Quyết định điều quân dự bị vào Gaza của Thủ tướng Israel Netanyahu cùng kế hoạch sáp nhập Bờ Tây của Bộ trưởng Smotrich đã châm ngòi cho một làn sóng phản đối mạnh mẽ từ trong và ngoài nước, khiến triển vọng hòa bình ngày càng lùi xa.
Căng thẳng gia tăng trong nội bộ Israel
Căng thẳng trong bộ máy nhà nước Israel đã liên tục leo thang suốt tuần qua, kể từ khi Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) Eyal Zamir đối đầu trực diện với Thủ tướng Benjamin Netanyahu trong một cuộc họp căng thẳng về kế hoạch mở rộng chiến dịch Gaza, CNN dẫn lời một quan chức giấu tên cho biết.
Hàng chục nghìn quân dự bị Israel đã nhận lệnh tập trung, chuẩn bị cho một chiến dịch quy mô lớn nhằm kiểm soát Thành phố Gaza. Thế nhưng, trong hai phiên họp nội các an ninh gần đây, Tổng tham mưu trưởng Eyal Zamir đã kịch liệt phản đối, cảnh báo rằng kế hoạch này tiềm ẩn những rủi ro đặc biệt nghiêm trọng đối với 48 con tin Israel vẫn đang nằm trong tay Hamas, cũng như nguy cơ thương vong lớn cho binh sĩ. Bên cạnh đó, việc cưỡng bức di dời gần một triệu người Palestine cũng là một thách thức không nhỏ đối với chính quyền Tel Aviv.
Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) Eyal Zamir. Ảnh: The Jerusalem Post
Trong cuộc họp cuối tuần qua, ông Zamir tiếp tục thúc giục nội các cân nhắc đề xuất ngừng bắn mới nhất do Ai Cập và Qatar làm trung gian - một thỏa thuận mà Hamas đã chấp thuận. “Thỏa thuận đầy tiềm năng đã ở trên bàn đàm phán và chúng ta nên nắm lấy nó”, Tổng tham mưu trưởng IDF nhấn mạnh.
Tuy vậy, Thủ tướng Netanyahu dường như đã phớt lờ ý kiến của ông Zamir, không đưa thỏa thuận vào chương trình nghị sự, đồng thời tái khẳng định lập trường cứng rắn rằng, Israel chỉ chấp nhận một thỏa thuận toàn diện, trong đó tất cả con tin phải được thả cùng lúc.
Ông Zamir không lùi bước. Theo một số nguồn giấu tên được CNN trích dẫn, người đứng đầu Lực lượng Phòng vệ Israel cảnh báo rằng nếu Tel Aviv quyết định chiếm đóng Gaza, hệ quả tất yếu sẽ là Israel phải gánh vác trách nhiệm với toàn bộ dân thường trong dải đất này.
Tuy vậy, những cảnh báo ấy nhanh chóng bị ông Netanyahu và phe cực hữu bác bỏ. Thủ tướng Israel thậm chí còn viện dẫn lời Tổng thống Mỹ Donald Trump: “Hãy quên đi những thỏa thuận một phần… Hãy hành động hết sức và kết thúc chuyện này”, một nguồn tin cho biết. Nhiều tiếng nói trong bộ máy chính quyền Israel chỉ trích ông Zamir là “yếu đuối” và “bi quan”, đang cản trở chiến thắng của Israel trước Hamas.
Những màn khẩu chiến như vậy không phải là câu chuyện mới. Kể từ khi ông Netanyahu nhậm chức vào đầu năm 2023, căng thẳng giữa nội các và giới tướng lĩnh quân đội ngày càng sâu sắc. Trong vòng 9 tháng qua, Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã lần lượt thay thế toàn bộ các nhân vật an ninh chủ chốt còn tại nhiệm vào thời điểm xảy ra vụ tấn công ngày 7/10/2023, từ Bộ trưởng Quốc phòng, Tổng tham mưu trưởng quân đội cho đến người đứng đầu Cơ quan An ninh nội địa Shin Bet.
Tuy nhiên, khác với người tiền nhiệm, Tổng tham mưu trưởng IDF Eyal Zamir là nhân vật được chính ông Netanyahu cùng Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Katz trực tiếp bổ nhiệm. Xuất thân từng là thư ký quân sự của thủ tướng, ông Zamir ban đầu được kỳ vọng sẽ là một đồng minh tin cậy của chính phủ. Nhưng chỉ sau nửa năm, ông đã trở thành tâm điểm chỉ trích của phe cực hữu, vốn bất mãn với cách ông xử lý cuộc chiến. Việc ông Zamir công khai phản đối kế hoạch mở rộng chiến dịch Gaza càng khiến mối bất đồng thêm gay gắt, đến mức một số đồng minh của Thủ tướng Netanyahu kêu gọi ông từ chức.
Trong khi đó, làn sóng phản kháng từ nội bộ quân đội cũng đang lan rộng. Hàng trăm binh sĩ dự bị IDF tuyên bố sẽ từ chối phục vụ nếu bị triệu tập tham gia chiến dịch nhằm chiếm Thành phố Gaza. Những người lính dự bị này, tự xưng là phong trào “Lực lượng giải cứu con tin”, đã tổ chức một cuộc họp báo tại Tel Aviv hôm 2/9. Người phát ngôn Yotam Vilk khẳng định phong trào hình thành như một phản ứng trực tiếp trước cách tiếp cận của ông Netanyahu đối với vấn đề Gaza.
