Nhiều người nghèo ở Mỹ mắc tiểu đường, béo phì vì lạm dụng đồ ăn nhanh, nhưng khó tiếp cận với những loại thuốc thế hệ mới có tác dụng giảm cân.
Kim Jackson, người từng làm nhân viên giao hàng, vài năm trước được bác sĩ chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường và cần lập tức thay đổi chế độ ăn uống, luyện tập.
Cô lựa chọn giảm cân theo cách truyền thống: không dùng thuốc hay các phương pháp trị liệu đặc biệt, cắt giảm đồ chiên rán, bánh ngọt và đồ ăn vặt, tham gia ba lớp thể dục miễn phí tại trung tâm giải trí ở thành phố Atlanta, bang Georgia, Mỹ.
Tuần trước, cô lái xe suốt 50 phút đến trung tâm giải trí, nhưng tới nơi mới biết lớp học bơi giảm cân đã bị hủy.
Lớp dạy nấu ăn lành mạnh của tổ chức CHOICES tại Atlanta. Ảnh: Choices
Cô không quen bất kỳ ai làm việc ở các hãng thuốc Ozempic, Wegovy, Mounjaro... Đây là các loại thuốc tiêm thế hệ mới thường được bác sĩ kê đơn cho bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường, béo phì bởi thuốc có tác dụng phụ là giảm cân.
Hai người bạn của Jackson, trong đó một người nặng hơn 158 kg và mắc bệnh tim, được bác sĩ khuyên nên dùng thuốc. Nhưng một người không có bảo hiểm, hợp đồng bảo hiểm của người kia lại không có điều khoản chi trả thuốc giảm cân.
Người da màu, gốc Latin và người có thu nhập thấp là những đối tượng có nguy cơ béo phì và mắc bệnh tiểu đường tuýp II cao ở Mỹ. Nhưng nhiều phân tích gần đây cho thấy nhóm này ít có cơ hội được kê thuốc giảm cân thế hệ mới.
Khoảng cách giàu nghèo được thể hiện rõ ràng ở Atlanta. Tại khu vực Buckhead giàu có, các bệnh viện chuyên về giảm cân theo yêu cầu đang mọc lên để phục vụ những người sẵn sàng trả tiền mua GLP-1, thuốc giảm cân thế hệ mới. Các trung tâm thể dục cũng xây dựng lại chương trình để phục vụ nhóm khách hàng dùng thuốc này.
Nhưng tại khu vực chủ yếu là người thu nhập thấp sinh sống tại tây nam thành phố, nơi Jackson đến tập luyện, cư dân nơi đây cho rằng cuộc cách mạng về thuốc giảm cân đang bỏ qua họ. Những loại thuốc này không được Medicaid, chương trình bảo hiểm của chính phủ dành cho người có thu nhập thấp, chi trả. Nhiều gia đình đã nghe nói đến các loại thuốc giảm cân này nhưng ít bác sĩ có thể giúp họ kê đơn.
Một vấn đề nữa là niềm tin. Người thuộc cộng đồng da màu đều biết đến các loại thuốc giảm cân thông qua tin tức về người nổi tiếng. Nữ hoàng truyền hình Mỹ Oprah Winfrey tiết lộ bà đang dùng thuốc giảm cân, chị em trong gia đình Kardashian cũng được cho là đang sử dụng các loại thuốc này.
"Nhưng làm thế nào để chúng tôi biết được mình cũng đang dùng thuốc giống họ?", Jacskon tự hỏi.
Quảng cáo về thuốc giảm cân thế hệ mới nghe qua thật đơn giản. "Một tuần một mũi tiêm để giảm cân" là quảng cáo đăng trên hệ thống tàu điện ngầm ở New York năm ngoái. Nhưng thực tế việc sử dụng thuốc đòi hỏi đầu tư tiền bạc và thời gian mà chỉ một số người đáp ứng đủ điều kiện.
Các nghiên cứu trên toàn quốc đều cho thấy sự bất bình đẳng trong tiếp cận thuốc giảm cân. Serena Jingchuan Guo, phó giáo sư Đại học Florida, nhận thấy trong những khu vực đang bùng nổ cơn sốt sử dụng thuốc giảm cân GLP-1, trong đó có New York và Thung lũng Silicon, số lượng người da đen được dùng thuốc chỉ bằng một nửa so với người da trắng, dù tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường, béo phì của họ cao hơn.
