|
Trong những ngày gần đây, Mỹ và Trung Quốc đều cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận đình chiến thương mại mong manh kéo dài ba tuần của họ. Hai tổng thống dự kiến sẽ phát biểu trong tuần này để nỗ lực cứu vãn thỏa thuận.
Nhưng ông Trump phải đối mặt với một thách thức khó khăn, đối thủ truyền kiếp của ông mới là người có khả năng đàm phán tốt hơn.
Sự thống trị gần như hoàn toàn của Trung Quốc đối với nguồn cung cấp kim loại đất hiếm trên thế giới- được sử dụng trong sản xuất mọi thứ, từ ô tô và chip máy tính đến máy bay chiến đấu F-35 và tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân - có nghĩa là ông Tập Cận Bình có thể gây tổn hại cho Mỹ.
“Khoáng sản quan trọng là một trong những con bài mặc cả quan trọng nhất của Trung Quốc trong các cuộc đàm phán với Washington. Trung Quốc thực sự sẽ nắm giữ điều này, như một đòn bẩy quan trọng”, Matilda Buchan, một nhà phân tích cấp cao tại Asia House, một nhóm nghiên cứu tại London, cho biết.
Việc Bắc Kinh sẵn sàng vũ khí hóa chuỗi cung ứng đất hiếm là mối đe dọa lớn đối với nền kinh tế và quân đội Mỹ đến mức nó đã thúc đẩy Nhà Trắng phải hạ nhiệt cuộc chiến thương mại đã lên kế hoạch với Trung Quốc.
Sau thông báo về “ngày giải phóng” ngày 2/4 của ông Trump, tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ lên mức cao nhất là 145%, hành động trả đũa của Bắc Kinh bao gồm lệnh cấm xuất khẩu sang Mỹ các hợp kim nam châm có chứa các vật liệu đất hiếm quan trọng.
Tác động nhanh chóng được cảm nhận. Vào ngày 9/5, một số nhà sản xuất ô tô lớn nhất tại Mỹ – bao gồm General Motors, Toyota, Volkswagen và Hyundai – đã viết thư cho Nhà Trắng cảnh báo rằng nếu lệnh cấm xuất khẩu của Trung Quốc không được dỡ bỏ, họ sẽ sớm phải bắt đầu cắt giảm sản lượng.
Cùng ngày hôm đó, ông Trump nói với những người theo dõi Truth Social rằng ông đã sẵn sàng nhượng bộ lớn để đạt được thỏa thuận với Trung Quốc. Các cuộc đàm phán tại Geneva diễn ra vào cuối tuần sau đó và thuế quan đã giảm mạnh.
Trong những ngày tiếp theo, có thông tin lặng lẽ hơn rằng Trung Quốc sẽ cho phép tiếp tục xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ.
'Sự gián đoạn lớn'
Tuy nhiên, thứ Sáu tuần trước, ông Trump lại quay lại Truth Social tuyên bố rằng, Trung Quốc đã "HOÀN TOÀN VI PHẠM THỎA THUẬN VỚI CHÚNG TA".
Jamieson Greer, đặc phái viên thương mại của tổng thống, nói với CNBC rằng Bắc Kinh đang "chậm trễ" trong việc cấp giấy phép xuất khẩu các sản phẩm có chứa đất hiếm.
Ông cho biết: “Chúng ta chưa thấy dòng chảy của một số khoáng sản quan trọng như lẽ ra phải thế”.
Câu hỏi đặt ra là liệu Trung Quốc có đang cố tình phá hoại thỏa thuận này như một số quan chức Nhà Trắng nghi ngờ hay không, hay liệu lời giải thích này có đơn giản hơn rằng không phải là một âm mưu lớn mà chỉ đơn giản là một hệ thống đang phải đối mặt với thủ tục quan liêu mới.
Vào tháng 4, Bắc Kinh không chỉ áp đặt lệnh cấm xuất khẩu mà còn xây dựng một cơ cấu mới để hỗ trợ hoạt động thương mại đất hiếm trong tương lai.
Các công ty có trụ sở tại Trung Quốc muốn xuất khẩu hợp kim kim loại có chứa hơn một lượng nhỏ bảy loại đất hiếm chính – samarium, gadolinium, terbi, dysprosi, luteti, ytri và scandi – hiện cần phải xin giấy phép từ Bộ thương mại.
Ban đầu, không rõ lô hàng nào sẽ bị áp dụng các quy định mới và đã có rất nhiều cuộc thử nghiệm phòng ngừa trong phòng thí nghiệm, ngay cả đối với những mặt hàng xuất khẩu có hàm lượng đất hiếm dưới ngưỡng.
David Merriman, giám đốc nghiên cứu tại Project Blue, một công ty tư vấn và phân tích khoáng sản quan trọng, cho biết: "Những gì ban đầu có vẻ như là lệnh đóng băng gần như hoàn toàn hàng xuất khẩu từ Trung Quốc thực chất chỉ là phản ứng trước nhu cầu thử nghiệm tất cả các vật liệu và bất kỳ vật liệu nào chứa hơn 0,1% bất kỳ nguyên tố nào trong số này".
Phân tích của Project Blue cho thấy quá trình nộp đơn mất khoảng 45 ngày, điều này có thể giải thích tại sao xuất khẩu sang Mỹ chậm hơn dự kiến.
Đến giữa tháng 5, sáu công ty lớn đã nhận được giấy phép xuất khẩu và ít nhất 3 công ty khác đang trong quá trình thực hiện.