Trong một bức thư gửi tới Tổng Tham mưu trưởng Zamir, nhóm này kêu gọi IDF ngăn chặn chiến dịch Gaza. “Rõ ràng lệnh chiếm đóng Thành phố Gaza vượt quá mọi chuẩn mực pháp lý và đạo đức. Đó là một mệnh lệnh hoàn toàn bất hợp pháp, không được phép tuân thủ và bất kỳ binh sĩ nào chấp hành có thể sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự cũng như trách nhiệm cá nhân”, bức thư nêu rõ.
“Lằn ranh đỏ” không thể vượt qua
Trong bối cảnh đó, các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) vừa đưa ra cảnh báo cứng rắn với Israel rằng bất kỳ kế hoạch sáp nhập Bờ Tây bị chiếm đóng nào cũng sẽ vượt qua “lằn ranh đỏ”, đe dọa trực tiếp đến tinh thần của Hiệp định Abraham - nền tảng ngoại giao từng mở ra con đường bình thường hóa quan hệ song phương.
Bà Lana Nusseibeh, quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao UAE, nhấn mạnh rằng một động thái như vậy chẳng khác nào “hồi chuông báo tử” cho giải pháp hai nhà nước - phương án được cộng đồng quốc tế xem là lối thoát khả dĩ nhất cho xung đột Israel - Palestine. Lập trường này ngay lập tức được Chính quyền Palestine hoan nghênh.
Hồi tháng 8/2025, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich công bố kế hoạch xây dựng hơn 3.400 căn nhà tại khu định cư E1 ở Bờ Tây. Kế hoạch này sau đó đã được Hội đồng Quy hoạch Cấp cao thuộc Cơ quan Dân sự - một đơn vị trực thuộc Bộ Quốc phòng Israel, chính thức phê duyệt.
Dự án E1, nằm ở phía tây khu định cư Ma’ale Adumim, khi hoàn tất sẽ tạo thành dải kết nối giữa Đông Jerusalem và Ma’ale Adumim, qua đó chia cắt Bờ Tây thành hai phần tách biệt là miền bắc và miền nam. Các nhà quan sát quốc tế cảnh báo đây là “lưỡi dao” chặn đứng mọi triển vọng thành lập một Nhà nước Palestine độc lập.
Chỉ ít tuần sau, ngày 3/9, ông Smotrich tiếp tục gây tranh cãi khi công bố đề xuất sáp nhập tới 82% lãnh thổ Bờ Tây. Theo bản đồ mà ông Smotrich công bố, chỉ còn khoảng 18% lãnh thổ được dành cho người Palestine, nằm rải rác quanh 6 thành phố: Jenin, Tulkarm, Nablus, Ramallah, Jericho và Hebron.
Hiệp định Abraham năm 2020 do Mỹ làm trung gian chỉ được ký kết sau khi chính quyền Thủ tướng Netanyahu cam kết “tạm dừng” kế hoạch sáp nhập các phần của Bờ Tây. Theo bà Nusseibeh, việc tái khởi động ý tưởng ấy sẽ không chỉ phá hủy di sản ngoại giao mong manh mà còn làm suy yếu hoàn toàn tầm nhìn về một khu vực hội nhập, ổn định.
“Việc sáp nhập Bờ Tây sẽ là ranh giới đỏ đối với UAE. Nó sẽ chấm dứt nỗ lực hội nhập khu vực và làm lung lay sự đồng thuận quốc tế về một giải pháp hai nhà nước - hai dân tộc chung sống trong hòa bình, thịnh vượng và an ninh”, bà Nusseibeh nhận định.
Lập trường cứng rắn của UAE được xem là lời cảnh tỉnh hiếm hoi từ một quốc gia Arab đã bình thường hóa quan hệ với Israel. Nếu Tel Aviv tiến hành sáp nhập, viễn cảnh rạn nứt Hiệp định Abraham là hoàn toàn có thể xảy ra, kéo theo nguy cơ phá vỡ mắt xích quan trọng trong chiến lược hội nhập khu vực mà Washington đã dày công xây dựng.
Đối với Mỹ, vốn là bên bảo trợ chính của tiến trình Abraham, cảnh báo của UAE đặt nước này vào thế khó, vừa phải duy trì quan hệ đối tác an ninh với Israel, vừa phải trấn an các đồng minh vùng Vịnh rằng giải pháp hai nhà nước vẫn còn cơ hội. Trong bối cảnh Anh, Pháp cùng nhiều nước châu Âu đang xem xét công nhận Nhà nước Palestine, áp lực ngoại giao đối với Washington càng gia tăng.
Ở Trung Đông, phản ứng của UAE còn có thể tạo hiệu ứng dây chuyền. Bahrain và Maroc - hai quốc gia ký kết Hiệp định Abraham, cũng sẽ đối mặt sức ép dư luận nội bộ nếu Israel đẩy mạnh sáp nhập. Điều này có nguy cơ khiến toàn bộ kiến trúc ngoại giao mới hình thành từ năm 2020 lung lay.
Với Israel, việc thúc đẩy các chiến dịch quân sự ở Gaza không chỉ đẩy nước này vào thế đối đầu trực diện với người Palestine và cộng đồng quốc tế, mà còn khoét sâu khoảng cách với chính những quốc gia đã từng đặt niềm tin vào một thỏa thuận hòa bình. Cảnh báo từ Abu Dhabi cho thấy rằng bất kỳ động thái nào vượt quá “lằn ranh đỏ” Bờ Tây đều có thể đảo ngược tiến trình ngoại giao mà chính Tel Aviv từng coi là chiến thắng chiến lược lớn nhất của mình trong thập kỷ qua.
VietBF@ sưu tập
