Theo như có một số chuyên gia mới đây cho rằng đây là nước cờ chiến lược của Ukraine nhằm đạt được các lợi ích cụ thể, hơn là một nỗ lực chân thành nhằm chấm dứt xung đột. Động cơ thực sự đằng sau quyết định này vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Việc Ukraine và Mỹ đạt đồng thuận về một lệnh ngừng bắn tạm thời với Nga đang được xem là một bước đi ngoại giao đáng chú ý.
Đại diện Mỹ và Ukraine tham gia đàm phán ở Ả Rập Saudi.
Theo nhận định của trang mạng Nga Topwar.ru, trước khi cuộc gặp giữa phái đoàn Ukraine và Mỹ diễn ra tại Jeddah, Ả Rập Saudi, Kiev vẫn kiên quyết phản đối bất kỳ lệnh ngừng bắn nào với Nga.
Chính quyền Tổng thống Volodymyr Zelensky từng cho rằng, bất kỳ thỏa thuận đình chiến nào cũng sẽ chỉ tạo điều kiện cho Nga tái vũ trang và tái tổ chức lực lượng để chuẩn bị cho các đợt tấn công tiếp theo. Kiev cũng nhấn mạnh họ chỉ sẵn sàng cân nhắc một lệnh ngừng bắn trên không và trên biển, không bao gồm các hoạt động quân sự trên bộ.
Tuy nhiên, sau cuộc gặp tại Jeddah, Ukraine bất ngờ thay đổi lập trường và tuyên bố chấp nhận đề xuất ngừng bắn toàn diện trong 30 ngày của Mỹ.
Trang mạng Nga phỏng đoán, sự đồng thuận Mỹ - Ukraine dẫn đến đề xuất ngừng bắn 30 ngày có thể mang dấu ấn của Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine, ông Andriy Yermak. Ông Yermak có thể đã khéo léo biến những yêu cầu từ phía Mỹ thành một đề xuất có lợi cho Ukraine.
Hôm 12/3, ông Zelensky phần nào tiết lộ như vậy. Tổng thống Ukraine giải thích rằng trong cuộc họp, đội ngũ của ông Trump đã nêu câu hỏi liệu Ukraine có sẵn sàng thực hiện các bước hướng tới ngừng bắn trên toàn bộ lãnh thổ hay không. Đó là lúc một sáng kiến ngừng bắn tạm thời trong 30 ngày được đưa ra.
"Tôi đã nhấn mạnh nhiều lần rằng không ai trong chúng tôi tin tưởng Nga. Nhưng tôi không muốn để bất kỳ ai có thể nói rằng chúng tôi không muốn chấm dứt chiến tranh. Tôi muốn ông Trump nhìn thấy điều này, tôi muốn châu Âu và tất cả mọi người đoàn kết để gây áp lực buộc Nga phải chấm dứt cuộc chiến. Vì vậy, câu trả lời của tôi là - chúng tôi sẵn sàng cho thỏa thuận ngừng bắn 30 ngày do Mỹ đề xuất”, ông Zelensky nói, theo tờ RBC-Ukraine.
Ông Yermak được cho là đã tạo ra dấu ấn về mặt ngoại giao khi đạt được sự đồng thuận Mỹ - Ukraine ở Ả Rập Saudi.
Mặc dù Ukraine tuyên bố đồng ý ngừng bắn để thể hiện thiện chí hòa bình, nhưng động cơ thực sự có thể không đơn giản như vậy, theo Topwar.ru. Một số quan điểm cho rằng quyết định của Ukraine thực chất là nhằm nối lại viện trợ quân sự và tình báo từ Mỹ.
"Điều quan trọng nhất đối với Ukraine lúc này là đạt được sự tái khởi động viện trợ vũ khí và thông tin tình báo, còn lệnh ngừng bắn… thực tế có thể không cần phải tuân thủ hoàn toàn”, trang mạng Nga dẫn nguồn tin giấu tên từ Ukraine.
