Tổ hợp công nghiệp-quân sự truyền thống của Mỹ đang đối mặt với thách thức chưa từng có từ các công ty khởi nghiệp công nghệ cao như Anduril Industries. Cuộc chiến ngầm bên trong Lầu Năm Góc không chỉ là về vũ khí, mà còn là về quyền lực và tương lai của quốc phòng Mỹ.
Tàu khu trục USS Preble của Hải quân Mỹ trong cuộc diễn tập ngoài khơi bờ biển California, Mỹ.
Bình luận với Fair Observer, một tổ chức truyền thông độc lập, Michael T. Klare, Giáo sư danh dự của năm trường đại học về nghiên cứu hòa bình và an ninh thế giới tại Hampshire College và là thành viên cao cấp tại Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí cho rằng, một cuộc cách mạng đang âm thầm diễn ra trong lòng Lầu Năm Góc, nơi quyết định hàng trăm tỷ USD chi tiêu quốc phòng Mỹ.
Tháng 4 năm ngoái, không quân Mỹ đã công bố quyết định chọn hai nhà sản xuất thiết bị bay không người lái (UAV) ít được biết đến - Anduril Industries và General Atomics - để chế tạo phiên bản nguyên mẫu Máy bay chiến đấu chung (CCA). Điều đáng chú ý là hai công ty này đã đánh bại ba gã khổng lồ hùng mạnh nhất trong ngành quốc phòng Mỹ: Boeing, Lockheed Martin và Northrop Grumman.
Sự trỗi dậy của tổ hợp công nghiệp - quân sự mới
Trong nhiều thập kỷ qua, tổ hợp công nghiệp - quân sự (MIC) truyền thống đã thống trị việc sản xuất vũ khí cho Lầu Năm Góc. Năm 2024, chỉ năm công ty lớn - Lockheed Martin, RTX (trước đây là Raytheon), Northrop Grumman, General Dynamics và Boeing - chiếm phần lớn các hợp đồng quốc phòng với tổng doanh thu quốc phòng lên đến hơn 200 tỷ USD.
Tuy nhiên, một làn sóng công ty khởi nghiệp từ Thung lũng Silicon đang thách thức trật tự này. Tiêu biểu nhất là Anduril Industries, được thành lập năm 2017 bởi nhà thiết kế Palmer Luckey, với mục tiêu tích hợp trí tuệ nhân tạo vào các hệ thống vũ khí mới. Công ty này nhận được sự hỗ trợ từ các nhà đầu tư nổi tiếng như Peter Thiel của Quỹ Founders.
Anduril đã từng bước giành được các hợp đồng quân sự ngày càng lớn. Bắt đầu với hợp đồng nhỏ của Thủy quân Lục chiến Mỹ năm 2019 để lắp đặt hệ thống giám sát có hỗ trợ AI, công ty sau đó đã giành được hợp đồng trị giá 25 triệu USD để xây dựng tháp giám sát biên giới Mỹ-Mexico cho Cơ quan Hải quan và Biên phòng Mỹ.
Sự thành công này đã thu hút các nhà đầu tư giàu có. Tháng 7/2020, Anduril nhận khoản đầu tư 200 triệu USD từ các quỹ của Peter Thiel và Andreessen Horowitz, nâng định giá công ty lên gần 2 tỷ USD. Một năm sau, công ty huy động thêm hàng trăm triệu USD, đưa định giá lên 4,5 tỷ USD.
Bước ngoặt lớn đến vào tháng 8/2023, khi Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Kathleen Hicks lúc đó công bố sáng kiến "Replicator". Bà Hicks thừa nhận: "Các quy trình lập ngân sách và thủ tục hành chính của chúng tôi chậm chạp, cồng kềnh và phức tạp". Sáng kiến này nhằm cắt giảm thủ tục hành chính và trao hợp đồng trực tiếp cho các công ty khởi nghiệp để phát triển và cung cấp vũ khí tiên tiến nhanh chóng.
Đợt hợp đồng thứ hai của Replicator, công bố tháng 11 năm ngoái, đã giúp Anduril thắng lớn ba lần, bao gồm hợp đồng cung cấp thiết bị bay không người lái Ghost-X cho Lục quân Mỹ, UAV cảm tử Altius-600 cho Thủy quân Lục chiến, và phát triển phương tiện thử nghiệm Enterprise cho Không quân Mỹ.
Chính quyền Trump và sự cạnh tranh giữa hai MIC
Với việc Tổng thống Donald Trump trở lại nắm quyền, cuộc cạnh tranh giữa MIC cũ và mới có thể trở nên gay gắt. Mặc dù hầu hết nghị sĩ Cộng hòa, vốn dựa vào tài trợ từ MIC truyền thống, có thể sẽ ủng hộ các nhà thầu cũ, nhưng hai cố vấn chủ chốt của Tổng thống Trump là Phó Tổng thống JD Vance và tỷ phú Elon Musk, người đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ, lại có liên hệ mật thiết với Thung lũng Silicon.
Ông Vance, một cựu viên chức Thung lũng Silicon, được cho là đã trở thành Phó Tổng thống Mỹ nhờ sự vận động của Peter Thiel. Quỹ đầu tư riêng của ông, Narya Capital, đã đầu tư vào Anduril. Trong khi đó, Elon Musk, người được Tổng thống Trump bổ nhiệm lãnh đạo Bộ Hiệu quả Chính phủ, đã công khai chỉ trích máy bay chiến đấu F-35 do Lockheed sản xuất, gọi nó là "lỗi thời trong thời đại UAV".
Sự phân cực này thể hiện rõ trong quan điểm về tương lai chiến tranh: giữa vũ khí có người lái đắt tiền do các nhà thầu quốc phòng truyền thống sản xuất và các hệ thống không người lái giá cả phải chăng hơn do những công ty như Anduril và General Atomics phát triển.
Palmer Luckey, người sáng lập Anduril, khẳng định: "Các nhà thầu quốc phòng lớn nhất được điều hành bởi những người yêu nước nhưng lại không có chuyên môn về phần mềm hoặc mô hình kinh doanh để xây dựng công nghệ mà chúng ta cần". Tuy nhiên, Bộ trưởng Không quân Mỹ (2021-2025) Frank Kendall đáp trả: "Tôi không thấy F-35 bị thay thế. Chúng ta nên tiếp tục mua nó và chúng ta cũng nên tiếp tục nâng cấp nó".
Có thể nói, cuộc cạnh tranh giữa hai tổ hợp công nghiệp - quân sự này chắc chắn sẽ định hình tương lai quốc phòng Mỹ, ảnh hưởng đến cách 311 tỷ USD ngân sách quốc phòng cho nghiên cứu, phát triển và mua sắm vũ khí được phân bổ. Những công ty vũ khí truyền thống có giá trị hàng tỷ USD sẽ không dễ dàng nhường vị trí thống trị mà không chiến đấu quyết liệt, và cuộc chiến này có thể sẽ chia rẽ sâu sắc giới chính trị và quốc phòng Mỹ trong những năm tới.
VietBF@sưu tập
