Sau đợt tăng giá thực phẩm mạnh nhất trong vòng hai năm qua, hàng nghìn người Thụy Điển quyết định tẩy chay các siêu thị lớn trong 7 ngày.
"Giá chắc chắn đã tăng", Marcel Demir, 21 tuổi, sinh viên người Thụy Điển, bình luận về mặt hàng khoai tây và chocolate khi đứng ngoài một cửa hàng thuộc chuỗi siêu thị Coop ở ga trung tâm Stockholm hồi đầu tuần.
"Tôi thường mua khoai chiên và chocolate, nhưng cả hai mặt hàng này đều đã tăng giá rất mạnh. Chocolate mới tăng gần đây, còn khoai chiên đã tăng từ năm ngoái", anh nói.
Cảnh vắng vẻ tại siêu thị Willys ở Motala, Thụy Điển, trong cuộc tẩy chay 7 ngày tuần trước. Ảnh: Guardian
Chi phí thực phẩm một năm của một hộ gia đình ở Thụy Điển đã tăng tới 300.000 kronor (2.970 USD) kể từ tháng 1/2022. Một gói cà phê dự kiến tăng giá lên 100 kronor (9,9 USD), cao hơn 25% so với đầu năm ngoái, theo cơ quan thống kê Thụy Điển.
Sau đợt tăng giá thực phẩm mạnh nhất tronng vòng hai năm hồi tháng 2, hàng nghìn người khắp Thụy Điển quyết định tẩy chay các siêu thị lớn nhất đất nước trong 7 ngày, bắt đầu từ 17/3.
Nhờ TikTok và Instagram, chiến dịch trở thành chủ đề thảo luận nóng nhất toàn quốc. Những người tẩy chay chỉ trích tính độc quyền của các siêu thị đã khiến thực phẩm tăng giá, cũng như việc các nhà sản xuất lớn đặt lợi nhuận của mình lên trên khách hàng và các doanh nghiệp thiếu cạnh tranh.
Tuy nhiên, các siêu thị phủ nhận cáo buộc này, cho rằng những yếu tố ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa là chiến tranh, cạnh tranh địa chính trị, giá hàng hóa nói chung, vụ mùa và khí hậu.
Đây là một trong số những cuộc biểu tình phản đối chi phí sinh hoạt tăng cao tại châu Âu trong những tuần gần đây. Người tiêu dùng ở Bulgaria tháng trước tẩy chay các chuỗi bán lẻ lớn và siêu thị nhằm phản đối giá thực phẩm tăng, khiến doanh thu của các doanh nghiệp này giảm gần 30%. Hồi tháng 1, chiến dịch tẩy chay ở Croatia lan sang Bosnia và Herzegovina, Montenegro và Serbia.
Sáng kiến tẩy chay của người dân Thụy Điển có tên "Tuần tẩy chay thứ 12", vì được tổ chức vào tuần thứ 12 của năm. Các nhà tổ chức đề nghị người tiêu dùng ngừng mua sắm lại các cửa hàng thực phẩm lớn như Lidl, Hemkop, Ica, Coop và Willys.
"Chúng ta không còn gì để mất", là thông điệp trong nhiều bài đăng trên mạng xã hội. "Giá thực phẩm tăng vọt, còn gã khổng lồ thực phẩm và các nhà sản xuất lớn đang kiếm lời hàng tỷ USD từ túi tiền của chúng ta".
Trong số các loại thực phẩm ở Thụy Điển, giá chocolate tăng mạnh nhất vào tháng trước với 9,2%, giá dầu ăn tăng 7,2% và phô mai tăng 6,4%, sữa và kem tăng 5,4%.
Tuy nhiên, không phải người nào cũng bị thuyết phục trước lập luận của chiến dịch tẩy chay 7 ngày. Sandra Gustavsson, 34 tuổi, nhận thấy giá thực phẩm tăng nhưng ủng hộ thay đổi thói quen mua sắm như sử dụng hàng hóa sản xuất tại địa phương mà không qua trung gian.
"Từ khi Covid-19 ập tới, giá thực phẩm cứ thế tăng mãi", Gustavsson, giám đốc điều hành sống ở Gothenburg, nói. "Tẩy chay một tuần cũng ổn vì nó khiến người bàn tán đến, nhưng tôi cho rằng không có tác dụng".
Filippa Lind, một trong những người đi đầu chiến dịch tẩy chay, cho hay người ta bàn luận khắp nơi về hành động ngừng mua hàng từ siêu thị. Lind, sinh viên đến từ Malmo, tham gia chiến dịch vì bản thân là một người bị ảnh hưởng vì "giá cả cao vô lý", đồng thời muốn thể hiện "tình đoàn kết vì mọi người".
