Ngọc tỉ truyền quốc là biểu tượng quyền lực của Hoàng đế trong lịch sử Trung Quốc. Nghiên cứu của các nhà sử học nước này cho biết, chiếc ngọc tỉ đầu tiên - ngọc tỉ truyền quốc của Tần Thủy Hoàng - được làm ra từ "tuyệt thế bảo ngọc" Ḥa Thị Bích với nhiều truyền thuyết ly kỳ.
Ngọc tỉ truyền quốc là ǵ?
Ngọc tỷ truyền quốc được hiểu đơn giản là một chiếc ấn có khả năng
chứng minh thân phận và quyền uy của Hoàng đế Trung Quốc thời cổ đại.
Trong lịch sử phong kiến Trung Quốc, các quan lại thường sử dụng một chiếc ấn lớn gọi là “quan ấn”. Ấn tín này được Hoàng đế ban cho các quan, dùng để xác nhận thân phận và quyền lực của quan viên đó. Nói cách khác, ngọc tỉ chính là “quan ấn” của Hoàng đế, cũng là
ấn tín quyền lực nhất trong “thiên hạ”.
"Ngọc tỉ" thời Bắc Tống, trưng bày tại Bảo tàng Thượng Hải.
Nguồn gốc của ngọc tỉ
Theo bài viết “Bí ẩn ngọc tỉ truyền quốc” đăng trên trang báo điện tử China.com, lịch sử ghi chép lại rằng ngọc tỉ truyền quốc là ấn tín từ Tần triều truyền lại cho các Hoàng đế đời sau.
Hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Trung Hoa
Tần Thủy Hoàng sau khi thống nhất 6 nước thời Chiến Quốc đă hạ lệnh khắc một chiếc ngọc tỉ dành cho Hoàng đế, tên gọi là
“Thiên tử tỉ”. Theo các thư tịch cổ của Trung Quốc ghi lại, ngọc tỉ làm bằng bạch ngọc, mặt chính có khắc 8 chữ
“Thụ mệnh vu thiên, kí thọ vĩnh xương” do
Thừa tướng Lí Tư viết bằng chữ triện, trở thành tín vật chứng minh hoàng quyền do thần thánh ban tặng và
hợp thức hóa nền thống trị của Tần Thủy Hoàng.
Kể từ Tần Thủy Hoàng, các Hoàng đế Trung Hoa luôn xem ngọc tỉ truyền quốc là vật tượng trưng quyền lực vô cùng quan trọng, là biểu tượng của sự thống nhất thiên hạ. Chiếc ấn huyền thoại này không chỉ trở thành mục tiêu tranh đoạt và hăm hại lẫn nhau của các thế lực phong kiến, mà c̣n được xem là báu vật chốn hậu cung trong các vương triều Trung Quốc cổ đại.
Người giành được ngọc tỉ mặc nhiên có thể diễn giải bản thân là “thụ mệnh vu thiên” – tức là người
nhận được sự ủy thác của trời. Ngược lại, một vương triều để mất ngọc tỉ cũng được xem là dấu hiệu “khí số đă tận”. Tương tự, một vị hoàng đế khi đăng cơ nếu như không sở hữu ngọc tỉ trong tay th́ cũng bị gọi là “hoàng đế tự phong”, và những chiếu thư của “hoàng đế tự phong” không có ấn chương của ngọc tỉ cũng không nhận được sự tin tưởng. Chính v́ vậy, trong các triều đại về sau này, khi ngọc tỉ của Tần Thủy Hoàng đă "mất tích", các nhà thống trị đă phải lựa chọn biện pháp chế tạo ngọc tỉ truyền quốc riêng để đảm bảo quyền lực của vương triều.
Ngọc tỉ truyền quốc và “tuyệt thế bảo ngọc” huyền thoại trong lịch sử Trung Quốc
Tương truyền, ngọc tỉ truyền quốc của Tần Thủy Hoàng được khắc từ miếng ngọc
Ḥa Thị Bích (tức miếng ngọc họ Ḥa). Thư tịch cổ của Trung Quốc đều viết rằng, Ḥa Thị Bích là
“tuyệt thế bảo ngọc” cổ kim hiếm thấy, những truyền thuyết về ngọc tỉ truyền quốc cũng được bắt nguồn từ miếng ngọc này.
Thời Xuân Thu, người nước Sở tên
Biện Ḥa t́m được trong núi sâu một miếng ngọc thô. Biện Ḥa tin chắc miếng ngọc là báu vật hiếm trên đời, bèn đem dâng lên Sở Lệ Vương. Lệ Vương không thể phán đoán lai lịch miếng ngọc, bèn cho gọi thợ ngọc tới phân biệt. Tuy nhiên ngọc trong đá không dễ để nhận biết, thợ ngọc của vua Sở khẳng định đó chỉ là một ḥn đá tầm thường. Biện Ḥa sau đó bị khép tội khi quân và chặt đứt chân trái.
