Việc nối lại chiến dịch ở Gaza bộc lộ thách thức mới với quân đội Israel, khi nhiều quân nhân dự bị không muốn tái ngũ vì đã "tới cực hạn".
Sau gần hai tháng ngừng bắn, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) ngày 18/3 mở đợt không kích quy mô lớn nhằm vào Hamas ở Gaza với lý do nhóm vũ trang liên tục từ chối trao trả con tin. IDF tuyên bố các cuộc không kích "sẽ tiếp diễn, miễn là cần thiết" và có thể mở rộng sang những biện pháp khác.
IDF cũng dần nối lại hoạt động tác chiến trên bộ. Lính Israel ngày 21/3 tiến sâu vào lãnh thổ Gaza, cài thuốc nổ phá hủy Bệnh viện Hữu nghị Thổ Nhĩ Kỳ - Palestine, cơ sở điều trị ung thư duy nhất ở dải đất.
Loạt diễn biến dấy lên lo ngại chiến sự toàn diện giữa Israel và Hamas bùng phát trở lại. Xung đột kéo dài với Hamas cũng khiến IDF đối mặt khó khăn về quân số, khi lính thường trực bị kéo căng trên nhiều mặt trận, phải huy động lực lượng dự bị tham chiến như hồi đầu chiến dịch.
"Vấn đề quan trọng lúc này là bao nhiêu quân nhân dự bị sẽ trình diện để tái ngũ", Yaakov Amidror, cố vấn an ninh quốc gia của Thủ tướng Benjamin Netanyahu giai đoạn 2011-2013, nói.
Binh sĩ Israel xuống khỏi xe tăng tại khu vực gần biên giới với Gaza ngày 19/3. Ảnh: AFP
Chiến sự Israel - Hamas bùng phát tháng 10/2023, sau khi Hamas bất ngờ tấn công vào miền nam Israel, khiến IDF không kịp trở tay, gây thương vong lớn và bắt 251 con tin. IDF, với lực lượng thường trực 170.000 người, khi đó huy động khoảng 300.000 quân nhân dự bị, mở chiến dịch đáp trả Hamas ở Gaza.
Tại Israel, hầu hết thanh niên đủ 18 tuổi phải tham gia nghĩa vụ quân sự trong hai hoặc ba năm. Những người này sau khi xuất ngũ được đưa vào lực lượng dự bị, ước tính khoảng 450.000 người, sẵn sàng tái ngũ để bổ sung cho lực lượng thường trực lúc cấp bách.
Quân nhân dự bị Ittal Marinberg là một trong số đó. Marinberg đã hôn tạm biệt vợ con, đăng ký tái ngũ khi các tay súng Hamas đang càn quét miền nam Israel. Trước chiến sự, lực lượng dự bị đã thỏa thuận với IDF về việc tình nguyện phục vụ 30 ngày một năm, nhưng Marinberg đã phải chiến đấu liên tục 200 ngày, tham gia ba chiến dịch tấn công ở Gaza.
Israel và Hamas ngày 19/1 ngừng bắn theo thỏa thuận ba giai đoạn, giúp tạm ngừng giao tranh và các quân nhân dự bị có thể trở lại với cuộc sống và công việc thường nhật.
Nhưng sau hơn một tháng, khi giai đoạn một của thỏa thuận ngừng bắn kết thúc đầu tháng 3, các bên chưa thể nhất trí về giai đoạn hai. Nếu IDF nối lại chiến dịch tán công Gaza, Marinberg và hàng nghìn quân nhân dự bị khác có thể được gọi trở lại tham chiến.
6 quân nhân dự bị nói với Reuters tình trạng chiến tranh kéo dài khiến họ phải vật lộn để cân bằng giữa công việc, gia đình và hoạt động học tập với nhập ngũ. Họ đều thấy số lượng người xin được miễn nghĩa vụ ngày càng tăng.
Benjamin, có hai con, đã tại ngũ một tháng hồi đầu chiến sự. Anh cho biết mình muốn trở lại quân đội nhưng không thể vì vấn đề cá nhân. "Nếu tôi tái ngũ, gia đình sẽ tan vỡ. Vợ tôi không thể một mình chăm hai con. Công ty mà tôi quản lý sẽ phải đóng cửa", Benjamin nói.