Michael Hart, chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc, phát biểu với tờ Bloomberg tuần này rằng: "Chúng tôi đang chứng kiến một số phê duyệt được thông qua, chắc chắn là chậm hơn so với mong muốn của ngành".
“Một phần sự chậm trễ liên quan đến việc Trung Quốc áp dụng hệ thống mới để phê duyệt xuất khẩu, chứ không phải là họ không cho phép xuất khẩu".
Là một phần của thỏa thuận thương mại Geneva giữa Mỹ và Trung Quốc, Bộ thương mại đã xóa 28 doanh nghiệp Mỹ khỏi danh sách đen kiểm soát xuất khẩu. Nhưng hàng xuất khẩu vẫn phải được chấp thuận theo từng lô hàng và cho đến nay chưa có lô hàng nào được chuyển đến Mỹ.
Hoạt động của Volkswagen tại châu Âu dường như đã được hưởng lợi sớm từ giấy phép xuất khẩu, nhưng không đủ số lượng để giải quyết lo ngại về nguồn cung.
Jens Eskelund, chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu tại Trung Quốc, nói với tờ New York Times rằng: "Đã có một số phê duyệt được đưa ra, nhưng vẫn chưa đủ để ngăn chặn tình trạng ngừng sản xuất sắp xảy ra. Chúng ta vẫn đang phải đối mặt với sự gián đoạn lớn trong chuỗi cung ứng".
Ông Trump bị dồn vào chân tường
Mối đe dọa về việc dây chuyền sản xuất của nhà máy phải dừng hoạt động làm nổi bật sức mạnh to lớn của Trung Quốc tại thị trường quan trọng này, cũng như quyền lực của nước này trong các cuộc đàm phán.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), các mỏ của Trung Quốc sản xuất khoảng 61% lượng đất hiếm trên thế giới. Các nhà tinh chế và sản xuất của Trung Quốc cũng thu mua hầu hết lượng đất hiếm từ nơi khác, xử lý 92% nguồn cung của thế giới.
Quá trình tinh chế đóng vai trò then chốt vì đây là quá trình biến vật liệu thành sản phẩm có thể sử dụng được.
Quốc gia này có thế mạnh đặc biệt trong việc sản xuất hợp kim nam châm có chứa đất hiếm, được ứng dụng gần như phổ biến trong hệ thống máy tính, xe cộ và điện.
Merriman cho biết: “Đặc biệt khi bạn di chuyển sâu hơn vào chuỗi cung ứng, từ các sản phẩm khai thác đến các sản phẩm kỹ thuật cao hạ nguồn, thị phần của Trung Quốc chỉ tăng lên. Sự kìm kẹp của họ chỉ ngày càng chặt chẽ hơn”.
Đất hiếm được sử dụng với số lượng rất nhỏ, điều này có nghĩa là việc khai thác hoặc tinh chế chúng từ lâu đã không mang lại hiệu quả kinh tế cho hầu hết các quốc gia – ngoại trừ Trung Quốc, nơi ngành công nghiệp này nằm dưới sự kiểm soát của nhà nước.
Mỹ đã đi đầu trong những nỗ lực không thường xuyên để khởi động lại sản xuất đất hiếm và sản xuất nam châm tại quê nhà hoặc ở các quốc gia thân thiện hơn. Nhưng những nỗ lực này vẫn chưa mang lại kết quả thực sự. IEA ước tính rằng một thập kỷ nữa, Trung Quốc vẫn sẽ chiếm 85% sản lượng đất hiếm tinh chế.
Điều này khiến ông Trump bị dồn vào chân tường. Ông đã nói về triển vọng của Ukraine và Greenland như những lựa chọn thay thế, nhưng nhiệm kỳ tổng thống của ông sẽ kết thúc từ lâu trước khi bất kỳ lựa chọn nào trong số đó trở thành một lựa chọn thực tế. Thuế quan cũng không có tác dụng gì ở đây.
"Vũ khí" duy nhất của ông là chất bán dẫn. Trong tháng qua, Mỹ đã dần thắt chặt kiểm soát đối với việc xuất khẩu chip và phần mềm liên quan sang Trung Quốc, đặc biệt là những loại được sử dụng trong trí tuệ nhân tạo.
Việc siết chặt chip một phần được thúc đẩy bởi mong muốn chiến lược dài hạn của Nhà Trắng là duy trì vị thế thống trị về công nghệ so với Trung Quốc. Nhưng nó cũng có một số đòn bẩy thương mại chiến thuật ngay lập tức - như Howard Lutnick, Bộ trưởng Thương mại Mỹ, đã thừa nhận vào Chủ Nhật.
“Chúng tôi đang thực hiện một số hành động nhất định để cho họ (Trung Quốc) thấy cảm giác như thế nào khi ở phía bên kia lệnh xuất khẩu đó”, ông nói với Fox News.
Điều này đã khiến Bắc Kinh tức giận. "Mỹ đã đơn phương gây ra những xung đột kinh tế và thương mại mới. Những hành vi này vi phạm nghiêm trọng sự đồng thuận", ngành thương mại Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố.
Bất chấp cuộc khẩu chiến, Lutnick tuyên bố ông tin tưởng Tổng thống Trump sẽ "giải quyết ổn thỏa" vấn đề với ông Tập Cận Bình.
Có lẽ sự tự tin của ông là có cơ sở. Với ngành công nghiệp sản xuất và công nghệ của Mỹ và Trung Quốc đang bị đe dọa, một thỏa thuận có vẻ cần thiết cho cả hai bên.
Nhưng ông Trump không có tư cách để ra điều kiện và ông ấy không thích điều đó chút nào.
VietBF@ sưu tập
|
|
