Hợp đồng LNG Nga: Châu Âu đối mặt rủi ro pháp lý

[Romano]

Liên minh châu Âu đang viện dẫn tình trạng “bất khả kháng” để rút khỏi các hợp đồng khí đốt Nga trước năm 2028 - nhưng chiến lược này tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp.
Ủy ban châu Âu đang thúc đẩy các nhà vận hành năng lượng viện dẫn điều khoản “bất khả kháng” nhằm chấm dứt các hợp đồng nhập khẩu khí tự nhiên hoá lỏng (LNG) từ Nga, trong bối cảnh gói trừng phạt thứ 19 đặt mục tiêu loại bỏ hoàn toàn nguồn LNG Nga ở châu Âu vào giai đoạn 20272028. Tuy nhiên, cách tiếp cận này mở ra một khoảng trống pháp lý đáng tranh cãi: tính hợp lệ của việc áp dụng “bất khả kháng” phụ thuộc rất lớn vào hệ thống pháp luật điều chỉnh hợp đồng và các điều khoản cụ thể trong từng thỏa thuận. Điều này đồng nghĩa doanh nghiệp có thể đối mặt với rủi ro kiện tụng nếu Nga hoặc các nhà cung cấp phản đối việc đơn phương rút lui.

Nguy cơ pháp lý gia tăng cho các doanh nghiệp châu Âu

Các doanh nghiệp như TotalEnergies, Naturgy hay SEFE Securing Energy for Europe vẫn đang duy trì gần 10,4 triệu tấn/năm hợp đồng với Yamal LNG, đối tác Nga bị trực tiếp nhắm tới bởi các lệnh trừng phạt. Ủy ban châu Âu lập luận rằng các lệnh cấm mới là hành vi chủ quyền khó lường, nhưng các trọng tài sẽ phải xác định liệu lập luận này có đủ để cấu thành tình trạng bất khả thực hiện theo hợp đồng hay không.

Trong các hợp đồng áp dụng luật Anh, điều khoản bất khả kháng hoàn toàn dựa trên hợp đồng và phải đáp ứng các tiêu chí chặt chẽ về tính bất ngờ và không thể thực hiện. Ngược lại, trong một số hệ thống luật dân sự như Hà Lan, tồn tại cơ sở pháp lý cho phép đánh giá linh hoạt hơn các sự kiện bên ngoài như các lệnh trừng phạt.

Hậu quả vận hành dây chuyền tại EU

Việc rút sớm LNG Nga có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng tại châu Âu, đặc biệt ở các cảng trung chuyển như Zeebrugge, Montoir hay Bilbao. Khi điều khoản bất khả kháng được áp dụng từ thượng nguồn, không nhất thiết sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các hợp đồng hạ nguồn, trừ khi nguồn khí cụ thể được chỉ định, điều này khiến các nhà vận hành đối mặt với nguy cơ tranh chấp chéo.

Các điều khoản về dịch vụ, lưu trữ và kết nối mạng ký với các nhà quản lý hạ tầng cũng có thể phải được thương lượng lại, đặc biệt là những điều khoản liên quan đến truy xuất nguồn gốc và xuất xứ khí. Khi dòng khí Nga giảm dần, sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp thay thế như Mỹ, Qatar hay Algeria sẽ ngày càng gia tăng.

Các yếu tố khuyến khích chính trị và áp lực pháp lý

Việc đưa điều khoản bất khả kháng vào khung pháp lý của EU nhằm giảm bớt trách nhiệm hợp đồng cho các doanh nghiệp. Tại Đức, các cơ quan chức năng xác nhận rằng Gói 19 cho phép SEFE rút khỏi các luồng khí Nga mà không phải chịu các hình phạt lớn, một cách tiếp cận có thể được các chính phủ khác tham khảo.

Bruxelles muốn củng cố chính sách này trong một khuôn khổ pháp lý không thể đảo ngược, ngay cả khi có lệnh ngừng bắn, nhằm ngăn chặn bất kỳ sự trở lại cơ hội nào với khí Nga. Sự khóa chặt về mặt pháp lý này gửi tín hiệu mạnh mẽ tới các nhà đầu tư quốc tế về tính ổn định của các cam kết cung cấp năng lượng của châu Âu.

Tình trạng phân hóa trong các phán quyết trọng tài

Sự khác biệt về luật áp dụng và địa điểm trọng tài có thể dẫn đến một loạt các phán quyết trái chiều. Các tranh chấp có khả năng gia tăng, đặc biệt với những hợp đồng không có điều khoản chấm dứt tự động sau thời gian bất khả kháng kéo dài.

Trước đây, hầu hết các vụ tranh chấp liên quan đến các lệnh trừng phạt được giải quyết một cách kín đáo. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, khả năng đạt được thỏa thuận hòa giải bị hạn chế bởi quyết tâm chính trị cắt đứt hoàn toàn các mối quan hệ năng lượng với Nga. Một số quốc gia thành viên vẫn có thể thúc đẩy các mô hình chuẩn để rút lui an toàn đối với các hợp đồng nhạy cảm nhất.