Ông Trump yêu cầu châu Âu từ bỏ hoàn toàn năng lượng Nga nếu muốn Washington trừng phạt Moskva, nhưng lựa chọn này gần như bất khả thi.
Trong bài đăng trên mạng xã hội cuối tuần qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói sẽ "sẵn sàng" mạnh tay trừng phạt Nga nếu tất cả các nước thành viên NATO ngừng mua dầu từ Moskva. Ông thêm rằng các nước này cũng nên áp thuế 50-100% đối với hàng hóa Trung Quốc cho đến khi xung đột Ukraine kết thúc.
Trước đó, trong chuyến thăm tới Brussels, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga. Đối với hầu hết các nước EU, việc ngừng mua dầu Nga không phải yêu cầu quá khó. Lượng dầu nhập khẩu từ Nga vào EU đã giảm mạnh sau khi xung đột Ukraine bùng phát.
Năm 2021, EU nhập 45% khí đốt tự nhiên và 27% dầu thô từ Nga. Năm ngoái, con số này giảm xuống lần lượt là 19% và 3%. Năm 2024, EU chi 21,9 tỷ euro (gần 26 tỷ USD) mua nhiên liệu hóa thạch của Nga, chiếm khoảng 10% tổng doanh thu xuất khẩu năng lượng toàn cầu của Moskva.
Một tàu chở dầu neo tại cảng Kozmino, gần thành phố Nakhodka, Nga, tháng 12/2022. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, việc Hungary và Slovakia khăng khăng rằng họ cần dầu Nga đã khiến tiến trình từ bỏ hoàn toàn năng lượng từ Moskva của châu Âu gặp nhiều khó khăn. Hai nước EU đã được cấp miễn trừ tạm thời, cho phép họ tiếp tục nhập khẩu dầu khí Nga qua đường ống Druzhba chạy qua lãnh thổ Ukraine.
Quyền miễn trừ vốn nhằm cho Hungary và Slovakia có thêm thời gian tìm kiếm nhà cung cấp thay thế. Tuy nhiên, cả hai nước lại tranh thủ cơ hội này tăng mua dầu khí Nga để hưởng mức giá chiết khấu và điều đó làm tăng mức độ phụ thuộc của họ vào nguồn nhập khẩu từ Moskva, theo giới quan sát.
"Hungary đã tăng mức phụ thuộc vào dầu thô Nga từ 61% trước xung đột lên 86% trong năm 2024, trong khi Slovakia gần như phụ thuộc 100% vào nguồn cung từ Moskva", báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA) ở Phần Lan chỉ ra.
Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Slovakia cho hay việc cắt hoàn toàn nguồn năng lượng từ Nga sẽ dẫn tới "hậu quả rất nghiêm trọng" với nền kinh tế nước này và cả châu Âu. "Vì vậy, chúng tôi kiên quyết phản đối đề xuất", người này nói.
Ba quan chức châu Âu giấu tên tin rằng yêu cầu mới của ông Trump sẽ giúp Ủy ban châu Âu có thêm đòn bẩy để thúc đẩy Hungary và Slovakia hành động. Ủy viên Năng lượng EU Dan Jorgensen dự kiến đàm phán với hai nước về vấn đề này trong những tuần tới.
Nhưng nếu mở rộng yêu cầu ngừng mua dầu khí Nga sang cả toàn bộ khối NATO như ông Trump đặt ra, rào cản sẽ không chỉ là Hungary và Slovakia. Thổ Nhĩ Kỳ, thành viên quan trọng của NATO khi nằm ở vị trí chiến lược có thể kiểm soát lối vào Biển Đen, đã từ chối tham gia các lệnh trừng phạt Nga. Thay vào đó, Ankara đã tái xuất hàng tỷ USD dầu Nga sang châu Âu và các nơi khác.
Cựu nhà ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Sinan Ulgen, thành viên cấp cao tại tổ chức tư vấn Carnegie Europe, cho hay "rất khó có khả năng Ankara sẽ tuân thủ yêu cầu vào lúc này".
