Các chuyên gia nhân quyền tại Washington đang chia rẽ về việc Hoa Kỳ rút khỏi một cơ quan của Liên hiệp quốc về nhân quyền có ảnh hưởng tiêu cực đến tình hình nhân quyền vốn đã tồi tệ của Triều Tiên hay không?
Ngày 4/2, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã ký một sắc lệnh rút Hoa Kỳ ra khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp quốc (UNHRC), tái hiện lập trường mà ông đã giữ trong nhiệm kỳ trước.
Sắc lệnh nêu rõ rằng UNHRC đã “bảo vệ những kẻ vi phạm nhân quyền bằng cách cho phép họ sử dụng tổ chức này để tự bảo vệ mình khỏi sự giám sát”, đồng thời nói thêm rằng hội đồng này cần phải được “giám sát lại”.
Quyết định này được công bố trước cuộc gặp gần đây của ông Trump với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, người đã đến thăm Washington lần đầu tiên kể từ khi ông Trump nhậm chức lần thứ hai.
Kể từ nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Trump đã không tán thành các hoạt động của cơ quan nhân quyền Liên hiệp quốc. Vào tháng 6 năm 2018, chính quyền Trump đã chỉ trích UNHRC vì “thiên vị chống lại Israel”, nhấn mạnh rằng hội đồng năm đó đã thông qua các nghị quyết chống lại Israel nhiều hơn so với các nghị quyết chống lại Triều Tiên, Iran và Syria cộng lại.
Tác động tiêu cực
Ông Robert King, người từng là đặc phái viên Hoa Kỳ về nhân quyền Triều Tiên dưới thời chính quyền Obama, cho biết quyết định rút khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc của Hoa Kỳ có thể làm suy yếu các nỗ lực quốc tế nhằm cải thiện tình hình nhân quyền ở Triều Tiên.
“Điều này sẽ có tác động tiêu cực. Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc là một cơ quan rất hiệu quả trong việc kêu gọi sự chú ý đến các hành vi vi phạm nhân quyền nghiêm trọng của Triều Tiên”, ông King nói với VOA qua điện thoại vào tuần trước. “Hoa Kỳ sẽ không phải là bên tham gia tích cực một lần nữa là một tình huống rất đáng tiếc”.
Bà Roberta Cohen, cựu phó phụ tá ngoại trưởng phụ trách nhân quyền, cho biết việc rời khỏi UNHRC là “một quyết định thiển cận”.
Bà Cohen, người cũng từng là cố vấn cấp cao cho Phái đoàn Hoa Kỳ tại Ủy ban Nhân quyền Liên hiệp quốc và Đại hội đồng, cho biết điều quan trọng là Hoa Kỳ phải có ghế tại hội đồng với quyền bỏ phiếu và tích cực huy động sự ủng hộ cho bất kỳ sáng kiến mới nào.
“Nếu cần cải cách mà thực sự là rất cần, Hoa Kỳ nên tham gia mạnh mẽ”, bà Cohen nói với VOA qua điện thoại vào tuần trước. “Bỏ cuộc là nhường lại sân khấu cho những người phản đối bạn”.
Bà Cohen nhấn mạnh rằng hội đồng là nơi Ủy ban điều tra về nhân quyền ở Triều Tiên, hay COI, được hình thành. COI được nhiều người xem là kho ghi chép có hệ thống và toàn diện đầu tiên về các hành vi vi phạm nhân quyền của Bình Nhưỡng.
Bà nói thêm rằng bản cập nhật của COI sẽ được trình bày vào tháng 9 lần đầu tiên sau hơn một thập niên, nói rằng Washington cần phải tham gia vào quá trình này khi phúc trình được đưa ra.
Tuy nhiên, những người khác đặt câu hỏi về vai trò của Hội đồng nhân quyền trong việc tạo ra tác động thực sự để cải thiện các điều kiện nhân quyền của Triều Tiên.
“Hội đồng nhân quyền đã trở thành một trò hề rất bi thảm. Hội đồng này được cho là sẽ thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền trên toàn thế giới nhưng thay vào đó, nó lại chiều chuộng các chế độ độc tài và trao cho họ tính hợp pháp bằng cách đưa họ vào làm thành viên của hội đồng”, bà Suzanne Scholte, chủ tịch của Quỹ Diễn đàn Quốc phòng và là một nhà hoạt động nhân quyền Triều Tiên lâu năm cho biết. “Chúng ta chưa giải quyết những điều khủng khiếp đang xảy ra với những người tị nạn Triều Tiên ở Trung Quốc, những người bị bắn và hành quyết khi họ trở về”.
Các thành viên ‘không chính đáng’
Các chuyên gia nhân quyền từ lâu đã chỉ trích Bắc Kinh vì không bảo vệ được những người tị nạn Triều Tiên và cưỡng ép họ hồi hương về Triều Tiên.
Ông David Maxwell, phó chủ tịch Trung tâm Chiến lược Châu Á - Thái Bình Dương tại Washington, cho biết các vấn đề nhân quyền của Triều Tiên cần phải tách biệt khỏi cách ông Trump muốn đối phó với Liên hiệp quốc.
Ông Maxwell trả lời VOA qua email rằng “Đây là quan điểm của chính quyền Trump đối với các tổ chức của Liên hiệp quốc và cách những tổ chức này bị các quốc gia như Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên lợi dụng”. “Khi các tổ chức này bị các thành viên của cái gọi là trục chuyên chế ép buộc, họ không thể hỗ trợ những người đang phải chịu đựng những vi phạm nhân quyền thực sự”.
Trong khi đó, ông Andrew Yeo, một thành viên cấp cao và là chủ tịch Quỹ SK-Korea tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Á của Viện Brookings tại Washington, cho biết Hoa Kỳ có các công cụ khác để giải quyết vấn đề nhân quyền của Triều Tiên.
“Việc rút khỏi UNHRC sẽ không tạo ra nhiều khác biệt về mặt thực tế”, ông Yeo nói với VOA qua email vào tuần trước. “Hoa Kỳ có các phương tiện và nền tảng khác để nêu lên những phản đối về nhân quyền của Triều Tiên, bao gồm cả các phúc trình nhân quyền của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ”.
Hoa Kỳ đã tái gia nhập UNHRC ngay sau khi ông Joe Biden nhậm chức tổng thống vào năm 2021, nhưng chính quyền Biden đã quyết định không tìm kiếm nhiệm kỳ thứ hai với tư cách là thành viên hội đồng quản trị của hội đồng khi tư cách thành viên ba năm hết hạn vào cuối năm 2024.
Động thái này được thực hiện trong bối cảnh cuộc chiến đang diễn ra giữa Israel và Hamas, nhóm đã phát động cuộc đột kích vào Israel vào năm 2023. Bộ Ngoại giao giải thích vào thời điểm đó rằng Hoa Kỳ đã quyết định không theo đuổi nhiệm kỳ thứ hai tại hội đồng “vì chúng tôi đang thảo luận với các đồng minh về cách tốt nhất để tiến lên phía trước”.
Vào tháng 3 hoặc tháng 4 hàng năm, Bộ Ngoại giao Mỹ công bố Phúc trình Nhân quyền hàng năm, trong đó đề cập đến tình hình nhân quyền trên toàn thế giới. Tài liệu năm ngoái cho biết có những phúc trình đáng tin cậy về các vụ giết người trái luật, mất tích cưỡng bức và tra tấn đang diễn ra ở Triều Tiên.
