Cuộc đấu khẩu giữa ông Zelensky và ông Trump - được cho có mang lại nguy cơ làm rạn nứt thêm mối quan hệ liên minh đã giúp Ukraine tồn tại trong suốt cuộc chiến với Nga - từng có tiền lệ và xảy ra với ông Biden.
Thế giới vừa chứng kiến cuộc tranh luận nảy lửa giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng.
Câu hỏi đặt ra là liệu cuộc đấu khẩu này có phải là sự bùng nổ tự phát hay là một diễn biến được sắp đặt sẵn để “ghi hình”, như lời ông Trump nói ngay sau cuộc gặp rằng “đây sẽ là một chương trình ti vi tuyệt vời”?
Cuộc tranh cãi bất ngờ?
Theo tờ The New York Times, ba nguồn tin biết rõ những gì đã diễn ra trước cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky cho biết cả ông Trump và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đều không tìm cách phá hỏng thỏa thuận khoáng sản mà ông Zelensky được cho là sẽ ký tại Washington.
Thay vào đó, những người này nói rằng ông Zelensky dường như đã kích động hai nhà lãnh đạo Mỹ bằng cách "không cảm ơn Mỹ đủ" vì đã cố gắng chấm dứt cuộc chiến Nga-Ukraine - điều mà ông Trump muốn nghe. Ngược lại, nhà lãnh đạo Ukraine thúc giục ông Trump cam kết bảo vệ Ukraine khỏi sự tấn công của Nga trong tương lai - vốn là điều ông Trump không muốn đề cập.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham - một đồng minh thân cận của ông Trump - cho biết rằng 1 ngày trước cuộc họp của hai nhà lãnh đạo Mỹ và Ukraine, ông Trump đã gọi điện cho ông Graham và mời ông ngồi ở hàng ghế đầu của buổi gặp tại Nhà Trắng khi hai nước ký thỏa thuận khoáng sản.
Ông Graham cho biết lúc đó Tổng thống Trump dường như đang say mê và phấn khích về thỏa thuận thu được doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine. Ông Trump tin rằng đây sẽ là một đoạn kết tốt đẹp cho chuyến thăm của nhà lãnh đạo nước ngoài thứ ba trong tuần tới Nhà Trắng và sau nhiều tuần ông cất công đàm phán.
Vào lúc 9 giờ 30 sáng 28-1, trước khi cuộc gặp diễn ra, ông Graham, cùng với khoảng một chục đồng nghiệp Thượng viện, đã gặp ông Zelensky tại khách sạn Hay-Adams. Trong cuộc họp đó, ông Graham đã đưa ra lời khuyên với ông Zelensky về cách ông nên cư xử tại Nhà Trắng.
Thượng nghị sĩ Dân chủ Richard Blumenthal - người cũng tham dự cuộc họp tại Hay-Adams - đánh giá rằng cuộc họp với ông Zelensky "rất tích cực và hiệu quả".
Khi ông Zelensky đến Nhà Trắng ngay sau đó, ông Trump đã chào đón nhà lãnh đạo Ukraine ở lối vào phía Tây của Nhà Trắng và tay bắt mặt mừng.
Ông Trump, ông Vance và các cố vấn từ lâu đã không ưa ông Zelensky, vì cho rằng Kiev chỉ muốn Mỹ cung cấp thêm tiền và nguồn lực cho một cuộc chiến không có hồi kết. Trong những ngày gần đây, ông Trump còn gọi ông Zelensky là “kẻ độc tài”, cáo buộc ông Zelensky khơi mào cuộc chiến với Nga và khen Tổng thống Nga Vladimir Putin là người khôn khéo.
Dù vậy, khi hai nhà lãnh đạo ngồi lại trong phòng Bầu Dục và chưa có sự hiện diện của báo chí, cuộc trao đổi diễn ra rất thân thiện, tờ The New York Times dẫn lời một nguồn tin liên quan trực tiếp đến sự kiện.
Theo nguồn tin, sau khi các phóng viên xuất hiện, năng lượng trong phòng họp ngay lập tức thay đổi. Khoảng 8 phút sau đó, các nhà báo bắt đầu dồn dập đặt câu hỏi cho hai nhà lãnh đạo, xoáy sâu vào sự chia rẽ giữa ông Trump và ông Zelensky.
Theo The New York Times, có lẽ điểm gây tranh cãi nhất là khi ông Zelensky nói rằng cuộc chiến ở Ukraine cũng đe dọa Mỹ.
“Nước Mỹ có đại dương đẹp (bao quanh) và không cảm thấy gì ngay bây giờ, nhưng Mỹ sẽ cảm thấy điều đó trong tương lai” - ông Zelensky nói.
Điều đó khiến ông Trump tiếp tục chỉ trích ông Zelensky và nói rằng ông "không ở vị thế cao" và đang "đánh cược với Thế chiến thứ 3".
Cạnh đó, ông Vance cho rằng Ukraine nên biết ơn Mỹ về những nỗ lực ngoại giao mà ông Trump đã làm để chấm dứt xung đột. Ông Zelensky đáp trả cứng rắn rằng ông Vance “đang muốn nói đến kiểu ngoại giao nào” khi Ukraine đã nỗ lực trao đổi và ký thỏa thuận với Nga nhưng ông Putin là người phá vỡ những thỏa thuận đó. Điều này khiến ông Vance bực bội và cho rằng ông Zelensky thiếu tôn trọng ông Trump.
Đã từng có tiền lệ
Cuộc đấu khẩu của ông Zelensky với ông Trump có rủi ro làm rạn nứt thêm mối quan hệ liên minh đã giúp Ukraine tồn tại trong suốt cuộc chiến, với khoản viện trợ tài chính và quân sự ước tính là 183 tỉ USD và thông tin tình báo quan trọng trong thời chiến mà không đồng minh nào khác có thể thay thế.
Với mức độ rủi ro cao như vậy, các đối thủ chính trị của ông Zelensky và nhiều chuyên gia đã gọi cuộc tranh cãi này là một thảm họa ngoại giao và là điều chưa từng có tiền lệ.
Tuy nhiên, những người thân cận nhất với ông Zelensky nói rằng sự bùng nổ này đã từng xảy ra. Điểm khác là, trong quá khứ những vụ việc này diễn ra trong “phòng kín".
Tạp chí Time cho rằng Tổng thống Joe Biden đã có những cuộc tranh cãi tương tự với ông Zelensky vào đầu cuộc chiến. Vào mùa hè năm 2022, Mỹ đã đồng ý cung cấp một gói viện trợ quân sự lớn cho Ukraine, khoảng 1 tỉ USD, bao gồm hệ thống tên lửa tiên tiến mà ông Biden đã giữ lại trong nhiều tháng vì sợ Mỹ bị kéo vào sâu trong cuộc chiến với Nga.
Trong một cuộc điện thoại để nói về gói viện trợ, ông Zelensky chỉ dành 1 phút để cảm ơn ông Biden trước khi bắt đầu yêu cầu thêm viện trợ. Lúc đó, ông Biden đã mất bình tĩnh khi đáp lại và khiển trách nhà lãnh đạo Ukraine vì có vẻ không biết ơn Mỹ.
Giới quan sát cho rằng lần này, bằng cách công khai chỉ trích ông Zelensky trước truyền thông báo chí, ông Trump có thể đang tìm cách khiến Kiev phải xuống nước đồng ý với thỏa thuận khoáng sản có lợi cho Mỹ, đồng thời gửi thông điệp tới Tổng thống Putin về việc Mỹ sẵn sàng làm mọi cách để đi tới hòa bình.
