Liệu có hơn 200 tỷ euro của Nga bị đóng băng có trở thành công cụ tài trợ cho Ukraine, hay đây sẽ là một bước đi đầy rủi ro pháp lý trong lúc đã từng phản đối quyết liệt, nhưng nay các cường quốc châu Âu đang dần thay đổi lập trường về tài sản bị đóng băng của Nga.
Thủ tướng Anh Keir Starmer (giữa), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky dự Hội nghị thượng đỉnh châu Âu về vấn đề Ukraine, ở London (Anh), ngày 2/3/2025. Ảnh: THX
Khi cuộc chiến Nga - Ukraine đã bước sang năm thứ 4, các cường quốc châu Âu đang có những bước đi mới trong việc xử lý tài sản bị đóng băng của Nga. Pháp, Đức và Anh, những quốc gia từng phản đối việc tịch thu tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga, giờ đây đang cân nhắc sử dụng số tiền này để hỗ trợ Ukraine nếu Moskva vi phạm bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào trong tương lai.
Đây là một sự thay đổi đáng kể trong chính sách của châu Âu, phản ánh tính chất phức tạp của tình hình hiện tại.
Thay đổi lập trường
Sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine năm 2022, các quốc gia G7 đã đóng băng khoảng 300 tỷ euro tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga. Trong đó, khoảng 190 tỷ euro được lưu giữ tại Euroclear của Bỉ, với số tiền nhỏ hơn ở Pháp, Anh, Nhật Bản, Thụy Sĩ và Mỹ. Ban đầu, các nước châu Âu, đặc biệt là Pháp và Đức, phản đối việc tịch thu các tài sản này do lo ngại về việc thiết lập tiền lệ pháp lý quốc tế và ảnh hưởng đến uy tín của đồng euro.
Tuy nhiên, sự thay đổi lập trường của các cường quốc châu Âu được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố. Một trong số đó là quyết định của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc mở các cuộc đàm phán song phương với Nga, điều này đã làm tăng tính cấp thiết trong việc tìm kiếm các nguồn tài trợ thay thế cho Ukraine. Cuộc gặp căng thẳng gần đây giữa Tổng thống Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky cũng đặt ra áp lực lớn hơn đối với châu Âu trong việc hỗ trợ Kyiv.
Theo Financial Times (FT), Pháp và Đức đang thảo luận với Anh và các quốc gia khác về cách sử dụng số tiền bị đóng băng để hỗ trợ Ukraine. Các quan chức Pháp đã đề xuất một kế hoạch theo đó các tài sản sẽ bị tịch thu nếu Nga vi phạm thỏa thuận ngừng bắn trong tương lai. Cách tiếp cận này được coi là một biện pháp nhằm "buộc Nga phải chịu trách nhiệm" về bất kỳ thỏa thuận nào, đồng thời đảm bảo an ninh cho Ukraine.
Hiện tại, chỉ có nguồn thu từ các tài sản bị đóng băng - chủ yếu là tiền lãi - được sử dụng để trả cho các khoản vay trị giá 50 tỷ USD mà G7 dành cho Ukraine. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều sự ủng hộ cho việc chuyển giao toàn bộ tài sản. Ukraine, Ba Lan và các quốc gia vùng Baltic như Estonia, Litva và Latvia đã nhiều lần kêu gọi hành động quyết liệt hơn.
Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đã viết trên mạng xã hội X vào tháng trước: “Nói đủ rồi, đã đến lúc hành động! Hãy tài trợ cho viện trợ của chúng ta cho Ukraine từ các tài sản bị đóng băng của Nga”. Bộ trưởng Ngoại giao Estonia Margus Tsahkna cũng nhấn mạnh: “Giờ đã đến lúc thực hiện bước tiếp theo”.
Những lo ngại và thách thức pháp lý
Mặc dù vậy, việc tịch thu tài sản của Nga vẫn vấp phải nhiều lo ngại về mặt pháp lý và kinh tế. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) từng cảnh báo rằng hành động này có thể đe dọa vị thế của đồng euro như một lựa chọn an toàn cho dự trữ ngoại hối, vì phần lớn tài sản bị đóng băng được tính bằng đồng euro. Ngoài ra, các chuyên gia pháp lý và quan chức chính phủ đã cảnh báo rằng việc tịch thu tài sản nhà nước có thể vi phạm luật pháp quốc tế và làm suy yếu lòng tin vào các tổ chức tài chính phương Tây.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trước đây nhấn mạnh rằng việc tịch thu tài sản ngay lập tức sẽ không “tôn trọng luật pháp quốc tế”. Tuy nhiên, ông gợi ý rằng số tiền này có thể là “một phần của cuộc đàm phán khi xung đột kết thúc”.
Thủ tướng dự kiến tiếp theo của Đức Friedrich Merz đã bày tỏ sự ủng hộ đối với việc tịch thu tài sản bị đóng băng của Nga, theo FT. Ông dự kiến sẽ thảo luận với Thủ tướng sắp mãn nhiệm Olaf Scholz để thống nhất lập trường trước hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo EU vào ngày 6/3. Trong khi đó, Thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết London đang xem xét cách triển khai các tài sản này, mặc dù ông thừa nhận rằng vấn đề này rất phức tạp.
Theo New York Times, Ngân hàng Thế giới ước tính rằng Ukraine cần khoảng 524 tỷ USD trong 10 năm để tái thiết. Việc sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga có thể là một nguồn tài chính quan trọng để hỗ trợ quá trình này. Các chuyên gia như Lawrence H. Summers, cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ, lập luận rằng cả rào cản pháp lý và tài chính đều có thể được khắc phục nếu có sự hợp tác quốc tế chặt chẽ.
Như vậy, sự thay đổi lập trường của các cường quốc châu Âu về tài sản bị đóng băng của Nga phản ánh một bước ngoặt quan trọng trong cách tiếp cận của họ đối với cuộc xung đột Nga - Ukraine. Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức pháp lý và kinh tế, việc cân nhắc tịch thu tài sản của Nga cho thấy quyết tâm ngày càng tăng của châu Âu trong việc hỗ trợ Ukraine.
