Trong khi Su-35 của Nga được xem là lựa chọn truyền thống, nhiều chuyên gia cho rằng tiêm kích J-10C của Trung Quốc mới là 'quân bài' có thể thay đổi cục diện bầu trời Iran.
Chiến đấu cơ Su-35 của Nga (trái) và J-10C của Trung Quốc. Ảnh: MW.
Việc Israel lao vào xung đột công khai với Iran vào ngày 13/6, và kết thúc bằng một lệnh ngừng bắn 11 ngày sau đó, đã thu hút sự chú ý đáng kể đến những điểm yếu trong năng lực phòng không của Iran, cũng như tương lai đầy bất định của lực lượng máy bay chiến đấu của nước này, từ lâu đã được coi là lỗi thời.
Mặc dù vào tháng 1, Iran được xác nhận là đã đặt mua tiêm kích Su-35 thế hệ “4+” của Nga, nhưng việc bàn giao máy bay kéo dài bất thường là một trong những yếu tố góp phần làm dấy lên câu hỏi liệu đây có phải là loại máy bay tối ưu để trang bị cho lực lượng của Iran hay không.
Trong quá khứ, các lựa chọn thay thế mà Iran từng cân nhắc mua bao gồm các biến thể nâng cấp của tiêm kích hạng nhẹ MiG-29 và tiêm kích đánh chặn hạng nặng MiG-31, nhưng thách thức lớn nhất đối với nỗ lực của Nga nhằm gia tăng thị phần tại Iran dường như lại đến từ các tiêm kích đối thủ của Trung Quốc, đặc biệt là J-10C.
Được phát triển từ khung Su-27 với nhiều cải tiến mạnh mẽ và tối ưu cho không chiến, Su-35 là một bước tiến đáng kể so với thế hệ trước và vượt trội so với các tiêm kích hiện có của Iran. Tuy nhiên, vị thế quốc tế của Su-35 đã giảm dần khi khoảng cách giữa ngành công nghiệp hàng không quân sự của Nga với Trung Quốc và Mỹ ngày càng lớn.
Hiện nay, tiêm kích Trung Quốc được trang bị các cảm biến và liên kết dữ liệu tiên tiến hơn nhiều, sử dụng nhiều vật liệu composite hiện đại hơn, và mang các loại vũ khí có mức độ tinh vi vượt trước Nga hơn một thập kỷ trong một số trường hợp. Trong khi Không quân Trung Quốc đã thành lập trung đoàn tiêm kích thế hệ 5 đầu tiên vào năm 2017, Nga phải mất gần 8 năm sau mới đạt được điều này, và với các tiêm kích kém tiên tiến hơn so với đối thủ Trung Quốc.
Việc Bộ Quốc phòng Nga hầu như không đặt mua tiêm kích mới trong suốt 17 năm, từ 1992 đến 2009, đã khiến năng lực chiến đấu của không quân nước này bị hạn chế, không thể đóng vai trò trung tâm trong cuộc chiến Nga–Ukraine đang diễn ra.
Ngành công nghiệp quốc phòng Trung Quốc hiện sản xuất nhiều loại tiêm kích hơn bất kỳ quốc gia nào khác, bao gồm: JF-17 Block III, J-10C, J-16, J-15B, J-35 và J-20, tổng cộng sáu loại, theo thứ tự tăng dần về giá thành.
Trong số này, bốn loại tiêm kích cao cấp hơn có thể mang lại cải thiện mang tính đột phá cho Không quân Iran. Tuy nhiên, J-20 và J-35 thế hệ 5 quá phức tạp để Iran có thể tích hợp trong ngắn và trung hạn, và trong bốn loại này, chỉ có J-35 được chào bán ra nước ngoài.
Do đó, mặc dù J-16 có thể là lựa chọn tốt nhất cho Iran nhờ khả năng bay đường dài, tầm tác chiến xa và hệ thống cảm biến mạnh, vẫn chưa rõ Trung Quốc có đồng ý cung cấp loại máy bay này hay không.
