Người bệnh tiểu đường nên ăn vào giờ nào để tránh biến chứng?

[miro1510]

Kiểm soát đường huyết thông qua việc ăn uống đúng giờ rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng ở người bệnh tiểu đường do lượng đường trong máu quá cao hoặc quá thấp.
Người bệnh tiểu đường nên ăn các bữa chính và bữa phụ đều đặn để giữ đường huyết ổn định. Bỏ bữa sáng có thể khiến đường huyết tăng cao và gây tăng cân. Ngoài ra, tập thể dục 30 phút sau bữa ăn cũng hỗ trợ giảm lượng đường trong máu.

Thời gian ăn uống quan trọng. Ảnh: PHƯƠNG LÊ.

Hầu hết người bệnh đều biết thực phẩm (đặc biệt là nhóm chứa carbohydrate) ảnh hưởng đến đường huyết. Tuy nhiên, nhiều người chưa nhận ra thời điểm ăn uống cũng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát căn bệnh này.

Vì sao thời gian ăn uống quan trọng?

Ăn các bữa chính, phụ đều đặn với lượng carbohydrate ổn định vào cùng thời điểm mỗi ngày là điều cần thiết để duy trì năng lượng và kiểm soát đường huyết.

Điều này đặc biệt quan trọng với người tiểu đường loại 1 và loại 2 đang điều trị bằng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết đường uống (như meglitinides và sulfonylureas). Bỏ bữa khi đang theo phác đồ này sẽ làm tăng nguy cơ hạ đường huyết.

Khi đường huyết thấp, bạn sẽ thấy run rẩy, đổ mồ hôi, chóng mặt, đói bụng. Nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, việc nạp calo dư thừa để điều chỉnh có thể dẫn đến tăng cân. Nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa hạ đường huyết và tăng cân ở người tiểu đường loại 1.

Bỏ bữa cũng dễ dẫn đến ăn quá nhiều vào cuối ngày, gây tăng đường huyết đột biến. Những người ăn uống thất thường đặc biệt dễ bị hạ đường huyết về đêm.

Hạ đường huyết về đêm rất nguy hiểm vì bạn có thể không nhận ra, làm tăng nguy cơ tái phát và gây mệt mỏi suốt ngày hôm sau. Trong một số trường hợp, người bệnh mắc chứng "không nhận biết hạ đường huyết" (không có triệu chứng). Tình trạng này thường gặp ở người hay bị hạ đường huyết, mắc bệnh trên 5 năm hoặc đang dùng thuốc huyết áp. Hạ đường huyết không triệu chứng rất nguy hiểm khi đang tập thể dục hoặc lái xe.

Ngược lại, người dùng máy bơm insulin, dùng thuốc metformin hoặc tiêm insulin nhiều lần thường có giờ ăn linh hoạt hơn, ít bị hạ đường huyết khi bỏ bữa.

Thời gian ăn uống phù hợp

Không có công thức chung cho tất cả mọi người vì lối sống và nhu cầu dinh dưỡng khác nhau. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới nhất đưa ra một số gợi ý sau:

Bữa sáng

Ăn bữa sáng thịnh soạn, sau đó ăn ít hơn vào bữa trưa và tối giúp giảm cân, hạ đường huyết và giảm nhu cầu insulin ở người tiểu đường loại 2.

Ngược lại, bỏ bữa sáng liên quan đến đường huyết cao và tăng cân. Một nghiên cứu trên người lớn mắc tiểu đường loại 1 cho thấy bỏ bữa sáng làm tăng đường huyết vào buổi chiều và đêm. Đáng chú ý, người bỏ bữa sáng thường tiêu thụ quá nhiều calo vào cuối ngày để bù đắp, dẫn đến đường huyết tăng vọt.

Bữa trưa và bữa tối

Nên ăn trưa và tối cân bằng với lượng carbohydrate như nhau mỗi ngày. Điều này quan trọng nếu bạn đang dùng insulin hoặc thuốc uống, vì đường huyết có thể giảm khi bỏ bữa hoặc ăn muộn.

Dù không có giờ ăn cố định, nhưng ăn tối sớm mang lại nhiều lợi ích. Nghiên cứu trên người bệnh tiểu đường loại 2 cho thấy ăn tối trong vòng hai giờ trước khi ngủ có liên quan đến béo phì và kiểm soát đường huyết kém.

Đồ ăn nhẹ

Thông thường, kế hoạch ăn uống cho người bệnh tiểu đường gồm hai bữa phụ ngoài ba bữa chính. Dù ăn nhẹ giúp ngăn ngừa hạ đường huyết, nhưng không phải ai cũng cần, đặc biệt là người tiểu đường loại 2.

Lưu ý, uống rượu có thể làm tăng nguy cơ hạ đường huyết, nên cần ăn nhẹ kèm theo. Nếu có nguy cơ hạ đường huyết về đêm, một bữa nhẹ trước khi ngủ sẽ giúp an toàn hơn.

Thời gian ăn uống và tập thể dục

Tập thể dục sau bữa ăn là cách giảm đường huyết hiệu quả. Người bệnh tiểu đường loại 2 tập thể dục 30 phút sau khi ăn giúp điều chỉnh đường huyết tốt hơn.

Tuy nhiên, người dùng insulin trước bữa ăn hoặc thuốc sulfonylureas có thể cần ăn nhẹ trước khi tập để tránh đường huyết tụt quá thấp, do cơ bắp tiêu thụ nhiều glucose khi vận động.

Nếu định tập ngay sau khi ăn, bác sĩ có thể khuyên giảm liều insulin. Bạn cũng có thể ăn nhẹ trước, trong hoặc sau khi tập. Một cách khác là tập thể dục trước khi ăn và tiêm insulin vào giờ ăn để giảm nguy cơ hạ đường huyết.

Nhịn ăn gián đoạn và bệnh tiểu đường

Nhịn ăn gián đoạn phổ biến nhất là nhịn 16 giờ và ăn trong 8 giờ còn lại, hoặc nhịn 24 giờ cách ngày.

Phương pháp này được coi là an toàn để cải thiện kiểm soát đường huyết, giảm nhu cầu insulin và giảm cân ở người tiểu đường loại 2. Một số nghiên cứu nhỏ cho thấy người tiểu đường loại 1 cũng có thể nhận được lợi ích tương tự.

Tuy nhiên, nhịn ăn gián đoạn không phù hợp với tất cả. Nó thường không được khuyến cáo cho người tiểu đường loại 1 vì nguy cơ đường huyết biến động mạnh, trừ khi họ được giáo dục bài bản và có thiết bị theo dõi tiên tiến. Người tiểu đường loại 2 dùng insulin hoặc sulfonylurea cũng có nguy cơ hạ đường huyết.