Năng lực phòng không của Venezuela giữa bối cảnh Mỹ tăng hiện diện quân sự tại Caribe

[Romano]

Căng thẳng Mỹ – Venezuela ở vùng biển Caribe đang nóng lên khi Washington điều F-35 và nhiều khí tài hiện đại áp sát. Trong khi đó, Caracas triển khai mạng lưới phòng không đa tầng với S-300, Buk-M2 và Su-30, sẵn sàng đáp trả mọi kịch bản tấn công từ bên ngoài.
Căng thẳng tại vùng biển Caribe đang leo thang, làm dấy lên lo ngại về khả năng xảy ra va chạm quân sự giữa không quân Mỹ và hệ thống phòng không của Venezuela. Trong bối cảnh Washington mở rộng chiến dịch chống ma túy ở khu vực, thậm chí xem xét hành động trực tiếp nhằm vào các tổ chức trong lãnh thổ Venezuela, giới quan sát đặc biệt chú ý tới khả năng phòng không mà Caracas đang sở hữu.

Mỹ gia tăng hiện diện quân sự tại Caribe
Chiến dịch chống ma túy do chính quyền Tổng thống Donald Trump phát động ban đầu chỉ tập trung vào ngăn chặn các tuyến vận chuyển trên biển. Tuy nhiên, phạm vi và mức độ tham gia của quân đội Mỹ ngày càng mở rộng, được một số chuyên gia đánh giá là tiệm cận ngưỡng của một “xung đột vũ trang phi quốc tế”. Trong khi đó, một số quan chức trong chính quyền Trump dường như muốn thúc đẩy kịch bản xa hơn.

Minh chứng rõ nhất là việc Mỹ triển khai 10 tiêm kích tàng hình F-35B của Thủy quân lục chiến đến căn cứ cũ Roosevelt Roads tại Puerto Rico. Đây là lần đầu tiên hình ảnh chính thức của lực lượng F-35 tại khu vực được công bố. Các chuyến bay tuần tra đã được ghi nhận ngoài khơi Venezuela, làm gia tăng lo ngại ở Caracas. Bộ trưởng Quốc phòng Venezuela Vladimir Padrino López khẳng định lực lượng phòng không nước này đã theo dõi hoạt động của F-35 trong vùng thông báo bay Maiquetía. Cùng lúc đó, nhiều hình ảnh vệ tinh cho thấy Venezuela bắt đầu tái triển khai các tổ hợp tên lửa phòng không cơ động, động thái rõ ràng nhằm ứng phó trước sự hiện diện quân sự ngày càng dày đặc của Mỹ.

Bên cạnh sự xuất hiện của F-35, tiêm kích AV-8B Harrier hoạt động từ tàu tấn công đổ bộ USS Iwo Jima, UAV MQ-9 Reaper cũng thường xuyên thực hiện nhiệm vụ trinh sát và tấn công các tàu tình nghi buôn ma túy. Ít nhất 2 trong số 4 vụ tấn công bằng UAV gần đây nhằm vào các tàu khởi hành từ Venezuela. Giới phân tích không loại trừ khả năng Washington mở rộng chiến dịch từ trên biển vào sâu trong lãnh thổ Venezuela. Trong bối cảnh đó, F-35 với khả năng tàng hình và trinh sát đa nhiệm có thể trở thành lựa chọn hàng đầu nếu Mỹ tiến hành không kích.

Trước diễn biến này, Tổng thống Maduro cảnh báo sẽ ban bố tình trạng khẩn cấp toàn quốc nếu bị tấn công. Phát biểu của ông cùng những động thái triển khai khí tài cho thấy Caracas đã chuẩn bị cho kịch bản xung đột trực diện với Mỹ.

Su-30 là xương sống của Không quân Venezuela
Lực lượng không quân Venezuela (AMBV) hiện dựa chủ yếu vào 21 tiêm kích Su-30MK2V. Đây là dòng chiến đấu cơ đa nhiệm có khả năng tác chiến cả không đối không lẫn đối đất, trang bị nhiều loại vũ khí hiện đại.

Trong nhiệm vụ chiếm ưu thế trên không, Su-30 mang tên lửa R-77 (NATO gọi là AA-12 Adder) có tầm bắn khoảng 80 km, với khả năng dẫn đường quán tính kết hợp radar chủ động ở giai đoạn cuối. Loại tên lửa này còn có chế độ tự dẫn đường khi bị gây nhiễu, giúp tăng hiệu quả trong môi trường tác chiến điện tử phức tạp.

