Khi đệ nhất phu nhân Mỹ Rose Cleveland quen Evangeline, bà không thể gọi tên mối quan hệ này bởi hơn một thế kỷ trước, chưa có từ ngữ chỉ tình yêu giữa hai phụ nữ.
Mùa hè năm 1910, Evangeline Simpson Whipple nói với quản gia rằng họ không được di chuyển bất cứ thứ gì khi mình vắng nhà. Bà chuẩn bị đi vắng và sẽ sớm quay về.
Nhưng Evangeline không bao giờ trở lại. Khi qua đời vào năm 1930, bà được chôn cất theo di nguyện ở Italy, bên cạnh tình yêu của đời mình, người phụ nữ mà bà đã quen gần 30 năm. Người phụ nữ đó, Rose Cleveland, từng là đệ nhất phu nhân Mỹ.
Evangeline Simpson Whipple (trái) và Rose Cleveland khi còn trẻ. Ảnh: Minnesota Historical Society/New Jersey State Archives
Những bức thư, do quản gia của Evangeline ở Minnesota lưu giữ, đã được tập hợp trong một cuốn sách xuất bản năm 2019 và theo đó, mối quan hệ giữa Evangeline và Rose không phải là bạn bè thông thường.
Khi tổng thống Mỹ Grover Cleveland nhậm chức vào năm 1885, ông vẫn độc thân dù đã gần 50 tuổi. Với những tổng thống chưa kết hôn hoặc góa bụa, quy định tại Nhà Trắng yêu cầu một người thân là nữ đảm nhận vai trò đệ nhất phu nhân. Trong lịch sử Mỹ từng có khoảng 13 người phụ nữ không phải vợ của tổng thống đảm nhận vai trò này.
Rose Cleveland, em gái ông Grover, là lựa chọn phù hợp nhất. Bà được nhận xét là người đáng kính, có học thức, từng làm giáo viên tại trường dòng nữ và tác giả của nhiều cuốn sách.
Sau 14 tháng đảm nhận trọng trách, Rose được trở lại cuộc sống bình thường khi tổng thống kết hôn. Bà trở về ngôi nhà của gia đình ở vùng Thượng New York.
Rose gặp Evangeline Simpson vào mùa đông năm 1889-1890, chưa đầy một năm sau khi anh trai bà rời nhiệm sở lần đầu tiên. Grover Cleveland là tổng thống hai nhiệm kỳ duy nhất của Mỹ không đảm nhiệm các nhiệm kỳ liên tiếp.
Dường như họ gặp nhau ở Florida, nơi cả hai chủ yếu dành thời gian giao thiệp với các gia đình giàu có trong vùng. Rose lúc bấy giờ 43 tuổi và chưa kết hôn. Evangeline, khoảng 33 tuổi, vừa hưởng thừa kế tài sản từ người chồng quá cố hơn bà gần 50 tuổi.
Những lá thư chất chứa tình cảm được gửi đi bắt đầu vào tháng 4/1890, khi cả hai đã trở về nhà. Evangeline sống ở Massachusetts.
"Eve của ta! Ta quá yêu nàng! Tình yêu đó làm ta tê liệt... Ôi Eve, Eve, nàng chắc chắn không thể nhận ra nàng có ý nghĩa như thế nào với ta", Rose viết cho Evangeline trong một bức thư. "Theo mọi dấu hiệu trên Trái Đất và thiên đường, theo mọi dấu hiệu trong tâm hồn, tinh thần và thể xác, nàng là của ta, không thể thoát khỏi ta. Nàng phải chịu đựng ta suốt chặng đường còn lại, Eve...".
"Nàng là của ta, ta là của nàng, chúng ta là một và cuộc sống của chúng ta từ nay về sau cũng là một, chỉ có Chúa mới có thể chia cắt chúng ta. Ta mạnh dạn nói điều này, để cầu nguyện và sống với nó. Ta có quá táo bạo không, Eve, hãy nói cho ta biết? ... Ta sẽ đi ngủ, Eve, với những lá thư của nàng cất dưới gối", Rose viết trong một lá thứ khác gửi vào tháng 5/1890.
Vì chỉ những lá thư của Rose còn được lưu giữ nên không biết Evangeline đã phản hồi ra sao. Nhưng có một điều chắc chắn là Rose đã không biết đặt tên cho mối quan hệ giữa hai người như thế nào. "Ta không thể tìm được từ nào để nói về nó, từ thích hợp không được nói ra", bà viết. Thực tế, không có từ nào để chỉ mối quan hệ đồng giới giữa phụ nữ vào thời điểm đó.
Theo Lizzie Ehrenhalt, tác giả cuốn sách tập hợp những lá thư của Rose Cleveland gửi cho Evangeline, khái niệm "tình bạn lãng mạn" rất phổ biến đối với phụ nữ thời bấy giờ. Đó là tình cảm thân thiết về mặt cảm xúc và trí tuệ, không nhất thiết phải liên quan đến tình dục.
"Khái niệm này tạo ra một mức độ tự do nhất định cho phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ da trắng giàu có, xây dựng những mối quan hệ ít nhiều cởi mở hơn với nhau", Ehrenhalt nói.
Nhưng Ehrenhalt cho rằng mối quan hệ giữa Rose và Evangeline chắc chắn có yếu tố tình dục, bên cạnh tình yêu và những lời đường mật. Một lá thư đã mô tả "những cái ôm say đắm kéo dài đưa cả hai đến đỉnh cao của niềm vui, kết thúc hành trình tìm kiếm tình yêu".
