Cả Phó Tổng thống Mỹ JD Vance và Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi đều thừa nhận còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp liên quan đến số urani gần cấp độ vũ khí mà Iran đang nắm giữ.
Một ngày sau khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố chương trình hạt nhân của Iran đã bị “phá hủy hoàn toàn” bằng loạt bom xuyên boongke và tên lửa của Mỹ, thực tế về chương trình này vẫn còn mơ hồ. Nhiều quan chức cấp cao thừa nhận họ không biết số phận của kho urani gần đạt cấp độ vũ khí của Iran hiện ra sao.
“Chúng tôi sẽ làm việc trong những tuần tới để đảm bảo chúng tôi có thể làm gì với số nhiên liệu đó và đây sẽ là một trong những nội dung chúng tôi muốn trao đổi với phía Iran”, Phó Tổng thống JD Vance phát biểu trong chương trình This Week của đài ABC ngày 22/6, ám chỉ đến lượng urani đủ để chế tạo 9-10 đầu đạn hạt nhân. Tuy vậy, ông cho rằng khả năng vũ khí hóa số nhiên liệu này của Iran đã bị tổn hại nghiêm trọng, do Tehran không còn thiết bị cần thiết để chuyển urani thành vũ khí.
Phía Iran khẳng định họ không muốn đối thoại với Mỹ, cáo buộc Washington đã đánh lừa Tehran trong vòng đàm phán trước đó đồng thời âm thầm chuẩn bị cho cuộc tấn công quân sự. Hiện kho urani nói trên cũng là một trong những “con bài mặc cả” hạt nhân ít ỏi còn lại trong tay Iran.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth phát biểu tại họp báo của Lầu Năm Góc ngày 22/6/2025. Ảnh: Getty Images
Số phận kho urani của Iran vẫn còn là bí ẩn
Trong cuộc họp báo ngày 22/6, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth và Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Dan Caine cho biết đánh giá thiệt hại ban đầu tại 3 địa điểm bị không kích bằng máy bay ném bom B-2 và tên lửa Tomahawk của Hải quân cho thấy mức độ “thiệt hại và phá hủy nghiêm trọng”.
Ảnh vệ tinh tại mục tiêu chính, nhà máy làm giàu urani Fordow đặt trong lòng núi cho thấy hàng loạt hố sâu do các quả bom xuyên boongke loại nặng 13,6 tấn tạo ra. Đây là loại bom lớn nhất trong kho vũ khí thông thường của Mỹ. Phân tích ban đầu từ phía Israel, quốc gia đã cùng Mỹ lên kế hoạch nhắm vào Fordow suốt hơn 26 năm qua, cho thấy địa điểm này bị hư hại nặng nhưng chưa bị phá hủy hoàn toàn.
Tuy nhiên, theo 2 quan chức Israel am hiểu tình báo, có bằng chứng cho thấy Iran đã chuyển một phần thiết bị và urani khỏi Fordow trong vài ngày gần đây. Ngoài ra, nhiều bằng chứng khác cho thấy Iran, vốn đã quen với các mối đe dọa quân sự lặp đi lặp lại từ ông Trump, đã chuyển khoảng 400 kg urani được làm giàu ở mức 60%, gần sát ngưỡng 90% cần thiết để chế tạo vũ khí hạt nhân, tới địa điểm khác.
Số nhiên liệu này được lưu trữ sâu bên trong một tổ hợp hạt nhân khác, gần thành cổ Isfahan. Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết lầm gần đây nhất các thanh sát viên của Liên Hợp Quốc nhìn thấy số urani này là khoảng một tuần trước khi Israel bắt đầu không kích Iran.
“Iran chưa bao giờ che giấu việc họ bảo vệ chặt chẽ số vật liệu này”, ông Grossi cho biết khi trả lời phỏng vấn CNN hôm 22/6.
Khi được hỏi liệu ông có ám chỉ kho nhiên liệu đó đã được di chuyển hay không, ông Grossi trả lời ngắn gọn: “Đúng vậy”. Đây cũng chính là điều mà Phó Tổng thống Mỹ Vance dường như đang đề cập đến khi nói về số phận “bí ẩn” của số nhiên liệu.
Nếu đúng như vậy, Isfahan có thể không phải là nơi duy nhất mà giới chức phụ trách chương trình hạt nhân Iran đang tìm cách giấu thiết bị và nguyên liệu. Iran cũng đã gia cố thêm cho cơ sở Fordow để bảo vệ phần còn lại.