Một phân tích khác do công ty phân tích dữ liệu y tế Komodo Health thực hiện cho thấy 65% bệnh nhân được kê đơn thuốc Ozempic, Mounjaro, Wegovy và Rybelsus trong giai đoạn 2021-2022 là người da trắng.
Antonio Lewis là ủy viên Hội đồng thành phố Atlanta đại diện cho Quận 12, nơi phân hóa giàu nghèo được thể hiện rõ rệt. Ông cho biết tình trạng béo phì ở quận này xuất phát tình việc người dân sử dụng thực phẩm không lành mạnh và hệ thống chăm sóc sức khỏe yếu kém.
Trong thời gian dài, Lewis từng di chuyển nhiều, "ban ngày ăn đồ ăn nhanh còn ban đêm thì ăn vặt như cánh gà, bia và nước ngọt". Kết quả là ông tăng gần 30 kg và sức khỏe bắt đầu xấu đi, buộc ông phải chật vật giảm cân.
Sau 18 tháng kiên trì tập đi bộ, Lewis đã trở về cân nặng phù hợp, nhưng ông hiểu rõ không phải ai cũng đủ quyết tâm thực hiện biện pháp giảm cân này.
Một số người có thể lựa chọn giảm cân bằng phẫu thuật thu nhỏ dạ dày và được bảo hiểm y tế chi trả, nhưng một người thân của Lewis từng phẫu thuật đã gặp biến chứng và mỗi ngày chỉ ăn được một bữa. Ông cho rằng nếu người nghèo trong Quận 12 được tiếp cận thuốc giảm cân thế hệ mới với chi phí phù hợp, cuộc sống của họ sẽ thay đổi.
Ở Quận 12, nhiều người gặp khó khăn tài chính, đồng nghĩa họ khó mua được các loại thực phẩm tốt cho sức khỏe, thường xuyên lạm dụng đồ ăn nhanh giá rẻ và dẫn đến béo phì.
Những cư dân nghèo nhất trong Quận 12 phụ thuộc vào Medicaid, nhưng không phải bang nào cũng chi trả giống nhau. Georgia là một trong 10 bang trên toàn quốc chi trả cho thuốc giảm cân nhưng chỉ áp dụng với Saxenda, thuốc trị tiểu đường thế hệ đầu tiên kém hiệu quả hơn Ozempic, Wegovy, Mounjaro và Zepbound.
Georgia không áp dụng bảo hiểm y tế theo Luật Chăm sóc Giá cả phải chăng, nên nhiều người không kham nổi chi phí y tế.
"Nước Mỹ cần xem thuốc chữa bệnh là nhu cầu, không phải mong muốn", Lewis nói. "Nếu chính phủ liên bang đầu tư một phần nhỏ trong ngân sách vaccine Covid-19 cho thuốc giảm cân, chúng ta có thể cứu được nhiều mạng người".
Ashley Keyes, lãnh đạo một tổ chức phi lợi nhuận có tên Trung tâm giúp đỡ trẻ em hết béo phì thành công (CHOICES), từng nặng tới 180 kg và mắc bệnh tiểu đường năm 16 tuổi.
Cô đã thử các chương trình dinh dưỡng kết hợp luyện tập giảm cân Jenny Craig, WeightWatchers, Atkins và nhiều chế độ ăn kiêng, nhưng chỉ sau khi phẫu thuật thu nhỏ dạ dày và thay đổi thói quen ăn uống, cô mới khỏe mạnh hơn.
Keyes rất hào hứng với GLP-1 nhưng không nghĩ rằng mình có thể dùng loại thuốc giảm cân với chi phí lên tới 1.000 USD một tháng.
"Chừng nào vẫn còn lo lắng về vấn đề thực phẩm, chúng ta vẫn chưa thể khống chế bệnh béo phì", cô nói. "Cái này không thể xảy ra nếu thiếu cái kia".
Cô cũng e ngại về tác dụng phụ lâu dài của thuốc. "Ta có thể giảm cân hôm nay nhưng sau 12-13 năm nữa, chuyện gì sẽ xảy ra?" cô nói, lưu ý nên tập trung vào xây dựng thói quen ăn uống sinh hoạt lành mạnh.
VietBF@sưu tập