Rose và Evangeline thường xuyên đến thăm nhau tại nhà riêng. Họ cùng đi nghỉ ở châu Âu và Trung Đông, mua chung một bất động sản ở Florida. Họ không che giấu mối quan hệ của mình với gia đình và dường như đã được chấp nhận. Rose thậm chí còn viết thư cho mẹ Evangeline để bày tỏ tình yêu dành cho con gái bà.
Mối quan hệ duy trì trong 6 năm trước khi bước ngoặt xuất hiện. Năm 1896, Evangeline khiến bạn bè và gia đình sốc khi tuyên bố đính hôn với giám mục Henry Whipple, nhà thuyết giáo Tân giáo nổi tiếng đến từ Minnesota, người hơn bà 34 tuổi.
Rất nhiều dấu hiệu cho thấy bà thực sự có tình cảm với vị giám mục. Evangeline đã viết những tâm tư của mình dành cho giám mục Whipple trong nhật ký.
Bức ảnh duy nhất được biết đến chụp Rose Cleveland (trái) và Evangeline Simpson Whipple tại khu vườn trong nhà riêng của Evangeline ở Wayland, Massachusetts. Ảnh: Massachusetts Historical Society
Rose không thể đón nhận tin tức đính hôn này một cách bình thường. Bà đã cầu xin Evangeline suy nghĩ lại. "Ta không nghĩ rằng nàng cần ta lúc này. Nhưng ta cầu xin nàng hãy cân nhắc những gì ta nói sáng nay. Ta sẽ từ bỏ tất cả nếu nàng cố gắng một lần nữa để trở về bên ta", Rose viết trong một bức thư.
Evangeline kết hôn với giám mục Whipple vào ngày 22/10/1896. Ba tuần sau, Rose lên đường tới châu Âu cùng một người bạn nữ và không trở về nước trong ba năm liền.
Rose vẫn tiếp tục viết thư cho Evangeline, nhưng những lời lẽ yêu thương dần phai nhạt. Bà ngừng gọi Evangeline bằng biệt danh thân mật và ký tên dưới những lá thứ bằng chữ "R.E.C" trang trọng hơn, viết tắt tên đầy đủ của bà, Rose Elizabeth Cleveland.
Ngày 16/9/1901, giám mục Whipple qua đời tại nhà riêng ở Minnesota. Ngay sau đó, những bức thư thân mật Rose gửi cho Evangeline lại tiếp tục.
Trong 9 năm tiếp theo, những bức thư giữa họ mang một nét mới, không còn cuồng nhiệt như thuở ban đầu mà nhẹ nhàng, nội tâm hơn. Evangeline vẫn sống ở Minnesota. Những chuyến viếng thăm nhà nhau được nối lại.
Năm 1909, Rose đã ngoài 60 tuổi và cảm thấy mệt mỏi với việc phải di chuyển quá nhiều. "Ta cần nàng và cuộc đời không đủ dài để mãi chờ đợi", bà viết.
Một năm sau, anh trai của Evangeline bị ốm nặng khi đang sống ở Italy. Evangeline và Rose vội vã đến Italy, hai người ở chung cabin trên con tàu vượt Đại Tây Dương.
Khi người anh qua đời hai năm sau đó, Rose và Evangeline tiếp tục sống cùng nhau tại ngôi làng Bagni di Lucca thuộc vùng Tuscany, Italy. "Tôi tin rằng họ cảm thấy mình gắn bó với Italy, nơi mọi người có thể tự do yêu đương, tự do có một mối quan hệ mà không bị ai khác xen vào", Ehrenhalt nhận xét.
Khi Thế chiến I nổ ra vào năm 1914, Rose và Evangeline đã tổ chức và cấp tiền cho các nỗ lực cứu trợ, đặc biệt là với những người tị nạn tràn vào Tuscany năm 1917. Sau đó, đại dịch cúm Tây Ban Nha ập đến. Trong khi chăm sóc một người bạn bị ốm, Rose đã nhiễm virus. Bà qua đời vào ngày 22/11/1918 ở tuổi 72.
Evangeline viết thư cho con gái giám mục Whipple để kể về nỗi đau khổ của mình: "Ánh sáng đã tắt. Mất đi linh hồn cao quý và vĩ đại này là một nỗi đau mà tôi không thể vượt qua".
Evangeline sống thêm 12 năm nữa. Bà đã viết một cuốn sách về Tuscany và dành tặng nó cho Rose. Evangeline qua đời vì bệnh viêm phổi và suy thận ở London vào năm 1930.
Năm 1969, một hậu duệ của giám mục Whipple đã tặng bộ sưu tập chứa nhiều giấy tờ liên quan đến gia đình cho Hiệp hội Lịch sử Minnesota. Khi nhân viên phát hiện ra những bức thư tình, một bản ghi nhớ đã được đưa ra, cảnh báo rằng nhiều bức thư "cho thấy mối quan hệ đồng tính luyến ái tồn tại giữa hai người phụ nữ" và nên được giữ kín với công chúng.
Lệnh giữ bí mật đó được dỡ bỏ vào năm 1978. Các nhà sử học đã đề cập đến những bức thư này suốt nhiều năm, nhưng chúng chưa bao giờ được xuất bản đầy đủ trước cuốn sách của Ehrenhalt và đồng tác giả Tilly Laskey năm 2019.
"Luôn có những người phụ nữ yêu những người phụ nữ khác trong mọi thời kỳ lịch sử", Ehrenhalt viết.
VietBF@sưu tập
