Năm năm sau Brexit, London và Brussels lại tiến gần nhau hơn, đặc biệt là về mặt phòng thủ chung. Chuyên gia Susi Dennison cho biết người Anh hiện có ấn tượng tiêu cực về việc rời khỏi EU. Lý do chính cho việc này là Tổng thống Hoa Kỳ Trump.
*
nt-v: Thủ tướng Anh Keir Starmer hứa sẽ "thiết lập lại" quan hệ giữa Anh và EU. Liệu ông ấy có giữ lời hứa không?
Susi Dennison: Starmer đã giữ lời hứa đó. Mối quan hệ giữa EU và Vương quốc Anh hiện đang ở một vị thế hoàn toàn khác. Đặc biệt, sự hợp tác hỗ trợ Ukraine, nhằm ứng phó với những diễn biến trong chính quyền Hoa Kỳ dưới thời Donald Trump, đã dẫn đến sự phù hợp lợi ích giữa EU và Vương quốc Anh. Một số vấn đề cũ vẫn còn tồn tại, chẳng hạn như tranh chấp về quyền đánh bắt cá giữa London và Paris. Nhưng trong các cuộc thảo luận về hợp tác, những vấn đề như vậy đang dần mất đi sự chú trọng. Cả hai bên đều hiểu rằng họ phải tập trung vào những điều cốt yếu. Bầu không khí thảo luận vì thế đã thay đổi theo hướng tích cực. Đây chính là dấu hiệu đầu tiên cho thấy mối quan hệ đang được tái khởi động.
*
nt-v: Chính Donald Trump, người thù ghét EU, lại là người đã gắn kết Anh và EU lại với nhau. Liệu Brexit có được hủy bỏ một phần nhờ các thỏa thuận giữa Brussels và London không?
Có nhiều kỳ vọng vào hội nghị thượng đỉnh EU-Anh vào ngày 19 tháng 5. Sau đó, EU và Anh muốn đạt được thỏa thuận để tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng. Nhiều cuộc đàm phán song phương đã diễn ra giữa Anh và các quốc gia thành viên EU. Ngoài ra còn có sự hợp tác trong lĩnh vực năng lượng, mặc dù không phải dưới hình thức một thỏa thuận thông thường. Vấn đề ở đây là sự phối hợp vì EU và London cùng chia sẻ lợi ích chung về các vấn đề: an toàn năng lượng và năng lượng bền vững. Di cư là lĩnh vực mà sự hợp tác đặc biệt khó khăn. Bộ trưởng Nội vụ Anh Yvette Cooper cho biết có rất ít cơ hội để bắt đầu lại vấn đề di cư. Có thể chúng ta chỉ nghe được những lời ấm áp về nhu cầu hợp tác.
*
nt-v: Người Anh từng đòi hỏi có được nhiều hơn quyền tự quyết của dân tộc đối với chính sách di cư, đó là một trong những lý do dẫn đến Brexit. Vậy số lượng người di cư có giảm đi kể từ đó không?
Kể từ sau Brexit, số lượng người di cư đến Anh đã tăng lên. Tuy nhiên nhiều nhà tuyển dụng phàn nàn về tình trạng thiếu hụt lao động có tay nghề do chính sách hạn chế di cư. Kể từ sau Brexit, vấn đề di cư trở nên tồi tệ hơn. Tuy nhiên, xét về mặt dư luận vẫn có cái gọi là hiệu ứng Brexit: người Anh cảm thấy rằng phong trào Brexit đã đáp ứng được yêu cầu của họ về việc có thể kiểm soát lại tình trạng di cư trên toàn quốc. Trong các cuộc thăm dò dư luận, người Anh xem các vấn đề liên quan đến di cư ít quan trọng hơn kể từ Brexit.
*
nt-v: Điều này có vẻ nghịch lý: Mặc dù số lượng người di cư đã tăng lên, người dân lại cảm thấy tình trạng di cư được kiểm soát tốt hơn sau Brexit?
Câu chuyện chính trị xoay quanh Brexit là về việc giành lại quyền kiểm soát quốc gia trên mọi mặt trận. Kịch bản này đã gây được tiếng vang trong công chúng: người Anh cảm thấy họ có thể quay trở lại việc tự mình kiểm soát vấn đề di cư – mà vào thời điểm đó, nếu là một quốc gia thành viên EU họ đã không thể thực hiện được. Nhưng cuối cùng, việc kiểm soát những quyết định này lại không mang lại hiệu quả như mọi người mong muốn. Vẫn còn thiếu những cuộc thảo luận dựa trên thực tế về vấn đề di cư trong chính trường Anh. Nhưng các cuộc tranh luận trong giới kinh doanh Anh đã trở nên phức tạp hơn. Về mặt kinh tế, người sử dụng lao động, trường đại học và mọi công dân đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề từ Brexit và chính sách thắt chặt di cư.
*
nt-v: Người dân Anh nhìn chung nghĩ gì về Brexit? Có xu hướng muốn tăng cường hợp tác với EU thêm nữa không?