Sau này Sở Vũ Vương kế vị, Biện Ḥa lại đem ngọc dâng tặng. Tuy nhiên, Sở Vũ Vương và thợ ngọc thêm một lần khiến Biện Ḥa oan uổng, bị phán tội khi quân và chặt nốt chân phải. Đến Sở Văn Vương lên ngôi, Biện Ḥa tuổi đă cao lại mang ngọc đến kêu khóc, Văn Vương mới sai người đem đá bổ ra, quả nhiên đă khắc được một miếng “tuyệt thế bảo ngọc”. Từ đó, miếng ngọc trên mới được đặt theo tên của Biện Ḥa, gọi là Ḥa Thị Bích.
Truyền thuyết về Ḥa Thị Bích
Điều kỳ lạ là, sau khi Ḥa Thị Bích ra đời, những câu chuyện và truyền thuyết ly kỳ xoay quanh miếng ngọc này xảy ra liên tiếp.
Thời Sở Uy Vương,
Chiêu Dương lập đại công cho nước sở, được ban tặng Ḥa Thị Bích. Về sau Chiêu Dương du ngoạn Xích Sơn, bên dưới Xích Sơn có đầm nước rất sâu. Chiêu Dương là người ham thích khoa trương, bèn bày tiệc đăi khách trên lầu cao cạnh đầm, đồng thời mang Ḥa Thị Bích ra cho mọi người cùng thưởng thức. Truyền thuyết kể lại, lúc đó trong đầm bất ngờ xuất hiện một con ḱnh ngư, xung quanh là hàng đàn cá nhỏ. Mọi người đều cảm thấy hiếu kỳ cho nên mới chạy tới xem cá. Khi tất cả trở lại bàn tiệc th́ Ḥa Thị Bích đă biến mất! Chiêu Dương nghi ngờ là môn hạ Trương Nghi lấy trộm, bèn dùng cực h́nh tra khảo Trương đến mức gần hấp hối mới thả ra. Về sau Trương Nghi bỏ Sở theo Ngụy, cuối cùng đầu quân làm mưu sĩ cho nhà Tần, trực tiếp đối đầu nước Sở. Kết cục, Ḥa Thị Bích không rơ tung tích, c̣n nước Sở th́ thêm một kẻ thù.
Sự thực Ḥa Thị Bích không phải do Trương Nghi lấy trộm. Chiêu Dương vốn có thế lực rất lớn ở nước Sở, đă treo thưởng ngàn lượng vàng để t́m ra tung tích Ḥa Thị Bích. Do t́nh h́nh nghiêm trọng, kẻ trộm ngọc không thể “tẩu tán” Ḥa Thị Bích trong suốt một thời gian dài.
Măi tới sau này, Ḥa Thị Bích bất ngờ xuất hiện tại kinh đô Hàm Đan của nước Triệu và được thái giám Cù Hiền dùng 500 lượng vàng mua về. Cù Hiền vô cùng yêu thích miếng ngọc này. Tuy nhiên,
Triệu Huệ Văn Vương sau khi biết chuyện đă nhiều lần ám chỉ Cù Hiền phải tặng ngọc cho ḿnh. Cù Hiền không chịu, Triệu Vương bèn điều binh tới tận nhà Cù Hiền cướp lấy Ḥa Thị Bích.
Hoàn bích quy Triệu
Câu chuyện Ḥa Thị Bích tại nước Triệu gây tiếng vang rất lớn, cuối cùng đến tai của
Tần Chiêu Nhương Vương.
Tần Vương viết một phong thư cho Triệu Huệ Văn Vương, đ̣i dùng 15 ṭa thành đổi lấy Ḥa Thị Bích. T́nh h́nh khi ấy Tần mạnh Triệu yếu, Triệu Vương lại luyến tiếc bảo ngọc cho nên không biết xử trí ra sao. May nhờ hiền tài Lạn Tương Như ra mặt giúp sức, Triệu Vương mới giữ được ngọc quư, từ đó mới xuất hiện điển tích Lạn Tương Như “hoàn bích quy Triệu”.
Năm 228 TCN, Tần diệt Triệu, Ḥa Thị Bích lọt vào tay nước Tần.
Các nhà nghiên cứu Trung Quốc b́nh luận, những câu chuyện truyền kỳ về Ḥa Thị Bích kể từ khi “tuyệt thế bảo ngọc” này ra đời giống như một lời cảnh báo về
vận mệnh phải trở thành truyền quốc ngọc tỉ đầy phong ba của nó.
Tần Thủy Hoàng sử dụng Ḥa Thị Bích khắc thành ngọc tỉ với hy vọng biểu tượng quyền lực của bản thân sẽ được con cháu ḍng họ Doanh – họ của vương triều Tần – sẽ được lưu truyền đến muôn đời sau. Tuy nhiên, sự thực vẫn luôn tàn khốc. Tần triều nhanh chóng bị diệt vong dưới tay Hán Cao Tổ Lưu Bang, Ḥa Thị Bích/ngọc tỉ truyền quốc cũng rơi vào một hành tŕnh mới đầy huyền bí trong ḍng chảy thời cuộc, cuối cùng trở thành
một bí ẩn lớn trong lịch sử Trung Quốc.
vnn
Truyền thuyết Ngọc tỉ truyền quốc của Tần Thủy Hoàng
