Theo như chuyên gia mới đây cho rằng nhiều kết quả mang tính tạm thời, phóng đại công lao của Tổng thống Mỹ Donald Trump và bị thúc ép bởi đòn bẩy kinh tế, dù công nhận nỗ lực của ông Donald Trump trong giải quyết xung đột toàn cầu, sau khi ông Trump được đề cử giải Nobel Hòa bình hơn 10 lần - bởi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Thủ tướng Campuchia Hun Manet, một chính trị gia Ukraine, cũng như các nhà lập pháp từ Mỹ, Thụy Điển và Na Uy.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố mình có công chấm dứt 7 xung đột trên khắp thế giới. Nhà Trắng đã công bố danh sách những cuộc chiến mà vị tổng thống đề cập tới, trong đó có 6 sự kiện trong nhiệm kỳ 2 và một sự kiện trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Ông Trump mới bắt đầu nhiệm kỳ 2 từ ngày 20/1.
Armenia và Azerbaijan
Armenia và Azerbaijan xung đột gần 40 năm qua do tranh chấp quyền kiểm soát Nagorno-Karabakh. Khu vực này nằm sâu trong lãnh thổ phía tây nam của Azerbaijan, nhưng phần lớn dân cư là người gốc Armenia sinh sống và muốn ly khai sáp nhập Armenia.
Gần đây nhất, giao tranh nghiêm trọng nổ ra vào tháng 9/2023, khi Azerbaijan giành toàn bộ quyền kiểm soát Nagorno-Karabakh.
Hôm 8/8, hai bên đã công bố thỏa thuận hòa bình mới tại Nhà Trắng. Lãnh đạo của cả hai nước đều đề cử ông Trump cho giải Nobel Hòa bình.
Tiến sĩ Theo Zenou, nghiên cứu viên tại Hội Henry Jackson, nhận định trong số tất cả tuyên bố hòa bình ông Trump nhận công, thỏa thuận giữa Armenia và Azerbaijan chính đáng nhất. “Công lao thuộc về người xứng đáng. Việc Mỹ làm trung gian cho thỏa thuận hòa bình giữa Armenia và Azerbaijan là thành tựu thực sự”, ông nói.
Tuy nhiên, ông Zenou cũng cho rằng Mỹ đạt được thành tựu này phần lớn nhờ “ảnh hưởng của Nga trong khu vực đang suy giảm” và vẫn còn những bất đồng giữa hai bên.
Ông Donald Trump bắt tay Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan (phải) và Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev. Ảnh: Reuters.
Thái Lan và Campuchia
Căng thẳng lãnh thổ dọc theo biên giới chung dài 800 km của Thái Lan và Campuchia đã kéo dài hơn một thế kỷ, dẫn đến các cuộc đụng độ lẻ tẻ.
Hôm 24/7, sau khi các quan chức Thái Lan tuyên bố quân đội Campuchia nổ súng vào một trong những căn cứ quân sự của nước này dọc biên giới, bạo lực bùng phát, khiến 35 người thiệt mạng và hàng trăm người di dời trong 4 ngày.
Hai ngày sau, ông Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social: “Tôi đang gọi điện cho quyền thủ tướng Thái Lan, ngay bây giờ, để yêu cầu ngừng bắn và chấm dứt xung đột ác liệt”.
Mặc dù Malaysia là nước trung gian tổ chức đàm phán, ông Trump đe dọa hủy đàm phán về thuế quan Mỹ với hàng hóa Campuchia và Thái Lan trừ khi lệnh ngừng bắn được duy trì.
Hôm 7/8, Thái Lan và Campuchia ký kết thỏa thuận.
“Ông Trump thích phong cách giao dịch. Ông ấy gây sức ép kinh tế để các bên ngừng giao tranh. Tuy nhiên, có sự khác biệt rất lớn giữa chấm dứt giao tranh trong ngắn hạn và giải quyết gốc rễ xung đột. Ông ấy dường như không phân biệt được hai định nghĩa này”, Tiến sĩ Samir Puri, Giám đốc Trung tâm Quản trị và An ninh Toàn cầu tại Chatham House, nhận định.
Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo
Căng thẳng kéo dài giữa Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC) bùng phát trở lại vào đầu năm 2025 khi nhóm phiến quân được chính phủ Rwanda hậu thuẫn, M23, chiếm giữ một khu vực giàu khoáng sản ở miền đông DRC. Rwanda, quốc gia giáp ranh với khu vực do M23 kiểm soát ở DRC, phủ nhận cáo buộc hỗ trợ M23.
Sau nhiều tháng đụng độ, ngoại trưởng Rwanda và DRC đã tới Nhà Trắng ký kết thỏa thuận, cam kết tôn trọng thỏa thuận ngừng bắn trước đó có hiệu lực từ năm 2024. Ông Trump sau đó tự nhận mình kiến tạo hòa bình cho “một trong những cuộc chiến tồi tệ nhất”.
Tuy nhiên, nhóm phiến quân M23 không trực tiếp tham gia đàm phán và không coi thỏa thuận này mang tính ràng buộc. Ông Puri cho rằng việc một tổng thống Mỹ can thiệp vào xung đột này “chưa từng có tiền lệ”, song tuyên bố từ M23 cho thấy giao tranh có thể sẽ tiếp diễn.
Israel - Iran
Hôm 13/6, Mỹ đã ném bom 3 địa điểm hạt nhân tại Iran sau khi Iran và Israel đụng độ. Sau đó, trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump tuyên bố hai bên sẽ ngừng bắn và “chính thức kết thúc cuộc chiến 12 ngày”.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ca ngợi Mỹ, song Lãnh đạo Tối cao Ayatollah Ali Khamenei nói Mỹ không kích “không đạt được mục tiêu gì” và Iran đã giành chiến thắng.
Theo ông Puri, một lần nữa, ông Trump chỉ "đẩy xung đột vào trạng thái ngủ đông" thay vì giải quyết các nguyên nhân cơ bản. Còn tiến sĩ Zenou nói thêm "không có thỏa thuận hòa bình" và "hai bên về cơ bản đang trong tình trạng chiến tranh".
Ấn Độ và Pakistan
Ấn Độ và Pakistan tranh chấp Kashmir từ năm 1947. Căng thẳng lại bùng phát trong 4 ngày hồi tháng 5 sau một cuộc tấn công ở Kashmir do Ấn Độ kiểm soát.
Hai nước láng giềng sở hữu vũ khí hạt nhân đạt được thỏa thuận ngừng bắn vào ngày 10/5. Ông Trump gọi đây là kết quả của “một đêm đàm phán dài do Mỹ làm trung gian”.
Trong khi các quan chức Pakistan đề cử ông Trump cho giải Nobel Hòa bình, Ấn Độ kịch liệt phản đối về sự can dự của Mỹ, nhấn mạnh hai nước đã đàm phán trực tiếp.
Ông Puri mô tả Ấn Độ - Pakistan là tuyên bố hòa bình "mong manh" nhất của tổng thống Mỹ. "Ông Trump không thể tuyên bố đã giải quyết được xung đột Ấn Độ - Pakistan, vốn bắt nguồn từ năm 1947 và có những nguyên nhân đặc biệt", ông nói.
Ai Cập và Ethiopia
Trong 12 năm qua, Ethiopia và Ai Cập tranh cãi về đập Đại Phục Hưng Ethiopia (GERD) trên sông Nile, bắt đầu hoạt động vào năm 2022.
GERD rất quan trọng với Ethiopia, nhưng Ai Cập cho rằng con đập làm ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nguồn nước từ sông Nile của nước này. Đàm phán đổ vỡ vào cuối tháng 6 và không có thỏa thuận nào được ký kết.
Ngay sau đó, ông Trump tuyên bố “muốn có nước ở sông Nile nếu là người Ai Cập” và khẳng định Mỹ sẽ sớm giải quyết tranh chấp. Ông thậm chí còn nói Mỹ tài trợ một phần cho con đập, nhưng Nhà Trắng không giải thích thêm về tuyên bố này.
