Tầm ảnh hưởng của Elon Musk đang khiến các nước châu Âu lo ngại, khi tỷ phú Mỹ không ngừng công kích, can thiệp vào nhiều vấn đề chính trị.
Tỷ phú Elon Musk, người đàn ông giàu nhất thế giới, đã góp sức đưa ông Trump trở lại Nhà Trắng. Tuy nhiên, mối quan tâm của ông Musk không bó hẹp trong phạm vi tương lai của nước Mỹ.
Trong 6 tháng qua, tỷ phú Musk đã thẳng thắn bày tỏ lập trường của ông về các vấn đề vượt xa biên giới nước Mỹ, đặc biệt là chính trị châu Âu.
Ông lập luận rằng Anh đang biến thành "nhà nước do lực lượng cảnh sát kiểm soát", chỉ trích Thủ tướng Keir Starmer và kêu gọi Anh tổ chức cuộc bầu cử mới dù nước này vừa tổ chức bầu cử hồi tháng 7/2024. Musk nói "chỉ có đảng Cải cách mới có thể cứu nước Anh".
Đảng Cải cách Vương quốc Anh là đảng chính trị dân túy cánh hữu do người ủng hộ Brexit Nigel Farage lãnh đạo. Musk và Farage đã gặp nhau tại Mar-a-Lago trước Giáng sinh năm ngoái, thảo luận về các chiến thuật chính trị và có thông tin rằng tỷ phú Mỹ định quyên góp 160 triệu USD cho đảng Cải cách.
Cũng như ở Mỹ, ông Musk ngày càng được nam giới trẻ ở Anh yêu thích, theo viện thăm dò Savanta. Chris Hopkins, giám đốc nghiên cứu chính trị của viện Savanta, cho biết đối với nhiều nam giới trẻ ở Anh, ranh giới giữa thành đạt, giàu có với chính trị "ngày càng lu mờ".
Tỷ phú Elon Musk phát biểu tại sự kiện ở Harrisburg, bang Pennsylvania ngày 19/10/2024. Ảnh: AP
Richard Johnson, giảng viên cấp cao về chính trị Mỹ và Anh tại Đại học Queen Mary ở London, cho rằng nền tảng gia đình có thể là một phần lý do khiến ông Musk quan tâm các vấn đề của Anh.
"Bà của ông ấy là người Anh, từng sống ở Liverpool trước khi di cư đến Nam Phi. Ông Musk từng nói về việc xem bản thân là người Anh hoặc hậu duệ của nước Anh, thay vì người châu Phi", tiến sĩ Johnson nói.
Giảng viên này thêm rằng tỷ phú Musk từng đến Anh nhiều lần trong đời, từ khi còn thơ ấu. "Đây không phải môi trường xa lạ với ông ấy, nên dễ hiểu vì sao ông ấy chọn đây là nơi mở rộng tầm ảnh hưởng chính trị của mình", ông nói.
Anh không phải là mục tiêu duy nhất với tỷ phú Mỹ. Tại Đức, ông Musk ủng hộ đảng cực hữu AfD, mô tả họ là "tia hy vọng cuối cùng" cho quốc gia Tây Âu này và đã tổ chức cuộc phỏng vấn trực tiếp trên X với lãnh đạo đảng AfD Alice Weidel hồi đầu tháng 1.
Ngày 25/1, Elon Musk xuất hiện qua đường truyền video tại một sự kiện vận động tranh cử của đảng AfD ở Halle, miền đông Đức. "Tôi rất phấn khích vì AfD, tôi nghĩ các bạn thực sự là niềm hy vọng tốt nhất cho cuộc đấu tranh của Đức vì một tương lai tươi sáng hơn", ông nhấn mạnh.
Đức sẽ tổ chức bầu cử quốc hội vào ngày 23/2, sau khi chính phủ liên minh do Thủ tướng Olaf Scholz lãnh đạo sụp đổ. Ông Scholz hồi tháng 12/2024 không vượt qua cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, đồng nghĩa ông bị miễn nhiệm và giữ chức thủ tướng tạm quyền cho tới khi tổ chức bầu cử.
Các cuộc thăm dò dư luận dự đoán AfD, với lập trường chống nhập cư, đang trên đà trở thành nhóm đối lập lớn nhất ở Đức trong cuộc bầu cử. Trong khi đó, ông Musk lập luận rằng "các khoản đầu tư đáng kể" tại Đức cho phép ông có quyền lên tiếng về chính trị ở nước này.
"Musk là người rất giàu có và tham vọng. Ông ấy muốn có nhiều hơn ngoài ảnh hưởng ở Mỹ", Michael Cox, giáo sư tại Trường Kinh tế London, nói.
Các chuyên gia cho rằng những quan điểm về chính trị của ông Musk có liên quan mật thiết đến các lợi ích kinh doanh. Sau chiến thắng bầu cử Mỹ của ông Trump, giá cổ phiếu của nhà sản xuất ôtô điện Telsa của ông Musk đã tăng 66%.
