Cuộc bầu cử nước Mỹ 2024 bắt đầu, rất có thể là cuộc tái đấu giữa Trump và Biden.
Giữa họ có những chính sách trái ngược nhau và một trong những điều đó là chính sách ứng xử với Trung Quốc.
Ông Biden, người dẫn đầu chuyến công du nước ngoài đầu tiên với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, cũng đã có mặt tại Bắc Đới Hà vào năm 2001 để giúp mở ra một kỷ nguyên quan trọng trong mối quan hệ giữa Mỹ với Trung Quốc – việc xây dựng một liên kết thương mại cho phép Mỹ và Trung Quốc mở ra một kỷ nguyên quan trọng. Nước cộng sản gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới.
“Hoa Kỳ hoan nghênh sự xuất hiện của một Trung Quốc thịnh vượng, hội nhập trên trường toàn cầu, bởi vì chúng tôi kỳ vọng đây sẽ là một Trung Quốc chơi theo luật,” ông Biden nói với ông Jiang, Frank Jannuzi, trợ lý Thượng viện nhớ lại.
Vài ngày sau, Thượng nghị sĩ đi đến một ngôi làng đường đất gần Vạn Lý Trường Thành. Cách Delaware bảy nghìn dặm, bang quê hương của ông, ông Biden vui vẻ khiến người dân địa phương thích thú như một ứng cử viên, thậm chí còn rước lễ từ một linh mục Công giáo La Mã.
Ông quay trở lại Washington với nhiều hứa hẹn hơn là nguy hiểm, đưa ra cho các phóng viên thông điệp tương tự mà ông đã gửi tới các nhà lãnh đạo Trung Quốc: Hoa Kỳ hoan nghênh sự nổi lên của Trung Quốc “như một cường quốc, bởi vì các cường quốc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế trong các lĩnh vực không phổ biến vũ khí hạt nhân, nhân quyền và buôn bán."
Hai thập niên sau, Trung Quốc đã nổi lên như một cường quốc – và, trong mắt nhiều người Mỹ, là một đối thủ nguy hiểm. Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ cho rằng họ đã khai thác sự hội nhập toàn cầu mà ông Biden và nhiều quan chức khác ủng hộ.
Cuộc bầu cử năm 2020 phần nào được xác định bởi điều mà phần lớn Washington coi là một kiểu Chiến tranh Lạnh mới. Và khi ông Biden phải đối mặt với những cuộc tấn công dữ dội trong chiến dịch tranh cử từ Tổng thống Trump, ngôn ngữ của ông về Trung Quốc cho thấy một sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy.
Con đường 20 năm của ông Biden từ lạc quan cảnh giác đến chỉ trích – trong khi vẫn đang căng thẳng để đạt được một số hợp tác – là biểu tượng cho vòng cung quan hệ Mỹ-Trung, vốn đã xấu đi đến trạng thái bất ổn, có khả năng bùng nổ.
Nhưng khi ông Trump tố cáo những gì ông mô tả là thất bại của chính quyền Washington đối với Trung Quốc, thì ông Biden, đại diện của chính quyền đó, không từ bỏ sự nhiệt tình tham gia trước đây của mình.
Trong một bài luận về Ngoại giao năm 2018, hai cựu quan chức chính quyền Obama cố vấn cho ông Biden là Kurt M. Campbell và Ely Ratner, cho biết cả chính quyền Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa đều phạm phải những sai lầm chính sách cơ bản đối với Trung Quốc.
Họ viết: “Trên phạm vi hệ tư tưởng, chúng tôi, trong cộng đồng chính sách đối ngoại Hoa Kỳ, vẫn đầu tư sâu sắc vào những kỳ vọng về Trung Quốc – về cách tiếp cận của nước này đối với kinh tế, chính trị trong nước, an ninh và trật tự toàn cầu – ngay cả khi có nhiều bằng chứng chống lại chúng”. “Các chính sách được xây dựng dựa trên những kỳ vọng như vậy đã thất bại trong việc thay đổi Trung Quốc theo những cách mà chúng tôi dự định hoặc hy vọng”.
Theo các tuyên bố chính sách và các cuộc phỏng vấn với các trợ lý của ông, mặc dù không thừa nhận sai lầm trong các quan điểm trước đây của mình, ông Biden ngày nay không nói về việc biến đổi Trung Quốc mà là khôi phục nước Mỹ.
Họ nói rằng Hoa Kỳ phải lấy lại vai trò là nước đi đầu về các giá trị tự do và đổi mới kinh tế, và điều đó sẽ giúp Washington có thế mạnh để tập hợp các quốc gia có cùng các liên minh và tái khẳng định cơ chế bảo vệ nền dân chủ toàn cầu, điều mà ông Trump đã làm xói mòn.
Kế hoạch kinh tế “Build Back Better” của ông Biden thúc đẩy đầu tư vào các ngành công nghiệp và nghiên cứu của Mỹ, một phần để cạnh tranh với Trung Quốc. Và ông thấy một số lĩnh vực mà Washington và Bắc Kinh có thể hợp tác: biến đổi khí hậu, an ninh y tế và không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Nhưng mối quan hệ đang ở điểm thấp nhất kể từ khi thiết lập lại quan hệ chính thức vào năm 1979. Các quan chức Trung Quốc đã đẩy nhanh các chính sách độc đoán của họ, và việc Bắc Kinh khẳng định quyền lực ở Hồng Kông, Biển Đông và các nơi khác được Washington coi là sự thách thức công khai.