"Tôi sẽ không nhận giải Nobel Hòa bình vì đã gìn giữ hòa bình giữa Ai Cập và Ethiopia. (Một con đập khổng lồ do Ethiopia xây dựng, được Mỹ ngu ngốc tài trợ, đã làm giảm đáng kể lượng nước chảy vào sông Nile)", ông Trump viết trên mạng xã hội.
Ethiopia phản đối kịch liệt và khẳng định con đập “không nhận nguồn viện trợ nước ngoài”.
Serbia và Kosovo
Kosovo tuyên bố độc lập khỏi Serbia vào năm 2008. 92 quốc gia công nhận Kosovo, nhưng Serbia không công nhận chủ quyền của Kosovo. Hồi tháng 6, căng thẳng lại bùng phát.
"Serbia, Kosovo sẽ chiến đấu hết mình, sẽ chứng kiến một cuộc chiến lớn. Tôi nói rằng cứ chiến đấu hết mình đi, sẽ không có thỏa thuận thương mại với Mỹ đâu. Họ lại thấy không nên làm vậy nữa”, ông Trump viết trên mạng xã hội.
Nhà lãnh đạo Kosovo Vjosa Osmani có "thông tin đáng tin cậy" về việc ông Trump can thiệp ngăn chặn giao tranh nhưng không cung cấp thêm chi tiết. Trong khi đó, đội ngũ Nhà Trắng chỉ nhắc tới thỏa thuận ký kết trong nhiệm kỳ đầu tiên vào tháng 9/2020, khi hai nước cam kết bình thường hóa kinh tế.
Liệu ông Trump có xứng đáng?
Ông Trump được đề cử giải Nobel Hòa bình hơn 10 lần - bởi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Thủ tướng Campuchia Hun Manet, một chính trị gia Ukraine, cũng như các nhà lập pháp từ Mỹ, Thụy Điển và Na Uy.
Ông Zenou cho rằng việc giới lãnh đạo nước ngoài đề cử ông Trump “vì biện pháp ngoại giao”. “Ông Trump thể hiện rõ ràng không muốn gì hơn ngoài giải Nobel Hòa bình. Vì vậy, họ làm vậy để lấy lòng và làm ông ấy vui”, ông nói.
Tuy nhiên, ông Zenou cho biết mặc dù không nằm trong danh sách “7 cuộc chiến”, Hiệp định Abraham - chứng kiến một số quốc gia Arab công nhận Israel lần đầu sau 50 năm - là thành tựu ngoại giao vĩ đại nhất của ông Trump. Thỏa thuận này có ý nghĩa hơn nữa khi vẫn đang được duy trì bất chấp xung đột hiện tại giữa Israel và Hamas.
Tuy nhiên, Saudi Arabia vẫn chưa ký kết, một trong những thử thách lớn nhất từ trước đến nay trên hành trình tìm kiếm giải Nobel của ông Trump, ông Zenou nói.
Còn ông Puri nhắc tới sự khác biệt giữa quản lý xung đột và giải quyết xung đột.
“Ông ấy đang tập trung nhiều hơn vào khía cạnh quản lý xung đột, áp dụng các biện pháp khuyến khích hoặc trừng phạt kinh tế để hai bên ngồi vào bàn đàm phán. Ông ấy không giải quyết xung đột”, vị chuyên gia nhận định.
Sau cùng, ông Puri cho rằng mặc dù ông Trump hay “phóng đại sai sự thật” thành tích của bản thân, việc Mỹ kiềm chế can thiệp quân sự - ngoại trừ tại Iran - là điều đáng khen ngợi.
“Những tuyên bố của Trump phi lý, nhưng cũng chứa đựng một vài sự thật. Do đó, chúng ta không nên quá chỉ trích một tổng thống Mỹ đang tìm cách can thiệp chấm dứt xung đột song phần lớn tránh triển khai biện pháp quân sự”, ông kết luận.
