Tổng thống Donald Trump loan báo các chi tiết mới liên quan kế hoạch đầy tham vọng: Hệ thống phòng thủ “Golden Dome” (Vòm Vàng). “Chúng tôi sẽ hoàn thành trong ba năm,” ông Trump nói với giới báo chí tại Phòng Bầu Dục.
“RONALD REAGAN đã muốn điều này từ nhiều năm trước, nhưng khi đó họ chưa có công nghệ,” Tổng Thống Trump nói. Giờ đây, ông nói thêm, nước Mỹ cuối cùng có thể xây dựng một “lá chắn phòng thủ hỏa tiễn tối tân.”
Vòm Vàng là gì?
Lá chắn Vòm Vàng được thiết kế để bảo vệ toàn bộ lãnh thổ Mỹ trước các cuộc tấn công từ trên quỹ đạo cao, bằng cách sử dụng hàng trăm hoặc hàng ngàn vệ tinh có khả năng vừa theo dõi vừa tấn công các hỏa tiễn đối phương ngay khi chúng được phóng.
Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã hứa về một lá chắn như vậy. Dự án sẽ tiêu tốn tổng cộng $175 tỷ – theo ông Trump. Tuy nhiên, trên thực tế, Vòm Vàng có thể tốn kém hơn nhiều. Văn Phòng Ngân Sách Quốc Hội ước tính chi phí có thể vượt quá $500 tỷ trong 20 năm, và mất nhiều thời gian hơn so với mốc thời gian cực kỳ lạc quan của ông Trump là “hai năm rưỡi đến ba năm.”
Việc ông Trump nhận định rằng Vòm Vàng mang lại “gần 100% khả năng bảo vệ” đang bị giới chuyên gia nghi ngờ. Tỷ lệ thành công có thể phụ thuộc vào quy mô của lá chắn. Một báo cáo gần đây của Hiệp Hội Vật Lý Hoa Kỳ cho rằng cần tới 16,000 hỏa tiễn đặt trên không gian để bảo đảm đánh chặn một loạt chỉ gồm 10 hỏa tiễn Hwasong-18 của Bắc Hàn.
Và nếu cần 30 giây để ra quyết định trước khi bấm nút phản công, Mỹ phải cần tới 36,000 hỏa tiễn đánh chặn. Và thậm chí “nhiều hỏa tiễn hơn nữa” nếu Mỹ muốn bảo vệ các thành phố ở phía Bắc, Alaska hoặc khu vực Trung Tây.
Kế hoạch Vòm Vàng là phản ứng của Ngũ Giác Đài trước việc các đối thủ Mỹ đang phát triển số lượng lớn các loại hỏa tiễn mới và đa dạng hơn. Radar và hệ thống phòng thủ Mỹ trước nay chỉ tập trung vào các hỏa tiễn (đối phương) bay qua Bắc Cực. Nhưng các hỏa tiễn siêu thanh tầm xa, vốn cơ động hơn, và các hệ thống “quỹ đạo phân mảnh” (“fractional orbital” systems – có thể bay vòng quanh Trái Đất một phần), lại có đường bay cực kỳ khó đoán. Một báo cáo gần đây của Cơ Quan Tình Báo Quốc Phòng cho thấy các mũi tấn công vào Mỹ có thể đến từ mọi hướng.
Việc hình thành Vòm Vàng cho thấy quỹ đạo Trái Đất đang trở thành một mặt trận mới trong cuộc cạnh tranh khốc liệt và tốn kém giữa Nga, Trung Quốc và Mỹ. Cuộc chiến đang được những thứ như Cosmos 2553, loại vệ tinh Nga mà Mỹ tin là một vũ khí không gian đặc biệt nguy hiểm, tiến hành. Cosmos 2553 thực chất là một vũ khí nguyên tử có khả năng phá hủy các vệ tinh trên một vùng rộng lớn ở quỹ đạo thấp – chẳng hạn các vệ tinh thuộc hệ thống Vòm Vàng.
Trung Quốc cũng đang phát triển loạt vũ khí chống vệ tinh. “Họ đang tiến với tốc độ đáng kinh ngạc,” Tướng Stephen Whiting, người đứng đầu Bộ Tư Lệnh Không Gian Mỹ, nói về kho vũ khí phá vệ tinh đang được đầu tư và mở rộng của Trung Quốc.