Trong khi những chính sách diều hâu của chính quyền Trump nhằm mục đích đưa hai quốc gia vào tình thế đối đầu lâu dài, thể hiện một cách giận dữ về “vi rút Trung Quốc”, ám chỉ sự bùng phát của vi rút Corona.
Ông Biden kêu gọi một cách tiếp cận vững chắc hơn, nhưng ông không có câu trả lời dễ dàng về việc làm thế nào hai siêu cường có nền kinh tế gắn bó với nhau có thể giải quyết những khác biệt về hệ tư tưởng của họ.
Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 5 với The New York Times, ông cho biết ông đã gặp ông Tập nhiều lần vào năm 2011 và 2012 để cố gắng tìm hiểu xem liệu có thể có “một mối quan hệ cạnh tranh với Trung Quốc mà không phải là một mối quan hệ hiếu chiến, không có nó” - một mối quan hệ dựa trên vũ lực.”
Ông Biden nói rằng ông đã “quan tâm từ lâu đến bản chất đang phát triển của Đảng Cộng sản Trung Quốc” kể từ chuyến thăm đầu tiên tới đất nước này “khi còn là một đứa trẻ tại Thượng viện” vào tháng 4 năm 1979, với tư cách là thành viên của phái đoàn Quốc hội Hoa Kỳ đầu tiên tới Trung Quốc. đất nước kể từ cuộc cách mạng Cộng sản Trung Quốc năm 1949. Ông đã gặp lãnh đạo đất nước, Đặng Tiểu Bình, người lúc đó đang bắt đầu chuyển đổi nền kinh tế chỉ huy của Trung Quốc bằng cải cách thị trường.
Tiếp đón các quan chức Trung Quốc với tư cách là phó tổng thống vào tháng 5 năm 2011, ông Biden đã nhớ lại chuyến đi đó một cách đầy trìu mến. Trong khi thừa nhận có một “cuộc tranh luận” về câu hỏi này, ông nói rằng ông “tin vào điều mà bây giờ tôi tin: rằng một Trung Quốc đang trỗi dậy là một sự phát triển tích cực, tích cực, không chỉ đối với Trung Quốc mà còn đối với Mỹ và toàn thế giới nói chung”.
Nhưng khi đất nước bùng nổ trong nhiều thập kỷ, ông Biden cũng là người thường xuyên chỉ trích, đặc biệt là về nhân quyền.
Phẫn nộ trước cuộc đàn áp người biểu tình xung quanh Quảng trường Thiên An Môn năm 1989, ông đã đưa ra luật nhằm tạo ra một mạng lưới truyền thông tin tức do liên bang tài trợ nhằm thúc đẩy các giá trị dân chủ trong nước. James P. Rubin, trợ lý Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, người sau này giữ chức phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, cho biết ông Biden nhận ra Trung Quốc là một “hệ thống tàn bạo”. Đài này bắt đầu hoạt động trực tuyến vào năm 1996 với tên gọi Đài Á Châu Tự Do và hoạt động cho đến ngày nay.
Ông Biden cũng nhận thấy những giới hạn đối với những gì Hoa Kỳ có thể yêu cầu trên thực tế. Năm 1991, khi Quốc hội tranh luận về việc cấp quy chế thương mại cho Trung Quốc, ông thừa nhận nước này có thành tích “đáng trách” về nhân quyền và “các hoạt động thương mại không công bằng”. Nhưng ông lập luận rằng ưu tiên hàng đầu của Mỹ là việc Trung Quốc bán tên lửa cho Iran và Syria, điều này có thể đe dọa Israel.
Vào cuối thập kỷ này, đảng Cộng hòa và ngày càng nhiều đảng viên Dân chủ ôn hòa ca ngợi lợi ích của thương mại tự do hơn với Trung Quốc.
Khi Thượng viện tranh luận vào tháng 9 năm 2000 về việc liệu có nên chấm dứt 20 năm đánh giá hàng năm về tình trạng của Trung Quốc và bình thường hóa thương mại vĩnh viễn, mở đường cho việc nước này gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới hay không, ông Biden là người ủng hộ mạnh mẽ.
Giống như nhiều người khác trong Quốc hội, ông lập luận rằng sự hội nhập toàn cầu của Trung Quốc có thể “ảnh hưởng đến cấu trúc của hệ thống chính trị, kinh tế và xã hội nội bộ của họ”.
Ông nói tại phiên họp Thượng viện rằng bình thường hóa thương mại vĩnh viễn “tiếp tục một quá trình tham gia thận trọng được thiết kế để khuyến khích sự phát triển của Trung Quốc với tư cách là một thành viên hiệu quả, có trách nhiệm của cộng đồng thế giới”. Ông Biden cũng dự đoán ngành công nghiệp hóa chất và gia cầm của Delaware cũng như General Motors và Chrysler, đều vận hành các nhà máy lớn ở bang này, sẽ được hưởng lợi.
Biden có cách tiếp cận Trung Quốc khác với Trump, Biden chia chính sách ứng xử với Trung Quốc ra làm hai, tách biệt quan hệ thương mại với sự khác biệt chế độ chính trị.
Một mặt Biden ủng hộ quan hệ thương mại, kinh tế với Trung Quốc cho đó là lợi ích của nước Mỹ, dù rằng ông luôn lên án các vấn đề nhân quyền và sự bành trướng của Trung Quốc.
Nhưng khía cạnh thứ hai chỉ đơn thuần là lời nói không đi đôi với việc làm, ông Biden thừa hiểu rằng bản chất chế độ ở Trung Quốc là vùng cấm không thể đánh vào thành trì bất khả xâm phạm này của Bắc Kinh.
