Theo như cuộc xâm lược Ukraine của Nga là tâm điểm của những bất đồng này. Trong khi Nga tiếp tục chiến dịch quân sự, Trung Quốc đã âm thầm hỗ trợ bằng cách cung cấp các mặt hàng lưỡng dụng, khiến những rạn nứt và hệ lụy địa chính trị sâu sắc giữa trục Trung - Nga và phương Tây đã phơi bày rõ rệt hơn bao giờ hết trong chuyến thăm Trung Quốc gần đây của Tổng thống Nga Vladimir Putin.
(Từ trái sang) Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bắt tay trong lễ ký kết sau cuộc hội đàm tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 16/5/2024. (Ảnh: Sergei Bobylyov/Pool/AFP/Getty Images)
Mặc dù hai nhà lãnh đạo Trung - Nga đã gặp gỡ hơn 40 lần, song chuyến thăm cấp nhà nước của ông Putin tới Bắc Kinh vào ngày 16/5 vừa qua không chỉ là một cuộc gặp ngoại giao thông thường, mà còn là dấu hiệu cho thấy sự leo thang không thể đảo ngược trong thế đối đầu giữa hai khối.
Cuộc xâm lược Ukraine của Nga là tâm điểm của những bất đồng này. Trong khi Nga tiếp tục chiến dịch quân sự, Trung Quốc đã âm thầm hỗ trợ bằng cách cung cấp các mặt hàng lưỡng dụng, khiến Washington xem Bắc Kinh như một "đồng phạm" trong cuộc chiến.
Tại Bắc Kinh, hai nhà lãnh đạo đã tái khẳng định mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước, cam kết ủng hộ lẫn nhau trong các vấn đề cốt lõi. Tuy nhiên, theo một quan chức Mỹ, ông Putin đã nhiều lần đề nghị Trung Quốc hỗ trợ quân sự mạnh mẽ hơn để giành chiến thắng ở Ukraine, một yêu cầu mà ông Tập chỉ đáp ứng một phần bằng cách tăng cường cung cấp các mặt hàng lưỡng dụng, đồng thời tránh cung cấp vũ khí sát thương.
Những diễn biến này cho thấy hy vọng về một sự hòa giải giữa hai khối dường như đã tan biến. Chuyến thăm của ông Putin đã củng cố thêm mối quan hệ đối tác chiến lược giữa Nga và Trung Quốc, đồng thời làm trầm trọng thêm những chia rẽ địa chính trị vốn đã sâu sắc, đặt ra những thách thức mới cho trật tự thế giới hiện tại.
Theo nhiều nguồn tin ngoại giao, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã bày tỏ sự thất vọng với các quốc gia thành viên của tổ chức NATO kể từ tháng 4. Washington cảnh báo rằng Ukraine có thể đối mặt với tình thế cực kỳ nguy khốn trừ khi Trung Quốc chấm dứt hỗ trợ Nga. Mỹ cũng thúc giục các đồng minh tăng cường áp lực lên Trung Quốc.
Đáp lại, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã lần lượt gặp gỡ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào giữa tháng 4 và đầu tháng 5. Hai nguyên thủ quốc gia Đức và Pháp đã kêu gọi ông Tập hạn chế xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng sang Nga. Ông Tập đã đồng ý tăng cường kiểm soát nhưng không cam kết chấm dứt hoàn toàn hoạt động này.
Vấn đề này không chỉ là một bất đồng giữa phương Tây và trục Trung - Nga, mà còn tiềm ẩn nguy cơ đẩy mối quan hệ vốn đã nguội lạnh giữa Mỹ và Trung Quốc xuống một nấc thang mới của căng thẳng.
Cuộc đối đầu Mỹ - Trung đã trải qua ba giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên tập trung vào các vấn đề như gián điệp mạng, phát triển công nghệ cao và bành trướng quân sự của Trung Quốc. Giai đoạn thứ hai leo thang với đại dịch COVID-19, khi Mỹ phẫn nộ trước cách xử lý của Trung Quốc.
Giai đoạn thứ ba chứng kiến sự cạnh tranh với những căng thẳng chưa từng có. Washington coi Nga là "kẻ phá hoại trật tự hiện tại" và coi Trung Quốc là kẻ thù khi hỗ trợ Nga. Bắc Kinh lại cho rằng trật tự do Mỹ dẫn đầu cần được thay đổi.
Sự khác biệt trong quan điểm về trật tự thế giới khiến việc tìm kiếm sự thỏa hiệp trở nên vô cùng khó khăn. Với việc bầu cử tổng thống Mỹ đang cận kề, nhiều chính trị gia Mỹ đang ủng hộ lập trường cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Một bài báo gần đây của Bộ Ngoại giao Mỹ, do cựu phó cố vấn an ninh quốc gia Matthew Pottinger và cựu Dân biểu Mike Gallagher đồng tác giả, đã kêu gọi Mỹ tìm kiếm một chiến thắng toàn diện trước Trung Quốc thay vì chỉ quản lý sự cạnh tranh.
Trong khi đó, Trung Quốc cũng đang theo đuổi chính sách cứng rắn hơn với Hoa Kỳ. Theo các chuyên gia phương Tây, điều này có thể một phần do Tổng thống Putin đã gieo rắc những nghi ngờ về ý đồ của Mỹ đối với Trung Quốc, thậm chí truyền đạt cho ông Tập những thông tin mang tính chất thuyết âm mưu.
Các chuyên gia cho rằng, trong thời gian diễn ra các cuộc biểu tình tại Hong Kong năm 2019 - 2020, ông Putin đã ám chỉ với ông Tập rằng đây là bằng chứng cho thấy Mỹ muốn lật đổ chế độ cộng sản Trung Quốc. Những luận điệu tương tự có thể đã được ông Putin lặp lại trong chuyến thăm Trung Quốc gần đây.
Sự đối đầu Mỹ - Trung ngày càng gia tăng đòi hỏi các quốc gia trên thế giới phải có những phản ứng phù hợp. Các đồng minh của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Canada và các nước châu Âu cần phối hợp chặt chẽ chính sách đối với Trung Quốc, tập trung vào tái cấu trúc chuỗi cung ứng và tăng cường hợp tác an ninh.
Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là ngăn chặn sự đối đầu này leo thang thành xung đột quân sự. Việc duy trì liên lạc và đối thoại với Trung Quốc là vô cùng cần thiết đối với Mỹ và các đồng minh trong bối cảnh hiện nay. Một cuộc chiến tranh nóng sẽ không mang lại lợi ích cho bất kỳ bên nào.