Những vũ khí như vậy không chỉ đe dọa cơ sở hạ tầng phòng thủ. Chúng còn gây nguy hiểm cho các tàu vũ trụ, và có lẽ quan trọng hơn, gây tổn hại cho dữ liệu định vị, điều hướng và dữ liệu thời gian (timing data) – những thứ thiết yếu cho các nền kinh tế hiện đại. Sự dễ bị tổn thương của các hệ thống định vị vệ tinh đã được phơi bày từ những vụ gây nhiễu và giả mạo tín hiệu ngày càng phổ biến và tăng dần thời gian gần đây.
Nga và Trung Quốc hiện tiếp tục phát triển các vệ tinh với “khả năng cơ động tiên tiến” cho phép can thiệp hoặc phá hủy vệ tinh Mỹ. Tháng Năm, 2024, Cosmos 2576, một vệ tinh Nga, đã đi vào “quỹ đạo đồng phẳng” (“coplanar” orbit) với USA 314, một vệ tinh do thám của Mỹ, theo cách “có thể truyền tín hiệu giúp định vị một vũ khí chống không gian,” theo một báo cáo mới từ Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược Và Quốc Tế (CSIS).
Năm 2024, tàu vũ trụ Trung Quốc TJS-4 – được nghi là công cụ có nhiệm vụ thu thập tín hiệu tình báo – đã được điều khiển để chen vào giữa một vệ tinh giám sát của Mỹ và Mặt Trời. Theo CSIS, mục đích của việc này là tạo bóng mờ, ngăn cản Mỹ chụp được những bức ảnh rõ nét về tàu vũ trụ Trung Quốc. Đầu năm 2025, Tướng Michael Guetlein, tân tư lệnh chương trình Vòm Vàng, nói rằng Trung Quốc muốn thử nghiệm trò “đấu tay đôi trên không gian.”
Như mọi lần, Trung Quốc vừa ăn cướp vừa la làng. Bắc Kinh lên án Vòm Vàng, nói rằng đây là mối đe dọa đối với an ninh quốc tế, cáo buộc Mỹ kích động chạy đua vũ trang. Bà Mao Ninh, phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Trung Quốc, nói: “Mỹ đặt lợi ích mình lên trên hết, ám ảnh với việc theo đuổi an ninh một cách tuyệt đối, vi phạm nguyên tắc rằng an ninh của một quốc gia không được gây tổn hại đến nước khác. Kế hoạch này làm tăng nguy cơ biến không gian thành chiến trường, thúc đẩy chạy đua vũ trang và đe dọa an ninh quốc tế.”
Liệu kế hoạch Vòm Vàng có khả thi?
Tháng Tư, 2025, USA 324, một trong những vệ tinh giám sát của Mỹ, đã tiếp cận TJS-16 và TJS-17 – cặp vệ tinh Trung Quốc được tình nghi là chuyên dùng để thu thập tín hiệu điện tử. USA 324 đi qua với khoảng cách 17 km so với vệ tinh đầu và 12 km với vệ tinh thứ hai.
Nói thêm về Vòm Vàng. Hệ thống phòng thủ đa tầng này không chỉ bảo vệ lãnh thổ Mỹ mà còn hỗ trợ các lực lượng Mỹ ở các khu vực chiến đấu rải rác thế giới. Phòng thủ không gian đòi hỏi phát hiện và theo dõi nhanh chóng hỏa tiễn đang bay tới, truyền thông tin đến các bệ đánh chặn, và điều khiển thiết bị đánh chặn hướng đến mục tiêu tấn công. Tất cả phải diễn ra cực nhanh, lý tưởng nhất là ở khoảng cách xa nhất có thể, đặc biệt khi hỏa tiễn có thể mang đầu đạn nguyên tử.
Khoa học phòng thủ bằng hỏa tiễn đánh chặn đã tiến bộ đáng kể trong 40 năm qua. Các hệ thống phòng thủ được thử nghiệm thực chiến ở Ukraine và Israel cho thấy mức độ hiệu quả ngày càng cao. Mỹ hiện có hệ thống cảnh báo sớm và đánh chặn nhưng chỉ đủ đối phó các cuộc tấn công từ những quốc gia nguyên tử như Bắc Hàn và không thể ngăn chặn cuộc tấn công quy mô lớn từ Nga hay Trung Quốc.
