Theo như Tổng thống Donald Trump mới đây đã ký lệnh áp thuế hàng hóa Mexico, Canada và Trung Quốc, khiến kéo theo nguy cơ đảo lộn kinh tế, đánh mất ủng hộ từ cử tri, sau khi áp thuế các đối tác lớn giúp ông Donald Trump đánh giá hiệu quả của biện pháp tiềm ẩn nguy cơ làm đảo lộn nền kinh tế và chi phí sinh hoạt, hai vấn đề cử tri Mỹ quan tâm nhất.
Tổng thống Donald Trump hôm 1/2 ký lệnh áp thuế hàng hóa Mexico, Canada và Trung Quốc, hiệu lực từ ngày 4/2. Hầu hết các mặt hàng từ Mexico và Canada chịu mức thuế 25% và toàn bộ hàng Trung Quốc bị áp thêm 10%.
Giới quan sát đánh giá động thái này là phép thử của ông Trump về tính hiệu quả của "vũ khí thuế quan", công cụ được ông đặc biệt ưa thích để gây sức ép với các nước. Nhưng đây cũng có thể là canh bạc lớn nhất ông Trump từng thực hiện, vì nó tiềm ẩn nguy cơ làm đảo lộn nền kinh tế và chi phí sinh hoạt, hai vấn đề cử tri Mỹ quan tâm nhất.
"Đây có thể là bàn phản lưới nhà lớn nhất từ trước đến nay", Mary Lovely, nhà nghiên cứu tại Viện Peterson về Kinh tế Quốc tế, nói với CNN. "Một canh bạc lớn. Một công thức khiến nền kinh tế giảm tốc và lạm phát tăng".
Tổng thống Donald Trump họp báo tại Nhà Trắng ngày 30/1. Ảnh: AP
Tổng thống Trump từ lâu đã coi thuế là "công cụ đàm phán kỳ diệu", giúp Mỹ giành lợi thế trước đối tác và đồng minh. Ông cho rằng thuế là cần thiết để giải quyết nhiều mối lo ngại như thâm hụt thương mại, nhập cư bất hợp pháp hay ngăn chặn chất gây nghiện fetanyl tràn vào Mỹ.
Trong nhiệm kỳ đầu năm 2017-2021, ông Trump đã tung đòn áp thuế với một số đối tác thương mại, chủ yếu là Trung Quốc, châm ngòi cho cuộc thương chiến khốc liệt giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới. Ông dọa có hành động tương tự với Canada và Mexico, nhưng không triển khai.
Từ khi tranh cử cho đến nhậm chức, ông Trump tiếp tục dọa áp thuế với Canada và Mexico vì hai nước láng giềng này "đang cho phép lượng lớn người nhập cư và fentanyl" vào Mỹ. Ottawa và Mexico City cũng tuyên bố đáp trả tương xứng Washington.
"Áp thuế lên tới 25% với các đối tác thương mại thân thiết nhất của chúng ta nguy cơ tàn phá nền kinh tế Bắc Mỹ hùng mạnh mà Mỹ dựa vào. Tại sao bạn lại muốn tự đốt nhà mình?", Christine McDaniel, cựu quan chức thương mại dưới thời tổng thống George W. Bush, nói.
Nhà Trắng và những người ủng hộ Tổng thống Trump lập luận biện pháp thuế ông triển khai nhiệm kỳ đầu không dẫn đến lo ngại về lạm phát. Nhưng lần này, tổng giá trị hàng hóa nhập khẩu bị ảnh hưởng bởi thuế là 1.400 tỷ USD, gấp hơn ba lần so với lần trước, Tax Foundation ước tính.
Bà Lovely tin chắc loạt đòn thuế của ông Trump sẽ khiến giá hàng hóa trong nước tăng, đặc biệt là thực phẩm và vật liệu xây dựng. Mexico là quốc gia cung ứng rau củ lớn nhất của Mỹ còn Canada là nhà cung ứng ngũ cốc, thịt, gia súc, đường và sản phẩm nhiệt đới hàng đầu cho Mỹ. Sức mạnh của USD so với đồng tiền khác có thể giúp hạn chế tác động, nhưng không phải toàn bộ.