"Các chính trị gia cần vào cuộc, phá vỡ thế độc quyền khiến giá cả tăng cao do thiếu cạnh tranh giữa các siêu thị", cô nói, kêu gọi chính phủ Thụy Điển hành động.
Họ đang lên kế hoạch tiếp tục biểu thị sự phản đối bằng chiến dịch tẩy chay dài ba tuần đối với Ica, nhà bán lẻ thực phẩm hàng đầu tại Thụy Điển với 1/3 thị phần trong nước, và nhà sản xuất sữa Arla. Nhiều công ty đang nằm trong danh sách tẩy chay của nhóm.
"Tôi hy vọng chiến dịch này sẽ thúc đẩy những quyết sách giúp hạ giá những mặt hàng thiết yếu về lâu dài", Lind nói.
Mikael Damberg, phát ngôn viên đảng Dân chủ Xã hội, chỉ trích liên minh cầm quyền do đảng Ôn hòa lãnh đạo đã không hành động trước cuộc khủng hoảng vật giá. "Ở Thụy Điển bây giờ, các gia đình đã rút sạch tiền tiết kiệm và vay tiền trang trải cuộc sống hàng ngày", ông phát biểu trước quốc hội ngày 25/3.
Bộ trưởng Tài chính Elisabeth Svantesson bác bỏ chỉ trích này. Bà lưu ý khi chính phủ mới lên nắm quyền năm 2022, lạm phát khi đó là 10%. Đến tháng 2 năm nay, lạm phát là 1,3%, tăng so với 0,6% hồi tháng 1.
Tuy nhiên, bà thừa nhận giá thực phẩm vẫn cao. "Cần hỗ trợ những người khó khăn nhất", bà nói. "Cũng cần xem xét chúng ta có thể làm gì với giá thực phẩm".
Bộ trưởng Nông thôn Peter Kullgren cho hay giá cả tăng chủ yếu là do các yếu tố quốc tế như mất mùa, nhưng cũng lưu ý cần cải thiện tính cạnh tranh trong thương mại.
"Giá thực phẩm tăng trong thời gian qua, ảnh hưởng nghiêm trọng nhất đến những hộ gia đình kinh tế khó khăn, nhất là gia đình có con nhỏ, sinh viên và người cao tuổi lương hưu thấp. Cần giải quyết vấn đề này", ông Kullgren bày tỏ.
Bộ trưởng Kullgren lưu ý đảm bảo bình ổn giá là "ưu tiên hàng đầu" của chính phủ, cho hay tuần trước các ban ngành đã họp bàn giải pháp hạ nhiệt giá thực phẩm với những nhà sản xuất và cung ứng.
Chính quyền đã đưa ra chiến lược mới về thực phẩm, trong đó đề xuất biện pháp tăng sản lượng thực phẩm của Thụy Điển. Ông Kullgren hy vọng tính cạnh tranh trong ngành thực phẩm sẽ được tăng cường bằng các biện pháp như khai trương các cửa hàng tạp hóa mới, đồng thời cảnh báo chiến dịch tẩy chay siêu thị có thể "phản tác dụng".
Jenny Pedersen, phát ngôn viên của Hemkop, không nói rõ khách hàng bị ảnh hưởng như thế nào từ chiến dịch tẩy chay và nhấn mạnh giá thực phẩm ở Thụy Điển đang bị ảnh hưởng giống những quốc gia khác.
Chocolate trong siêu thị ở Thụy Điển, mặt hàng đã tăng giá 9% tháng trước. Ảnh: Guardian
Chuỗi siêu thị Coop ghi nhận lượng khách giảm nhẹ tuần trước so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng không đưa ra lý do chính xác. "Chúng tôi không loại trừ khả năng chiến dịch tẩy chay có ảnh hưởng nhất định, nhưng vẫn khó đánh giá", phát ngôn viên Hakan Andersson nói.
Jenny Gerdes, phát ngôn viên của Ica, cho hay chiến dịch tẩy chay có ảnh hưởng tới một số cửa hàng, làm tăng tình trạng lãng phí thực phẩm.
"Chúng tôi thấu hiểu khách hàng quan tâm đến tình hình giá thực phẩm tăng cao và tôn trọng quyền được bày tỏ nỗi thất vọng của họ", bà nói. "Việc trồng trọt, sản xuất, đóng gói và vận chuyển thực phẩm đang tốn kém hơn, nhưng việc điều hành một cửa hàng cũng đối mặt thách thức tương tự".
Johanna Euren, phát ngôn viên của Willys, bày tỏ thông cảm với nỗi lo và sự thất vọng của khách hàng, nhưng cho rằng hành động tẩy chay là "sai lầm".
