạo Khamenei gọi cách làm của ông Trump là “chiêu trò quảng cáo để đánh lừa dư luận". “Chính ‘người này’ (ông Trump) đã xé bỏ thỏa thuận năm 2015 ngay từ đầu. Nếu mục đích của chúng ta khi đàm phán là để được dỡ bỏ lệnh trừng phạt, thì đàm phán với Chính phủ Mỹ hiện tại... sẽ không xóa bỏ được chúng”, ông Khamenei nói trong bài phát biểu trước các sinh viên Iran ngày 12/3.
Ông Khamenei tái khẳng định chương trình hạt nhân của Iran chỉ phục vụ mục đích dân sự, đồng thời tuyên bố nước này sẽ không khuất phục trước "các chính phủ bắt nạt".
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran cho biết, nước này vẫn đang xem xét bức thư của ông Trump.
Ông Trump từng cho rằng Iran hiện giờ cởi mở hơn với việc đàm phán, vì nền kinh tế của nước này đang suy yếu, khiến khả năng chống chịu các lệnh trừng phạt suy giảm. Đồng tiền của Iran đã mất một nửa giá trị khi nền kinh tế khủng hoảng triền miên. Mùa đông năm nay, Iran trải qua tình trạng thiếu điện nghiêm trọng, khiến cả các văn phòng chính phủ cũng phải đóng cửa.
Trong giai đoạn tranh cử, Tổng thống Masoud Pezeshkian đưa ra chủ trương cải thiện nền kinh tế Iran thông qua việc tìm cách giảm nhẹ lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng vẫn thuộc thẩm quyền của ông Khamenei.
Israel nói thẳng quan điểm, rằng chỉ có thể ngăn chặn chương trình hạt nhân của Iran và sự hỗ trợ của nước này dành cho các lực lượng Hezbollah, Hamas và Houthi bằng hành động quân sự, và Israel muốn tiến hành cùng với Mỹ.
Dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Biden, Mỹ đã hai lần điều lực lượng không quân và hải quân giúp Israel chống lại các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái trực tiếp từ Iran. Tuy nhiên, cựu Tổng thống Biden nhấn mạnh, bất kỳ sự hỗ trợ nào cũng chỉ mang tính phòng thủ và Mỹ sẽ không xâm phạm không phận hoặc lãnh thổ của Iran hoặc tiến hành các cuộc tấn công riêng vào Iran.
Tháng trước, sau cuộc gặp với Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết "Israel và Mỹ sát cánh cùng nhau trong việc chống lại mối đe dọa từ Iran".
"Dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của Tổng thống Trump... Tôi không nghi ngờ gì rằng chúng tôi thể và sẽ hoàn thành công việc", ông Netanyahu nói.
VietBF@sưu tập
