Doug Bandow - học giả của Viện Nghiên cứu Cato, cựu trợ lý đặc biệt của Tổng thống Ronald Reagan, vừa có bài viết với tựa đề "NATO đang điên rồ" trên tạp chí Mỹ The American Conservative, trong đó ông cảnh báo NATO tránh bị kéo vào cuộc chiến với Nga mà họ không thể thắng.
Binh sĩ Ukraine trên chiến trường.
Ỷ lại vào Mỹ
Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) do Mỹ thành lập những năm 1950 như một “lá chắn quân sự tạm thời” để các quốc gia Tây Âu bị tàn phá bởi chiến tranh có thể phục hồi kinh tế.
Vấn đề là, ngay cả khi châu Âu hồi sinh về kinh tế và tái thiết nước Đức, rồi đưa nước này gia nhập NATO, thì Mỹ vẫn ở lại. Điều này đi ngược lại với cam kết ban đầu của các nhà sáng lập NATO rằng lực lượng Mỹ tại châu Âu chỉ là biện pháp tạm thời cho đến khi các thành viên châu Âu đủ sức tự bảo vệ mình. 8 thập kỷ sau Thế chiến II, 600 triệu người châu Âu vẫn kỳ vọng 340 triệu người Mỹ bảo vệ họ khỏi 140 triệu người Nga.
Dù nhiều thế hệ lãnh đạo Mỹ từng bày tỏ sự bực dọc với thái độ ỷ lại của châu Âu, đến “thời Trump” tình hình vẫn không thay đổi. Những cơn “thịnh nộ” của Tổng thống Donald Trump buộc các đồng minh châu Âu phải tạo ra những “màn kịch chính trị” để tỏ ra họ đang làm theo ý ông. Chuẩn chi tiêu quốc phòng mới là 5% GDP - trong đó 1,5% dành cho mục đích dân sự - chỉ có hiệu lực sau khi ông Trump rời nhiệm sở. Nhiều khả năng khi đó châu Âu sẽ lại tìm cách hoãn hoặc điều chỉnh yêu cầu này.
Bất ổn xã hội và hiếu chiến
Trong vài năm tới, châu Âu khó có thể tăng chi tiêu quốc phòng khi đang đối mặt bất ổn xã hội và khủng hoảng chính trị. Các đảng cầm quyền lung lay, còn phe cực hữu và dân túy lại lên mạnh. NBC mới đây đưa tin: “Lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại, các đảng cực hữu và dân túy đang dẫn đầu thăm dò ở ba nền kinh tế lớn của châu Âu: Đức, Pháp và Anh.” Ý và Slovakia đã nghiêng hẳn về cánh hữu, còn các đảng truyền thống ở Bỉ, Séc, Hà Lan, Tây Ban Nha và Thụy Điển cũng đang bị đe dọa.
Dù vậy, nhiều chính phủ châu Âu vẫn tỏ ra sẵn sàng cho chiến tranh với Nga – mà thực chất là gửi quân Mỹ ra trận. Các cáo buộc “xâm phạm không phận”, “bay không người lái gây rối hàng không dân dụng” hay “phá hoại ngầm” ngày càng nhiều.
Các chính trị gia Ba Lan và vùng Baltic, cùng những nhà phân tích “diều hâu”, liên tục cảnh báo “Nga đang tiến hành chiến tranh với châu Âu.” Cựu đại sứ Mỹ tại NATO Ivo Daalder tuyên bố: “Nga đã tiến hành chiến tranh với châu Âu hơn một thập kỷ nay, và ngày càng dữ dội kể từ năm 2022".
Đổ trách nhiệm cho Nga
Tất nhiên, Nga có hoạt động ở châu Âu, nhưng quy kết mọi điều xấu đều do Moscow gây ra là sai lầm. Kể từ sau Thế chiến II, ngay cả những quốc gia dân chủ ở châu Âu cũng từng trải qua đảo chính, nội chiến, khủng bố, ám sát chính trị và khủng hoảng xã hội. Việc đổ hết trách nhiệm cho Vladimir Putin chỉ giúp các quan chức EU trốn tránh vấn đề nội bộ và che đậy vai trò của họ trong cuộc chiến Ukraine.
Về bản chất, ông Putin là người ra lệnh tấn công Ukraine. Nhưng phương Tây cũng có lỗi. Sự ngạo mạn và chủ quan của NATO, cố tình phớt lờ các cảnh báo an ninh của Moscow, đã góp phần đẩy Putin đến quyết định chiến tranh.
