Theo tờ The New York Times ngày 13/6, nhiều quan chức cấp cao của Iran đã không lường trước việc Israel ra tay tấn công trước khi vòng đàm phán Iran - Mỹ tiếp theo diễn ra.
Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) Hossein Salami, nằm trong số người thiệt mạng. Ảnh: IRNA/TTXVN
Các lãnh đạo cấp cao của Iran đã lên kế hoạch suốt hơn một tuần để đối phó với cuộc tấn công của Israel, trong trường hợp các cuộc đàm phán hạt nhân với Mỹ thất bại.
Tuy nhiên, họ đã tính toán nhầm. Họ không bao giờ nghĩ rằng Israel sẽ tấn công trước vòng đàm phán tiếp theo giữa Iran và Mỹ, đã được lên lịch vào ngày 15/6 tới, tại Oman. Theo lời các quan chức thân cận với giới lãnh đạo Iran, Iran đã bác bỏ các thông tin cho rằng sắp xảy ra cuộc tấn công, coi đó là tuyên truyền của Israel, nhằm gây sức ép buộc Iran nhượng bộ trong chương trình hạt nhân.
Theo các quan chức Iran, có lẽ vì sự chủ quan đó mà các biện pháp phòng ngừa đã được lên kế hoạch, nhưng không được thực hiện.
Các quan chức được phỏng vấn cho biết, trong đêm xảy ra vụ tấn công, các chỉ huy quân sự cấp cao đã không trú ẩn tại căn cứ an toàn, mà ở lại nhà riêng. Tướng Amir Ali Hajizadeh, Tư lệnh đơn vị hàng không vũ trụ thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng, cùng các trợ lý cấp cao, đã bỏ qua chỉ thị về việc không được tập trung tại một địa điểm. Họ tổ chức một cuộc họp khẩn cấp tại căn cứ quân sự ở Tehran và thiệt mạng khi Israel tấn công căn cứ này.
Đến tối 13/6, mức độ thiệt hại sau chiến dịch quân sự của Israel bắt đầu hiện rõ, khi ít nhất 15 địa điểm trên khắp Iran bị tấn công.
Israel đã phá hủy phần lớn năng lực phòng thủ của Iran, phá hủy radar và hệ thống phòng không; làm tê liệt khả năng tiếp cận kho tên lửa đạn đạo; đồng thời loại bỏ nhiều nhân vật cấp cao trong hệ thống chỉ huy quân đội. Ngoài ra, phần nổi trên mặt đất của cơ sở làm giàu urani tại Natanz cũng bị phá hủy nặng nề.
Ông Hamid Hosseini, thành viên ủy ban năng lượng của Phòng Thương mại Iran, nói qua điện thoại từ Tehran: “Cuộc tấn công của Israel hoàn toàn khiến giới lãnh đạo bất ngờ, đặc biệt là việc các chỉ huy quân sự và nhà khoa học hạt nhân hàng đầu bị sát hại”.
Ông Hosseini cho biết, việc Israel dường như đã xâm nhập vào bộ máy an ninh và quân sự của Iran, cũng gây sốc cho các quan chức. Israel từ lâu đã tiến hành các chiến dịch bí mật nhằm vào mục tiêu quân sự và hạt nhân tại Iran, bao gồm cả các vụ ám sát nhà khoa học hạt nhân. Nhưng đợt tấn công phức tạp ngày 13/6 cho thấy mức độ thâm nhập và năng lực mới của Israel. Chiến dịch này đã kết hợp giữa máy bay chiến đấu và trước đó, đặc nhiệm Israel đã lén đưa linh kiện tên lửa và thiết bị bay không người lái vào trong Iran.
Lãnh tụ tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei, đã được đưa đến một địa điểm bí mật an toàn, nơi ông vẫn giữ liên lạc với các chỉ huy quân sự còn lại. Trong một bài phát biểu trên truyền hình, ông nói rằng Israel đã tuyên chiến với Iran qua các cuộc tấn công. Ông nói: “Họ đừng nghĩ rằng đã tấn công là xong. Không, họ đã khơi mào. Họ khơi mào cuộc chiến. Chúng ta sẽ khiến họ bị trừng phạt”.
Đáp trả lại, Iran đã phóng nhiều đợt tên lửa tấn công Tel Aviv và Jerusalem.
Sáng sớm 13/6, Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran, gồm 23 thành viên, đã họp khẩn cấp để bàn phương án đối phó. Trong cuộc họp, ông Khamenei nói muốn trả đũa, nhưng không hành động vội vàng.
Cuộc họp đã xuất hiện bất đồng về thời điểm và cách thức đáp trả, cũng như liệu Iran có đủ sức kéo dài chiến tranh với Israel, nhất là khi hệ thống phòng thủ và kho tên lửa đã bị đánh phá nặng. Một quan chức Iran cảnh báo, nếu Israel trả đũa bằng cách tấn công cơ sở hạ tầng hoặc nhà máy nước, điện, thì có thể dẫn đến biểu tình, bạo loạn.
Cuối cùng, ông Khamenei ra lệnh cho quân đội tấn công Israel. Ban đầu, kế hoạch là phóng đến 1.000 tên lửa đạn đạo để áp đảo hệ thống phòng không Israel và gây sát thương tối đa. Nhưng do các căn cứ tên lửa bị Israel phá hủy, việc vận chuyển và bố trí tên lửa trở nên bất khả thi.
Do đó, Iran chỉ có thể huy động khoảng 100 tên lửa trong loạt tấn công đầu tiên. Ít nhất bảy địa điểm quanh Tel Aviv bị trúng đạn, khiến một người thiệt mạng, ít nhất 20 người bị thương và nhiều tòa nhà dân cư bị hư hại.
Trong ngày 13/6, sau khi đợt tấn công của Israel tạm lắng, quân đội Iran đã khẩn trương sửa chữa các hệ thống phòng không và lắp đặt thiết bị mới. Không phận Iran vẫn bị đóng, các chuyến bay bị đình chỉ, sân bay đóng cửa.
Trong số các tướng lĩnh cấp cao Iran thiệt mạng, có: Ông Gholamreza Mehrabi - Phó Tổng cục trưởng Tình báo của Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang; ông Mehdi Rabbani - Phó Cục trưởng Tác chiến; ông Hossein Salami - Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC); ông Mohammad Bagheri - Tổng Tham mưu trưởng quân đội Iran; ông Gholam Ali Rashid - chỉ huy khu phức hợp Khatam al-Anbiya tại Tehran.
Các nhà khoa học Iran thiệt mạng gồm: Ông Fereydoon Abbasi, chuyên gia kỹ thuật hạt nhân; ông Mohammad Mehdi Tehranchi, chuyên gia vật lý; ông Akbar Motalebi Zadeh, chuyên gia kỹ thuật hóa học; ông Saeed Barji, chuyên gia kỹ thuật vật liệu; ông Amir Hassan Fakhahi, chuyên gia vật lý; ông Abd al-Hamid Minoushehr, chuyên gia vật lý lò phản ứng; ông Mansour Asgari, chuyên gia vật lý; ông Ahmad Reza Zolfaghari Daryani, chuyên gia kỹ thuật hạt nhân và ông Ali Bakhouei Katirimi, chuyên gia cơ học.