"Nếu bạn có thể chứng minh rằng bản thân là người quyền lực, có những mối quan hệ mạnh mẽ, có thể định hình môi trường chính trị, hay bạn có thể giúp ứng viên tổng thống Mỹ chiến thắng và đảo lộn hệ thống đảng chính trị ở Anh, mọi người có thể tin bạn cũng sẽ thành công trong kinh doanh", Johnson nói.
Tỷ phú Musk cũng đã chỉ trích Ủy ban châu Âu, gọi hoạt động của Liên minh châu Âu là "phi dân chủ" và yêu cầu Nghị viện châu Âu có vai trò lớn hơn. Bình luận của ông Musk đưa ra khi EU đang cố gắng kiểm soát mạng X theo luật mới nhằm hạn chế thông tin sai lệch trên mạng xã hội.
Cựu ủy viên châu Âu Vera Jourova thậm chí mô tả ông Musk là "người thúc đẩy tội ác" trong cuộc phỏng vấn với Politico hồi tháng 10/2024.
Giáo sư Cox cảnh báo tầm ảnh hưởng toàn cầu của ông Musk nên được xem xét một cách nghiêm túc.
"Vị trí mà ông ấy đang đứng bây giờ rất đáng chú ý và có thể là điều chưa từng thấy. Ông ấy có ảnh hưởng lớn khi có thể được xem là đại diện cho tương lai, cho những công nghệ mới như để đi lên Sao Hỏa hay Mặt Trăng. Ông ấy là một hiện tượng mới trong chính trị Mỹ và có tác động lớn không chỉ ở Mỹ mà còn trên toàn thế giới", Cox nói.
Cách tiếp cận của Musk trong vấn đề đối ngoại đang nhấn mạnh những thách thức mà đồng minh của Mỹ phải đối mặt trong nhiệm kỳ của ông Trump. Nhiều chính trị gia châu Âu lo ngại ông Musk có thể sử dụng nền tảng X làm công cụ vận động cho các đảng mà tỷ phú Mỹ ủng hộ.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong bài phát biểu trước các đại sứ nước này tự hỏi liệu một thập kỷ trước "ai có thể tưởng tượng được rằng chủ sở hữu một trong những xã hội lớn nhất thế giới có thể can thiệp trực tiếp vào các cuộc bầu cử và hoạt động chính trị quốc tế".
Câu hỏi đặt ra là các chính trị gia châu Âu có thể làm gì trước đà tăng ảnh hưởng của tỷ phú Musk. Giới quan sát nhận định đây sẽ là "vấn đề khó khăn" đối với các lãnh đạo ở châu Âu.
Marietje Schaake, cựu nghị sĩ và hiện là thành viên tại Trung tâm Chính sách Mạng của Stanford, cho rằng Liên minh châu Âu (EU) có thể cố kiềm chế tỷ phú Musk bằng cách viện dẫn luật chống can thiệp từ nước ngoài hoặc đe dọa trừng phạt.
"Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA) của EU có lẽ là luật phù hợp nhất để đánh giá liệu ông Musk có gây rủi ro mang tính hệ thống cho các cuộc bầu cử hay không", Schaake nói.
Ủy ban châu Âu hồi tháng 7/2024 nói rằng nền tảng X đã vi phạm DSA theo đánh giá sơ bộ nhưng các lãnh đạo EU chưa có hành động pháp lý đối với nền tảng này.
Giới quan sát cho rằng tình huống này đặt EU vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, vì họ không muốn đối đầu với chính quyền sắp tới của ông Trump, trong đó tỷ phú Musk có tiếng nói quan trọng.
Họ thêm rằng DSA có thể gây áp lực đối với Musk, nhưng câu hỏi đặt ra là liệu châu Âu có ý chí chính trị để thúc đẩy điều đó hay không. "Ít nhất trong ngắn hạn, duy trì quan hệ tốt với ông Trump dường như là ưu tiên lớn hơn", Nicholas Vinocur, nhà phân tích của Politico, nhận định.
Trong khi đó, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni thuộc đảng cực hữu là một trong số ít nhà lãnh đạo Tây Âu mà ông Musk ngưỡng mộ. Hai người đã gặp nhau nhiều lần kể từ khi bà Meloni lên nắm quyền vào cuối năm 2022. Bà có chung quan điểm với ông Musk về vấn đề nhập cư và tỷ lệ sinh giảm.
Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 1, bà Meloni cho biết mặc dù đôi khi bà không đồng tình với Musk, "tôi thấy buồn cười khi những người trước đây vẫn ca ngợi Musk là thiên tài giờ lại mô tả ông ấy như một con quái vật, chỉ vì ông ấy đã chọn phe 'sai' trong cuộc đối đầu".