Ảnh vệ tinh do Maxar Technologies công bố cho thấy 16 xe tải hàng hóa đậu gần lối vào các đường hầm dẫn vào núi Fordow, chỉ vài ngày trước cuộc không kích của Mỹ. Một phân tích từ Trung tâm Nguồn mở tại London nhận định Iran có thể đã chuẩn bị sẵn cho kịch bản bị tấn công.
Hiện chưa rõ chính xác những gì đã được di chuyển khỏi cơ sở Fordow. Trên thực tế, khả năng sơ tán hoàn toàn thiết bị khỏi Fordow là rất hạn chế. Các máy ly tâm khổng lồ, hoạt động ở tốc độ siêu âm để làm giàu urani, được nối với nhau bằng hệ thống ống dẫn và gắn chặt xuống nền bê tông. Một quan chức Mỹ nhận định việc tháo dỡ và di chuyển toàn bộ thiết bị khi xung đột nổ ra là “không thực tế”.
Iran vẫn còn con bài bí mật khác
Trong những ngày tới, cả phía Iran và các cơ quan tình báo quốc tế dự kiến sẽ tập trung đánh giá thiệt hại tại cơ sở làm giàu Natanz – địa điểm cũ hơn, lớn hơn nhưng kém kiên cố hơn Fordow. Đây là nơi Israel đã không kích nhiều lần, phá hủy trung tâm làm giàu nằm trên mặt đất và làm gián đoạn hệ thống điện. Ông Grossi sau đó nhận định việc mất nguồn điện có thể khiến các máy ly tâm hoạt động mất kiểm soát và rất có thể đã bị phá hủy hoàn toàn.
Hiện vẫn chưa rõ liệu nhóm thanh sát viên IAEA có mặt tại Iran khi xung đột với Israel nổ ra có được phép tiếp tục công việc hay không, bao gồm việc xác minh vị trí và tình trạng của kho urani gần đạt cấp độ vũ khí.
Giới chức Iran tuyên bố toàn bộ hoạt động thanh sát quốc tế đã bị đình chỉ trong thời chiến. Kể cả khi được nối lại, cũng chưa rõ các thanh sát viên có thể tiếp cận cơ sở Fordow vừa bị dội bom hoặc những gì còn lại tại Natanz sau cuộc không kích của Mỹ hay không.
“Với loại bom và số lượng bom được sử dụng, đòn tấn công này nhiều khả năng sẽ khiến chương trình vũ khí hạt nhân của Iran chậm lại từ 2-5 năm”, ông Mick Mulroy, cựu quan chức Lầu Năm Góc và cựu sĩ quan CIA, nhận định.
Chưa rõ Iran sẽ mất bao lâu để sửa chữa và thay thế các thiết bị bị phá hủy, nhưng có thể quá trình này sẽ kéo dài hàng năm. Dù vậy, Tehran cũng đã có một cơ sở làm giàu urani mới. Điều này được chính giới chức Iran tiết lộ ngay trước các cuộc tấn công của Israel vào giữa tháng này.
“Cơ sở mới đã được xây dựng hoàn chỉnh và nằm tại một vị trí an toàn, bất khả xâm phạm. Ngay sau khi việc lắp đặt và hiệu chỉnh máy ly tâm hoàn tất, quá trình làm giàu urani sẽ bắt đầu”, ông Mohammad Eslami, người đứng đầu Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran cho biết hôm 12/6, một ngày trước khi Israel tiến hành cuộc tấn công vào Iran.
Tuyên bố này gây bất ngờ và cho đến nay chưa có xác nhận độc lập nào, cũng như chưa có thông tin chính thức về vị trí cụ thể của cơ sở mới. Theo giới chức Iran, địa điểm mới đã được xây dựng trong vài năm qua, nhưng nước này không cho phép IAEA tiếp cận.
Nhiều khả năng cơ sở mới, cũng được đặt ngầm dưới lòng đất, giống như các địa điểm tại Fordow và Natanz vừa bị tấn công. Tuy nhiên, hiện chưa rõ liệu các máy ly tâm đã được lắp đặt tại đây hay chưa, cũng như mức độ sẵn sàng thực tế của cơ sở có đúng như tuyên bố của ông Eslami hay không.
