Khi bước vào tuổi trung niên, nhiều người bắt đầu cảm nhận những dấu hiệu đầu tiên của sự lão hóa: trí nhớ suy giảm nhẹ, khả năng tập trung kém hơn và đôi khi là cảm giác mơ hồ về mục tiêu sống. Tuy nhiên, theo các nghiên cứu gần đây, đây lại chính là giai đoạn lý tưởng để thực hiện những thay đổi tích cực nhằm bảo vệ sức khỏe trí não và một trong những thay đổi quan trọng nhất là cắt giảm rượu.
Giảm rượu: Bước đi nhỏ, lợi ích lớn cho não bộ tuổi trung niên
Rượu từ lâu đã được biết đến là một yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe não bộ. Uống nhiều rượu không chỉ làm tổn thương gan hay tim mạch mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến não làm giảm thể tích não, tổn thương tế bào thần kinh và tăng nguy cơ mắc các bệnh lý như mất trí nhớ, sa sút trí tuệ hay bệnh Alzheimer. Đặc biệt, trong độ tuổi trung niên khoảng từ 40 đến 60 tác động của rượu lên não có thể nghiêm trọng hơn vì đây là thời kỳ mà các tổn thương bắt đầu tích tụ.
Các chuyên gia thần kinh học khuyến nghị rằng việc giảm tiêu thụ rượu ở tuổi trung niên không chỉ giúp ngăn ngừa sự suy giảm nhận thức mà còn có thể làm chậm quá trình lão hóa của não. Đây là thời điểm não vẫn còn đủ khả năng linh hoạt để thích nghi và phục hồi nếu được tạo điều kiện phù hợp. Việc cắt giảm rượu, kết hợp với một lối sống lành mạnh, có thể làm tăng đáng kể khả năng duy trì sự minh mẫn khi bước vào tuổi già.
Cặp đôi vàng trong hành trình chống lão hóa trí não
Bên cạnh việc kiểm soát rượu, hoạt động thể chất đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì chức năng não bộ. Tập thể dục thường xuyên được chứng minh là cải thiện lưu thông máu và giảm viêm hai yếu tố then chốt trong việc bảo vệ não khỏi tổn thương. Ngoài ra, tập luyện còn thúc đẩy sự sản sinh của yếu tố tăng trưởng có nguồn gốc từ não (BDNF) một loại protein hỗ trợ sự sống còn và phát triển của các tế bào thần kinh, đồng thời tăng cường kết nối giữa các tế bào này.
Giáo sư Gill Livingston, một chuyên gia về lão hóa và thần kinh học, nhấn mạnh: “Hoạt động thể chất có liên quan rất, rất chặt chẽ đến việc giảm nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ trong các lần theo dõi ngắn hạn và dài hạn ở mọi lứa tuổi. Nhưng thể lực ở tuổi trung niên dường như tạo ra sự khác biệt cụ thể.” Điều này cho thấy, không phải đến khi cao tuổi chúng ta mới lo lắng cho trí nhớ của mình mà nên bắt đầu càng sớm càng tốt, khi cơ thể vẫn còn khả năng thích ứng và phục hồi tốt nhất.
Cá nhân người viết với chỉ số BMI ở mức khỏe mạnh và thói quen đi bộ hoặc chạy hơn 10km mỗi ngày đã cảm nhận rõ rệt tác dụng của vận động lên tinh thần. Tuy nhiên, lời khuyên từ chuyên gia cũng cho thấy rằng việc tập luyện nên được kiểm soát hợp lý, tránh quá mức. Theo tiến sĩ Dohm-Hansen, tập luyện cường độ cao liên tục có thể làm tăng viêm, gây phản tác dụng. Vì vậy, duy trì hoạt động ở mức vừa phải, đều đặn chính là chìa khóa và hoàn toàn khả thi với hầu hết mọi người.
Điều tích cực là, trong những năm gần đây, các chiến dịch y tế cộng đồng đã góp phần nâng cao nhận thức và thể chất của người trung niên trên khắp thế giới. Nhờ đó, mặc dù số người sống thọ và mắc chứng mất trí đang gia tăng, nhưng tỷ lệ người mắc bệnh trong từng nhóm tuổi thực ra đang giảm. Phân tích dữ liệu từ Hoa Kỳ và Châu Âu chỉ ra rằng nguy cơ mắc chứng mất trí đang giảm 13% mỗi thập kỷ một tín hiệu đầy hy vọng trong bối cảnh dân số già hóa toàn cầu.
Sự cải thiện này đến từ nhiều yếu tố: giáo dục tốt hơn, tỷ lệ hút thuốc lá giảm, kiểm soát huyết áp hiệu quả hơn và nhận thức ngày càng cao về vai trò của lối sống lành mạnh. Livingston cho rằng chúng ta đang đứng trước một “khả năng cực kỳ to lớn trong việc giảm chứng mất trí”, nếu tiếp tục duy trì các biện pháp can thiệp hợp lý.
Nền tảng tinh thần cho một bộ não khỏe mạnh
Ngoài các yếu tố vật lý, thái độ sống tích cực cũng có thể tạo ra sự khác biệt. Các nghiên cứu cho thấy những người có cái nhìn lạc quan về tuổi già thường có sức khỏe tốt hơn và ít khả năng bị suy giảm trí tuệ. Thái độ tích cực này có thể thúc đẩy hành vi sống lành mạnh hơn, giúp chúng ta cảm thấy kiểm soát được cuộc sống và từ đó, giảm căng thẳng một trong những nguyên nhân hàng đầu gây hại cho não.
Tiến sĩ Dohm-Hansen kết luận rằng: “Khi nói về tuổi trung niên và sự suy giảm nhận thức, nghe có vẻ bi quan, nhưng thực tế là bộ não vẫn có khả năng bù trừ đáng kể, và còn rất nhiều không gian để can thiệp.” Thay vì coi tuổi trung niên là khởi đầu của sự đi xuống, chúng ta nên nhìn nhận đây là giai đoạn vàng thời điểm để chủ động bảo vệ trí não, duy trì sức khỏe và chuẩn bị một nền tảng vững chắc cho cuộc sống tuổi già.
Trong thế giới hiện đại, khi tuổi thọ con người ngày càng được kéo dài, thì việc duy trì một bộ não khỏe mạnh không chỉ là mong muốn cá nhân mà còn là nhu cầu cấp thiết để đảm bảo chất lượng sống. Và sự thay đổi ấy đơn giản như việc giảm ly rượu mỗi tối, bước thêm vài ngàn bước mỗi ngày hoàn toàn nằm trong tầm tay của chúng ta, bắt đầu từ hôm nay.