Điều quan trọng là, cuộc chiến của ông Putin không nhắm vào châu Âu hay Mỹ, mà chỉ nhằm ngăn Ukraine gia nhập NATO – điều mà cả các quan chức phương Tây cũng biết rõ là “giới hạn đỏ”. Sau khi chiến tranh bùng nổ, cả Washington lẫn Brussels đều chối bỏ trách nhiệm, dù họ phải chia sẻ phần lỗi về cuộc tàn sát hiện nay.
"Cuộc chiến ủy nhiệm" với Nga
Mặc dù người dân châu Âu, nhất là ở gần Ukraine, có lý do để lo sợ, nhưng không có bằng chứng nào cho thấy ông Putin muốn chinh phục châu Âu. Nga thậm chí còn chưa khuất phục được Ukraine sau gần 4 năm chiến tranh. Mở rộng xung đột chỉ khiến nguy cơ hạt nhân trở nên thực tế hơn.
Tuy vậy, Mỹ và châu Âu giờ đây thực chất đang trong một “cuộc chiến ủy nhiệm” với Nga. Họ tài trợ, huấn luyện, cung cấp vũ khí và tình báo cho Ukraine. CIA đã xây dựng và vận hành các cơ sở trên lãnh thổ Ukraine.
Một số quân nhân châu Âu tham gia huấn luyện, vận hành vũ khí và đảm nhiệm các nhiệm vụ “phi chiến đấu”. Nhiều báo cáo còn nói rằng binh sĩ phương Tây chiến đấu bí mật trong hàng ngũ Kiev. Chưa kể các nguồn tin Mỹ thừa nhận đã giúp tiêu diệt tướng Nga và đánh chìm soái hạm Moskva. Và nay, chính quyền Trump đang xem xét cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk có khả năng mang đầu đạn hạt nhân cho Ukraine — một bước leo thang cực kỳ nguy hiểm.
Tóm lại, Mỹ và châu Âu đang đánh nhau với Nga, dù không tuyên chiến. Sự hỗ trợ này đã khiến Ukraine có thể tấn công sâu hơn vào lãnh thổ Nga, gây thương vong và thiệt hại lớn.
Chiến lược điên rồ của Châu Âu
Đáp lại, Nga phản ứng khá kiềm chế. Báo cáo của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) thừa nhận rằng các hoạt động “phá hoại, gián điệp, hành động bí mật” của Nga chủ yếu nhằm “gây bất ổn chính phủ châu Âu và làm suy yếu khả năng phản ứng của NATO.”
Hệ quả thực tế chỉ là vài vụ phá hoại, thiệt hại nhỏ, chậm chuyến bay - quá ít so với quy mô tấn công mà NATO đang tiến hành chống Nga.
Tuy nhiên, các quốc gia Baltic, vốn bài Nga cực đoan, đang kêu gọi “hành động quyết liệt” như bắn hạ máy bay Nga - điều có thể kích hoạt xung đột hạt nhân.
NATO cũng phát cảnh báo: “Nga không nên nghi ngờ - liên minh sẽ sử dụng mọi biện pháp cần thiết để tự vệ”. Ông Trump, đáng ngạc nhiên, đã ủng hộ thông điệp này, nói rằng “Mỹ rất mạnh mẽ trong cam kết với NATO”.
Đây là chiến lược điên rồ. Một châu Âu vẫn ỷ lại vào Mỹ lại dám đe dọa mở chiến tranh với Nga, còn một tổng thống Mỹ từng chỉ trích họ thì nay lại khuyến khích điều đó. Nếu chiến tranh lan rộng, tên lửa hạt nhân có thể bay qua Đại Tây Dương.
Châu Âu chọn cách tự hủy là điều dễ hiểu, nhưng việc Washington làm điều tương tự là khó chấp nhận.
Cựu Tổng thống Dwight D. Eisenhower từng nói năm 1951: “Nếu trong 10năm, toàn bộ quân Mỹ ở châu Âu chưa được rút về nước, thì dự án này coi như thất bại”. Thế nhưng 70 năm đã trôi qua, Mỹ vẫn “ôm” lấy châu Âu.
Giờ đây, những thành viên NATO yếu kém, được ông Trump thúc giục, lại đang kêu gọi chuẩn bị chiến tranh với Nga. Nhưng liệu chính quyền có hỏi người dân Mỹ xem họ có muốn liều mạng cho châu Âu hay không? Đây là lúc Trump cần thực sự đặt nước Mỹ lên trên hết.