Chúng tôi đã tiến hành một cuộc khảo sát về chủ đề này tại ECFR sau khi Trump nhậm chức. Một mặt, phần lớn người Anh cho rằng Brexit là điều tồi tệ đối với đất nước. Mặt khác, phần lớn người Anh chấp nhận rằng quyết định Brexit sẽ không bị đảo ngược toàn bộ.
Kết quả khảo sát cũng cho thấy, nhìn chung, phần lớn hiện nay ủng hộ việc tăng cường hợp tác với EU. Người Anh muốn rút lại Brexit trên thực tế, nhưng không chính thức gia nhập lại EU. Điều này nghe có vẻ mâu thuẫn. Nhưng tôi nghĩ người Anh đã kiệt sức vì cuộc tranh luận về Brexit nên họ không thấy việc Anh chính thức tái gia nhập EU là điều đáng làm
*
nt-v: Với việc hiệp ước quốc phòng giữa EU và Anh sẽ được ký kết tại hội nghị thượng đỉnh vào ngày 19 tháng 5, Anh sẵn sàng hợp tác bảo vệ châu Âu đến mức nào?
Tôi quay lại với kết quả khảo sát ECFR của chúng ta. Anh Quốc là một trong những quốc gia đi đầu ở châu Âu trong việc thừa nhận cuộc chiến ở Ukraine là mối đe dọa thực sự đối với an ninh toàn châu Âu. Người Anh hiểu rằng cuộc chiến này không chỉ là chuyện chúng ta cần đưa ra quyết định đúng đắn về mặt đạo đức mà còn là điều đe dọa trực tiếp đến châu Âu. Tỷ lệ chấp nhận nhu cầu chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng ở Anh cao hơn so với nhiều quốc gia thành viên EU. Nhưng vẫn có giới hạn. Ví dụ, người Anh không muốn đầu tư nhiều tiền vào quốc phòng châu Âu hơn là đầu tư cho quốc phòng quốc gia. Và phần lớn người dân cũng không hào hứng với những ý tưởng như thành lập quân đội châu Âu.
*
nt-v: Lúc đầu bà có đề cập đến tranh chấp giữa Paris và London về quyền đánh bắt cá. Tranh chấp này đang làm chậm trễ các cuộc đàm phán về hiệp ước quốc phòng. Liệu hiệp ước có thể tan vỡ vì tranh chấp này không?
Tôi không nghĩ vậy. Có quá nhiều thứ cần được quan tâm. Có thể kể ra đây thỏa thuận Mercosur, mà EU đã ký kết mặc dù Pháp phản đối mạnh mẽ vì lý do chính trị trong nước. Chính sách thuế quan của Trump khiến thỏa thuận trở nên cần thiết đến mức sự phản đối của từng quốc gia thành viên không còn quá quan trọng nữa. Hiệp ước quốc phòng giữa London và Brussels cũng đang trở nên cần thiết do những lời đe dọa của Trump đối với các đối tác NATO. Người dân châu Âu hiện đang sợ hãi cho nên sự quan tâm của công chúng đối với quốc phòng ngày càng tăng. Do đó, sẽ có sự hiểu biết rằng phải tìm ra thỏa hiệp trong tranh chấp về quyền đánh bắt cá.
*
nt-v: Chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen đã tới London vào thứ Năm để thảo luận về khả năng hợp tác trong lĩnh vực năng lượng. Có thể nghĩ đến hình thức hợp tác nào?
Chủ đề của hội nghị thượng đỉnh 60 quốc gia tham gia hội nghị của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) vào thứ Năm là quá trình chuyển đổi năng lượng. Hoa Kỳ không cử bất kỳ đại diện cấp cao nào tới hội nghị vì chính quyền Trump đã không còn cam kết khử cacbon cho các nguồn năng lượng và họ quay trở lại với nhiên liệu hóa thạch. Trung Quốc không hề có mặt. Trung Quốc là đối tượng quan trọng trong việc bảo vệ khí hậu toàn cầu, không chỉ vì lượng khí thải lớn do họ thải ra mà còn vì tầm quan trọng đặc biệt của nước này đối với công nghệ xanh. Hội nghị là một nỗ lực nhằm thúc đẩy trở lại quy trình khử cacbon. Tôi hy vọng rằng Vương quốc Anh và EU sẽ cùng nhau hợp tác về mục tiêu phi carbon hóa và đảm nhiệm vai trò lãnh đạo toàn cầu.
*
nt-v: Những hình thức hợp tác nào còn có thể hình dung được giữa London và Brussels?
Vương quốc Anh cũng bị ảnh hưởng nặng nề bởi chính sách thuế quan của Trump như EU. Điều này tạo ra một sân chơi bình đẳng và lợi ích chung khi giao dịch với Hoa Kỳ. Vì vậy, có thể sẽ có nhiều hình thức hợp tác kinh tế khác nhau. Ngoài ra, London và Brussels sẽ hợp tác để hiện thực hóa trụ cột châu Âu của NATO, đồng thời cho Trump thấy họ sẵn sàng tự mình bảo vệ quốc phòng. Tất cả điều này sẽ dẫn đến một hệ thống đa phương trong đó EU và Anh cũng sẽ hợp tác về viện trợ phát triển quốc tế sau khi Trump ngừng viện trợ của Mỹ.
*
Lưu Thủy Hương