Cần biết, hỏa tiễn hiện đại có tốc độ lên tới 25,000 km/giờ, đi kèm với mồi nhử và các công cụ xuyên thủng. Hỏa tiễn siêu thanh được thiết kế để di chuyển theo quỹ đạo ngẫu nhiên, khiến việc đánh chặn trở nên khó khăn bội phần. Trong khi đó, hỏa tiễn hành trình bay thấp dưới tầm radar lại có thể bay đến mục tiêu mà hầu như không thể phát hiện để cảnh báo.
Lực Lượng Không Gian Mỹ, được ông Trump thành lập năm 2019, đóng vai trò trung tâm trong lá chắn hỏa tiễn Vòm Vàng. Về lý thuyết, việc đánh chặn hỏa tiễn phải được thực hiện thành công ngay từ “giai đoạn phóng” (boost phase), đòi hỏi một mạng radar không gian để phát hiện các cột khói nhiệt từ hỏa tiễn vừa phóng. Các thiết bị đánh chặn không gian sẽ được sử dụng để tiêu diệt hỏa tiễn đối phương ở giai đoạn đầu ngay sau khi vừa được phóng. Dù vậy, việc “đánh chặn viên đạn bằng viên đạn khác” là điều cực kỳ phức tạp. Hỏa tiễn di chuyển với tốc độ gấp 20 lần tốc độ của viên đạn.
Nói chung, việc phòng thủ thành công hay không, một phần, nhờ vào việc tính toán chính xác. Một người có thể bắt một quả bóng vì họ biết cách bóng di chuyển trong không khí theo một đường cong có thể đoán được. Hỏa tiễn siêu thanh được thiết kế để vượt qua điều này và đi theo một đường ngẫu nhiên để đến mục tiêu. Ngoài ra, còn là loại vũ khí đánh chặn. Vũ khí laser là thứ đang được nghĩ đến.
Công nghệ vũ khí laser trên không gian đã tiến bộ đáng kể từ nhưng vẫn cần đầu tư và thu nhỏ hơn trước khi trở thành một hệ thống khả thi. Cần một nguồn năng lượng dữ dội để cấp cho một tia laser có đủ sức mạnh để phá hủy một hỏa tiễn từ cách xa hàng trăm kilomet khi nó đang bay với tốc độ tăng dần.
Công nghệ laser tầm ngắn đã được sử dụng để đánh chặn ở Ukraine nhưng sức mạnh cần thiết để phá hủy hỏa tiễn phải lớn hơn nhiều lần. Hỏa tiễn “tiêu diệt động năng” (kinetic kill) trên không gian cũng có thể được sử dụng để bắn chặn. Về lý thuyết, “viên đạn” này có thể đập vỡ các hỏa tiễn đang bay đến thành từng mảnh.
Không có hệ thống nào có thể hiệu quả 100% – vì vậy, thành công hoặc thất bại, là vấn đề về mức độ quy mô cuộc tấn công. Mức độ lớn đến đâu phụ thuộc vào các biện pháp được các đối thủ của Mỹ sử dụng. Những biện pháp đối phó lẫn nhau, về cơ bản, đã tồn tại.
Với đối phương, họ có thể sử dụng những tấm gương để làm yếu sức mạnh của bất kỳ chùm tia laser nào nhắm vào hỏa tiễn tấn công của họ. Họ còn có thể dùng các vỏ đầu đạn được trang bị chất làm mát nitơ lỏng để “giấu” nhiệt độ đầu đạn, khiến các thiết bị dò hồng ngoại cảnh báo sớm không thể nhìn thấy chúng.
Nhìn chung, những công nghệ để đánh lừa một hệ thống phòng thủ, dù trong giai đoạn phát triển sơ khai, vẫn rẻ hơn nhiều so với lá chắn phòng thủ hỏa tiễn. Do vậy, chi phí cho những dự án kiểu Vòm Vàng là thứ không bao giờ có thể tính được một cách chính xác.