Theo các chuyên gia, có một sự trùng hợp: thời điểm Mỹ dừng viện trợ cho Ukraine cũng là lúc Nga đạt bước tiến đáng kể ở vùng Kursk. Đây là dấu hiệu cho thấy Ukraine cần sự hỗ trợ của Mỹ để duy trì thế trận trong xung đột với Nga.
Ukraine đặt cược vào sự từ chối của Nga?
Bên cạnh lợi ích về viện trợ, một số ý kiến khác cho rằng Ukraine có thể đang đặt cược vào việc Nga sẽ là bên từ chối thỏa thuận, từ đó tạo ra một lợi thế tuyên truyền cho Kiev.
Theo các nguồn tin từ Ukraine, giới lãnh đạo Ukraine tin rằng nếu Moscow bác bỏ lệnh ngừng bắn, họ có thể tuyên bố rằng Ukraine đã sẵn sàng cho hòa bình, nhưng chính Nga là bên không muốn chấm dứt chiến tranh. Điều này có thể giúp Ukraine duy trì sự ủng hộ của phương Tây và gây áp lực lên Nga trong các diễn đàn quốc tế.
Một điểm đáng chú ý khác trong thỏa thuận đình chiến lần này là Ukraine chấp nhận ngừng bắn mà không đặt điều kiện về việc giành lại các vùng lãnh thổ đã mất. Điều này trái ngược hoàn toàn với lập trường trước đây của Kiev, vốn luôn khẳng định bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải đi kèm với việc Nga rút quân. Đó có thể là lý do vì sao cuộc họp Mỹ - Ukraine kéo dài tới 8 tiếng nhưng thông tin được công bố khá ít ỏi.
Lập trường hòa bình của Ukraine không thay đổi
Ông Yermak khẳng định một nền hòa bình lâu dài cho Ukraine cần có sự đảm bảo an ninh từ phương Tây.
Hôm 11/3, ông Yermak nói Ukraine có thể đạt được hòa bình lâu dài với Nga thông qua Mỹ làm trung gian, nhưng điều này đòi hỏi phải tăng cường áp lực lên Nga và phải có những đảm bảo an ninh đáng tin cậy, theo tờ Kyiv Independent.
Ông Yermak nhấn mạnh chỉ riêng ngoại giao sẽ không mang lại lệnh ngừng bắn lâu dài — áp lực chính trị và tài chính mạnh mẽ hơn là điều cần thiết để ngăn chặn Nga tiếp tục tấn công Ukraine trong tương lai. "Không ai muốn cuộc chiến hiện tại kết thúc hơn người dân Ukraine — nhưng phải tìm được một nền hòa bình vừa công bằng vừa bền vững", ông Yermak nói.
Ông Yermak nêu ra các điều kiện cần thiết cho một nền hòa bình bền vững, bao gồm đảm bảo an ninh cho Ukraine, lệnh trừng phạt Nga cứng rắn hơn của châu Âu và việc tịch thu các tài sản bị đóng băng của Nga để hỗ trợ Ukraine.
"Châu Âu không thể cho phép một lệnh ngừng bắn chỉ phục vụ cho việc Nga tái vũ trang, xây dựng lại lực lượng và quay trở lại để giành thêm đất đai và tài nguyên của Ukraine", ông cảnh báo.
Có thể nói, việc Ukraine bất ngờ chấp nhận lệnh ngừng bắn 30 ngày với Nga không phải là một quyết định đơn thuần. Dù Kiev tuyên bố đây là một bước đi ngoại giao nhằm thể hiện thiện chí hòa bình, nhưng đằng sau lại có vẻ phức tạp hơn nhiều.
Từ việc muốn bảo đảm dòng viện trợ quân sự, đến việc tạo áp lực lên Nga bằng cách khiến Moscow bị xem là bên từ chối hòa bình, đến thực tế là Kyiv phải chấp nhận một số nhượng bộ về lãnh thổ – tất cả những yếu tố này cho thấy Ukraine có thể đang chơi một ván cờ phức tạp nhằm tối đa hóa lợi ích trong bối cảnh chiến sự chưa thể sớm kết thúc.