Bên cạnh đó, Su-30 còn có thể phóng các biến thể R-27 với tầm bắn từ 50 đến gần 100 km, cũng như tên lửa tầm nhiệt R-73 (AA-11 Archer) có thể được điều khiển bằng kính ngắm gắn trên mũ phi công, tạo ưu thế trong cận chiến. Trong vai trò tấn công mặt đất và trên biển, Su-30 của Venezuela có thể mang tên lửa chống hạm siêu thanh Kh-31A, đủ sức đe dọa các tàu chiến hiện đại.

Phòng không mặt đất: sự pha trộn giữa cũ và mới
Trọng tâm trong hệ thống phòng không của Venezuela nằm ở lực lượng Lục quân với sự xuất hiện của các tổ hợp hiện đại, trong đó, đáng chú ý nhất là hệ thống tên lửa S-300VM. S-300VM (NATO gọi là SA-23) là phiên bản nâng cấp sâu của S-300V, được thiết kế để đánh chặn cả máy bay, tên lửa hành trình lẫn tên lửa đạn đạo tầm trung với tốc độ đánh chặn tới Mach 7. Các biến thể tên lửa 9M82M và 9M83M có tầm bắn lần lượt 200km và 130km, tạo nên lá chắn tầm xa đáng gờm. Venezuela hiện triển khai một tiểu đoàn S-300VM tại căn cứ không quân Capitán Manuel Ríos ở bang Guárico.

Xếp sau S-300VM về khả năng là tổ hợp Buk-M2 (SA-17 Grizzly), loại tên lửa tầm trung cơ động có thể bắn hạ mục tiêu ở độ cao tới 24km và tầm xa 80km. Venezuela được cho là sở hữu 12 hệ thống Buk-M2, một phần bố trí cho hải quân bảo vệ căn cứ ven biển. Đây được đánh giá là một trong những vũ khí đáng ngại nhất đối với bất kỳ chiến dịch không kích nào.

Ngoài ra, Venezuela còn duy trì hàng chục tổ hợp S-125 Pechora-2M, biến thể nâng cấp từ hệ thống SA-3 đời 1960. Phiên bản này được lắp trên khung gầm cơ động, tên lửa cải tiến với ngòi nổ và đầu dò hiện đại hơn.

Ở tầng thấp, Venezuela trang bị khoảng 300 khẩu pháo phòng không ZU-23-2 cỡ 23mm, hiện đại hóa với hệ thống điều khiển hỏa lực điện tử quang học. Loại pháo này hữu hiệu trong việc đối phó UAV, trực thăng và mục tiêu bay thấp. Bên cạnh đó, Venezuela còn sở hữu số lượng lớn tên lửa vác vai Igla-S – ước tính tới 5.000 quả – cùng một số hệ thống RBS-70 do Thụy Điển sản xuất. Đây là mối đe dọa nghiêm trọng đối với các mục tiêu bay thấp như trực thăng tấn công hay tên lửa hành trình.

Hải quân Venezuela đóng vai trò bổ sung với một số hệ thống Buk-M2 và Igla-S triển khai bảo vệ căn cứ ven biển. Tàu hộ vệ Almirante Brión thuộc lớp Mariscal Sucre được trang bị bệ phóng Mk 29 cùng tên lửa Sea Sparrow/Aspide. Tuy nhiên, tình trạng kỹ thuật và khả năng sẵn sàng chiến đấu của tổ hợp này hiện chưa rõ ràng.

Thách thức với Mỹ nếu xung đột nổ ra
Tổng thể, mạng lưới phòng không Venezuela là sự pha trộn giữa các vũ khí hiện đại và các hệ thống cũ được nâng cấp. Điểm nổi bật nhất là tính cơ động cao của phần lớn tổ hợp, khiến việc trinh sát và khóa mục tiêu không hề đơn giản. Sự xuất hiện bất ngờ của các hệ thống như Buk-M2 hay S-300VM có thể gây ra rủi ro lớn, buộc Washington phải tính đến việc sử dụng vũ khí tấn công ngoài tầm với chi phí cao, đồng thời huy động lực lượng chế áp phòng không đi kèm.

Trong kịch bản Mỹ tiến hành chiến dịch không kích trực diện vào Venezuela, giới phân tích dự đoán Washington sẽ phải dựa chủ yếu vào F-35 và các loại vũ khí tấn công tầm xa, kết hợp với phương tiện chế áp điện tử và tìm kiếm cứu nạn chiến đấu. Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa với chi phí rất lớn và nguy cơ thương vong khó tránh khỏi.

Trong bối cảnh Mỹ tăng cường hiện diện quân sự ở Caribe, nguy cơ va chạm giữa hai bên ngày càng hiện hữu. Một khi xung đột nổ ra, Venezuela có thể khó ngăn chặn toàn bộ sức mạnh không quân Mỹ, song chắc chắn sẽ khiến Washington phải trả giá đắt cho mọi hành động can thiệp.