"Lần đầu tiên kể từ đầu chiến sự, quân nhân dự bị có thể không quay lại", Amos Harel, nhà phân tích quốc phòng của nhật báo Israel Haaretz, bình luận với FT. "Điều này có thể trở thành rắc rối lớn nếu không có sự đồng thuận đằng sau cuộc chiến".
Nhật báo Israel Yedioth Ahronoth ngày 20/3 dẫn lời sĩ quan một đơn vị thiết giáp dự bị cho biết đơn vị của ông vẫn chưa đủ người. Đơn vị có thể phải tham chiến lần thứ ba ở Gaza trong hai tuần tới.
"Nỗ lực huy động lực lượng dự bị gặp khó khăn đáng kể. Chúng tôi cảm nhận được điều đó trong từng cuộc gọi. Tình hình không còn như một năm trước", sĩ quan này nói. Đơn vị cần 15 binh sĩ có thể luân phiên nhau nghỉ ngơi đầy đủ, nhưng hiện chỉ có 5 người.
"Nếu không tìm được thêm người, chúng tôi phải tác chiến với quân số ít hơn. Tôi sợ rằng sau một thời gian, những người nhập ngũ cũng không thể tiếp tục và rời đi. Đây là vấn đề nghiêm trọng, cần thêm sự chú ý", sĩ quan kêu gọi.
Kết quả một thăm dò hồi tháng 11/2024 cho thấy 80% người tham gia trả lời rằng động lực để nhập ngũ của họ đã giảm, vì lý do cá nhân và chính sách miễn nghĩa vụ quân sự cho nhóm người Do Thái chính thống giáo cực đoan (Haredi).
Haredi chiếm khoảng 14% trong tổng dân số 10 triệu người Israel và nhóm này được miễn trừ nghĩa vụ quân sự bắt buộc, nhưng chính sách đó ngày càng bị phản đối khi chiến sự liên miên. Tòa án tối cao Israel đã phán quyết chính sách này là vi hiến, nhưng chính phủ của Thủ tướng Netanyahu, vốn phụ thuộc vào các đồng minh Haredi, nêu rõ họ không có ý định ép buộc nhập ngũ với nhóm người này.
Theo số liệu chính thức, trong năm 2024 chỉ có khoảng vài trăm nam giới Haredi nhập ngũ trong số hơn 10.000 đơn gọi mà IDF gửi đi.
IDF không đưa ra số liệu về sự suy giảm. Lực lượng này chỉ thông báo "không có thay đổi đáng kể trong tỷ lệ nhập ngũ, và các đơn vị vẫn đang hoàn thành nhiệm vụ của họ".
Hiện chưa rõ IDF có thể kéo dài chiến sự trong bao lâu. Trong quá khứ, Israel thường chọn thực hiện các cuộc chiến ngắn và có tính quyết định, hầu hết các chiến dịch chỉ tính bằng ngày hoặc tuần, nhằm giảm thiểu gánh nặng lên lực lượng dự bị.
Hanoch Daube, cựu chỉ huy tác chiến ở Gaza, nói sự suy giảm này không thể ngăn IDF mở thêm chiến dịch trên bộ quy mô lớn nếu cần. "Nhưng nếu chiến dịch biến thành một cuộc chiến kéo dài, không có mục tiêu cụ thể thì sẽ dẫn đến kiệt sức", ông Daube cảnh báo.
Nhiều quân nhân dự bị nói họ vẫn sẽ nhập ngũ, tham gia những trận chiến họ cho là quan trọng. Một nhà nghiên cứu tham chiến gần như trong suốt năm đầu chiến sự cho biết ông sẵn sàng trở lại đơn vị xe tăng nếu được triệu tập.
"Tôi có nhiều điều không đồng ý với chính phủ của Thủ tướng Netanyahu, nhưng cuộc chiến này là đúng đắn", ông chia sẻ.
Một người bạn của ông có chung quan điểm, nhưng không còn nhiều niềm tin vào chiến dịch. "Sau ngày 7/10, tôi cảm thấy đất nước bị xé toạc, nhưng giờ thì không. Họ không thực sự cần chúng tôi như khi đó", người này nói.