Giá cả là vấn đề nhức nhối, ảnh hưởng đến quan điểm cử tri trong mùa bầu cử 2024. Lạm phát cao dưới thời ông Joe Biden đã khiến cử tri phẫn nộ, phần nào giúp đưa ông Trump trở lại Nhà Trắng. Nếu lạm phát tồi tệ trở lại, cử tri có thể mất niềm tin và quay lưng với ông Trump.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đặt mục tiêu đưa lạm phát về 2%. Lạm phát tại Mỹ tháng 12/2024 là 2,8% và có thể tăng lên 3% vào cuối năm nay, Ryan Sweet, kinh tế gia trưởng về Mỹ tại Oxford Economics, ước tính với USA Today. Nếu ông Trump không tung ra loạt đòn thuế với các đối tác thương mại lớn, lạm phát dự kiến về 2,2%.
Ngành dầu khí đã đề xuất Nhà Trắng không đưa dầu thô vào danh sách đánh thuế với Canada, bởi 60% dầu thô nhập khẩu của Mỹ là từ quốc gia này. Đó là lý do Nhà Trắng chỉ áp thuế 10% với năng lượng Canada, thay vì 25%.
AP dẫn lời quan chức Mỹ nói chính quyền ông Trump áp thuế suất thấp với năng lượng từ Canada nhằm giảm thiểu ảnh hưởng đến giá xăng hoặc điện. Đây là dấu hiệu cho thấy Nhà Trắng hiểu rõ canh bạc lạm phát họ đang đặt cược.
Phe Dân chủ nhanh chóng lên tiếng cảnh báo rằng bất kể sự gia tăng lạm phát nào sắp tới cũng là hệ quả từ hành động của ông Trump,
"Bạn lo lắng về giá hàng tiêu dùng. Donald đang khiến mọi thứ tăng giá bằng chính sách thuế của ông ấy", lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer viết trong loạt bài đăng trên X. "Bạn lo về giá cà chua? Hãy chờ chính sách thuế của Trump đối với Mexico làm tăng giá cà chua".
Người tiêu dùng Mỹ mua sắm tại cửa hàng tạp hóa ở thành phố Chicago, bang Illinois ngày 15/1. Ảnh: AFP
Mexico, Canada và Trung Quốc đều đã có động thái đáp trả. Thủ tướng Canada Justin Trudeau tuyên bố áp thuế tương đương với hàng hóa Mỹ, cũng từ 4/2. Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum chỉ đạo Bộ trưởng Kinh tế thực thi "kế hoạch B", gồm các biện pháp thuế quan và phi thuế quan. Trung Quốc thông báo sẽ kiện Mỹ lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và có biện pháp phù hợp để bảo vệ lợi ích.
Đòn thuế đáp trả từ Mexico, Canada và Trung Quốc có thể khiến Mỹ mất 1,5 điểm phần trăm tăng trưởng GDP năm 2025, 2,1 điểm phần trăm tăng trưởng năm 2026, kinh tế gia trưởng Gregory Daco của hãng kiểm toán EY ước tính.
Bản thân Tổng thống Mỹ ngày 2/2 cũng thừa nhận sẽ có hệ lụy khi đòn áp thuế mới có hiệu lực. "Liệu có tổn thương không? Có thể có và có thể không, nhưng chúng ta sẽ đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại và mọi thứ sẽ xứng đáng với cái giá phải trả", ông viết trên mạng xã hội.
Hiện còn quá sớm để đánh giá chính xác những hệ lụy từ đòn áp thuế của ông Trump. Các bên cũng có thể đạt thỏa thuận vào phút chót để tránh thiệt hại tiềm tàng. Reuters đưa tin ông Trump sẽ trao đổi với ông Trudeau vào sáng 3/2.
Quan chức Mỹ nói sắc lệnh áp thuế của ông Trump không có cơ chế ngoại lệ. Người này cũng không nêu tiêu chí cụ thể nào để Mỹ dỡ thuế, chỉ cho biết tín hiệu tốt nhất sẽ là số người Mỹ tử vong vì fentanyl giảm. Dù vậy, áp thuế các đối tác thương mại lớn, với quy mô và phạm vi như lần này là một chiến lược nhiều rủi ro của ông Trump.
"Chính quyền hiện tại đang đùa với lửa", Joe Brusuelas, kinh tế gia trưởng tại RSM, nói.