J-10C, mặc dù mang radar nhỏ hơn và tầm hoạt động ngắn hơn, vẫn đủ để thay đổi hoàn toàn năng lực tác chiến trên không của Iran nếu được mua, và sở hữu nhiều ưu thế đáng kể so với các đối thủ Nga như Su-35.
J-10C đã đạt thành tích ấn tượng trong nhiều cuộc tập trận qua nhiều năm, và vào năm 2020 từng được báo cáo là thường xuyên vượt trội so với Su-35 do Nga cung cấp trong các trận không chiến giả định ở Trung Quốc.
Nó đã nhiều lần chứng tỏ khả năng đối đầu ngang ngửa với J-16, khiến nó được xem là một trong hai dòng tiêm kích một động cơ mạnh nhất thế giới cùng với F-35 của Mỹ.
Gần đây, khả năng của J-10C nhận được sự chú ý lớn sau lần tham chiến đầu tiên vào đầu tháng 5, khi nó được cho là đã bắn hạ ít nhất một tiêm kích Rafale do Pháp sản xuất thuộc Không quân Ấn Độ, và có thông tin là lên tới 4 chiếc.
Ba tháng sau đó, một chiếc J-10C, phối hợp với máy bay cảnh báo sớm KJ-500 và máy bay tác chiến điện tử J-16D, được báo cáo là đã mô phỏng thành công việc bắn hạ tiêm kích tàng hình J-20 trong một cuộc tập trận. Tuy nhiên, mức độ thực tế của tình huống này vẫn chưa rõ, và có thể đây là một kịch bản nhằm quảng bá năng lực của J-10C.
Đối với Không quân Iran, Su-35 có ưu điểm là mang radar lớn hơn nhiều, dù kém tiên tiến hơn nhưng mạnh hơn đáng kể so với radar của J-10C. Động cơ điều khiển vector lực của Su-35 giúp tăng khả năng cơ động, đồng thời cho phép bay vượt âm trong thời gian dài mà không cần sử dụng chế độ đốt sau tốn nhiên liệu, điều mà J-10C không thể làm.
Tầm hoạt động của Su-35 cũng thuộc hàng xa nhất thế giới, cho phép tuần tra lãnh thổ rộng lớn của Iran, thậm chí tấn công hoặc truy đuổi mục tiêu vượt ra ngoài biên giới.
Kích thước lớn của Su-35 cũng cho phép mang tên lửa không đối không R-37M, tốc độ Mach 6, tầm bắn 400 km, tạo ra mối đe dọa lớn đối với tiêm kích, máy bay tiếp dầu và các loại máy bay hỗ trợ khác.
Bất chấp nhược điểm là nhỏ hơn và tầm hoạt động ngắn hơn, J-10C lại là lựa chọn tinh vi và hiệu quả hơn về chi phí. Chi phí mua và bảo dưỡng thấp hơn nhiều cho phép Iran trang bị loại máy bay này với số lượng lớn hơn để biên chế cho nhiều đơn vị.
J-10C cũng được sản xuất với số lượng lớn hơn, ước tính khoảng 50 chiếc mỗi năm, so với 20–28 chiếc Su-35 mỗi năm ngay cả khi Nga đã tăng quy mô sản xuất, giúp việc bàn giao nhanh hơn.
Ngành công nghiệp quốc phòng Trung Quốc cũng phát triển nâng cấp và vũ khí mới cho tiêm kích nhanh hơn nhiều, cho phép J-10C được hiện đại hóa liên tục và hiệu quả hơn so với Su-35.
Khả năng chiến đấu đã được chứng minh vượt trội của J-10C cũng là một yếu tố quan trọng.
Quan trọng nhất, lịch sử Nga từng nhiều lần hủy bỏ các hợp đồng vũ khí lớn với Iran do áp lực từ phương Tây hoặc Israel, bởi vậy mức độ tin cậy giữa Iran và Trung Quốc sẽ cao hơn đáng kể. Do đó, có nhiều lý do để Iran ưu tiên mua J-10C, mặc dù Su-35 vẫn giữ một số lợi thế riêng.