Giới phân tích cho rằng sẽ cần áp lực rất lớn từ ông Trump để có thể khiến Tổng thống Recep Tayyip Erdogan thay đổi hướng đi. Thổ Nhĩ Kỳ hiện đối mặt với khủng hoảng chi phí sinh hoạt trong nước và giá năng lượng cao sẽ gây ra làn sóng bất mãn, đe dọa quyền lực của ông Erdogan.
Năm ngoái, Thổ Nhĩ Kỳ nhận 41% lượng khí đốt từ Nga, theo nhà phân tích năng lượng cấp cao Aura Sabadus của công ty tư vấn ICIS. Trong khi đó, Homayoun Falakshahi, nhà phân tích dầu thô hàng đầu tại công ty Kpler, cho hay Ankara cũng nhập khẩu 57% lượng dầu từ Moskva trong năm ngoái.
Điều này khiến giới quan sát nhận định NATO khó có thể đạt đồng thuận về việc chấm dứt nhập khẩu năng lượng Nga.
Chính quyền ông Trump đã mô tả việc tăng doanh số xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Mỹ sang châu Âu là cơ hội "đôi bên cùng có lợi". "Chúng tôi muốn thay thế hoàn toàn khí đốt Nga. Càng làm suy yếu khả năng tài trợ cho cuộc chiến của Nga, tất cả chúng ta càng có lợi", ông Wright nói trong chuyến thăm Brussels.
Mỹ hồi tháng 7 đã tận dụng cuộc đàm phán về thuế quan, yêu cầu EU phải cam kết mua 750 tỷ USD dầu và khí đốt từ Washington trước khi nhiệm kỳ của ông Trump kết thúc. Tuy nhiên, giới phân tích chỉ ra yêu cầu này gần như không thể thực hiện.
Laura Page, nhà phân tích cấp cao tại Kpler, cho biết EU năm ngoái chi hơn 444 tỷ USD để nhập khẩu năng lượng, trong đó chỉ có khoảng 90 tỷ USD từ Mỹ. Để đáp ứng yêu cầu mới, khối sẽ phải tăng thêm ba lần lượng nhập khẩu từ Mỹ trong 3 năm tới. Điều này đồng nghĩa họ sẽ phải từ chối các nhà cung cấp khác như Na Uy, quốc gia vốn cung cấp khí đốt rẻ hơn qua hệ thống đường ống có sẵn.
Page lưu ý thêm trong năm 2024, Mỹ chỉ xuất khẩu 166 tỷ USD dầu và khí đốt, nghĩa là với yêu cầu mới, họ sẽ cần chuyển tất cả lượng xuất khẩu sang châu Âu mà vẫn cần bù thêm. "Điều đó sẽ không bao giờ thành hiện thực", bà nói.
Về yêu cầu áp thuế với Trung Quốc, giới chuyên gia cũng nhận định đây là điều không thể, bởi cả về mặt chính trị hay kinh tế, áp thuế với Bắc Kinh sẽ là đòn chí mạng với EU.
Trong nhiều thập kỷ qua, nền kinh tế EU ngày càng gắn bó chặt chẽ với Trung Quốc, khi người tiêu dùng của họ đã quen với hàng nhập khẩu giá rẻ từ nước này. Dù khối đã cam kết giảm phụ thuộc, các lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế, từ sản xuất ôtô đến rượu và thời trang, đều khó có thể cắt quan hệ với Trung Quốc.
Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ ba của EU, sau Mỹ và Anh, nếu tính chung cả hàng hóa và dịch vụ. Quốc gia này chiếm khoảng 21% hàng nhập khẩu của EU. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng báo hiệu họ sẽ không ngần ngại đáp trả mạnh mẽ bất kỳ hành động "khiêu khích" nào từ liên minh.
"Áp thuế cao đối với Trung Quốc sẽ gây thiệt hại lớn. Chúng tôi đã thấy điều đó từ Mỹ, họ đã phải rút động thái này", David Henig, nhà phân tích tại trung tâm tư vấn Chính sách Kinh tế Quốc tế châu Âu, nói.
VietBF@sưu tập
